กาติยานีวตฺถุ

[265] อฏฺฐเม อเวจฺจปฺปสนฺนานนฺติ อธิคเตน อจลปฺปสาเทน สมนฺนาคตานํ อุปาสิกานํ, กาติยานี, อคฺคาติ ทสฺเสติฯ สา กิร ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล หํสวติยํ กุลเคเห นิพฺพตฺตา สตฺถารํ เอกํ อุปาสิกํ อเวจฺจปฺปสนฺนานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา อธิการกมฺมํ กตฺวา ตํ ฐานนฺตรํ ปตฺเถสิฯ สา กปฺปสตสหสฺสํ เทวมนุสฺเสสุ สํสริตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท กุรรฆรนคเร นิพฺพตฺติ, กาติยานีติสฺสา นามํ อกํสุฯ

สา อปรภาเค วยปฺปตฺตา กุรรฆริกาย, กาฬิยา สหายิกา, ทฬฺหมิตฺตา อโหสิฯ ยทา ปน กุฏิกณฺณโสณตฺเถโร ‘‘ทสพลสฺส กถิตนิยาเมน มยฺหมฺปิ ธมฺมํ กเถหี’’ติ มาตรา ยาจิโต รตฺติภาเค อนฺโตนคเร อลงฺกตธมฺมาสเน นิสีทิตฺวา มาตรํ กายสกฺขิํ กตฺวา ธมฺมเทสนํ อารภิ, ตทา อยํ กาติยานี อุปาสิกา กาฬิยา สทฺธิํ คนฺตฺวา ปริสปริยนฺเต ธมฺมํ สุณนฺตี อฏฺฐาสิฯ ตสฺมิํ สมเย ปญฺจมตฺตานิ โจรสตานิ อนฺโตนคเร ทิวา กตสญฺญาย โกฏิโต ปฏฺฐาย อุมฺมงฺคํ ขนิตฺวา อิมิสฺสา กาติยานิยา ฆรํ สมฺปาปุณิํสุฯ เตสํ โจรเชฏฺฐโก เตหิ สทฺธิํ อปวิสิตฺวา ‘‘กิํ นุ โข อยํ ปริสา สนฺนิปติตา’’ติ วีมํสนตฺถาย โสณตฺเถรสฺส ธมฺมกถนฏฺฐานํ คนฺตฺวา ปริสปริยนฺเต ติฏฺฐมาโน อิมิสฺสา กาติยานิยา ปิฏฺฐิปสฺเส อฏฺฐาสิฯ

ตสฺมิํ สมเย, กาติยานี, ทาสิํ อามนฺเตสิ – ‘‘คจฺฉ เช, เคหํ ปวิสิตฺวา ทีปเตลํ อาหร, มยํ ทีเป ชาเลตฺวา ธมฺมํ โสสฺสามา’’ติฯ สา ฆรํ คนฺตฺวา อุมฺมงฺเค โจเร ทิสฺวา ทีปเตลํ อคณฺหิตฺวาว อาคนฺตฺวา อตฺตโน อยฺยาย อาโรเจสิ – ‘‘อยฺเย, เคเห โจรา อุมฺมงฺคํ ขนนฺตี’’ติฯ ตํ สุตฺวา โจรเชฏฺฐโก จินฺเตสิ – ‘‘สจายํ อิมิสฺสา กถํ คณฺหิตฺวา เคหํ คมิสฺสติ , เอตฺเถว นํ อสินา ทฺเวธา ฉินฺทิสฺสามิฯ สเจ ปน คหิตนิมิตฺเตเนว ธมฺมํ สุณิสฺสติ, โจเรหิ คหิตภณฺฑกมฺปิ ปุน ทาเปสฺสามี’’ติฯ กาติยานีปิ โข ทาสิยา กถํ สุตฺวา, ‘‘อมฺม, มา สทฺทํ กริ, โจรา นาม หรนฺตา อตฺตนา ทิฏฺฐเมว หริสฺสนฺติ, อหํ ปน อชฺช ทุลฺลภสฺสวนํ สุณามิ, มา ธมฺมสฺส อนฺตรายํ กโรหี’’ติ อาหฯ โจรเชฏฺฐโก ตสฺสา วจนํ สุตฺวา จินฺเตสิ – ‘‘อิมินา อชฺฌาสเยน ฐิตาย นาม เคเห ภณฺฑํ หรนฺเตหิ อมฺเหหิ มหาปถวี ปวิสิตพฺพา ภเวยฺยา’’ติฯ

โส ตาวเทว คนฺตฺวา โจเรหิ คหิตภณฺฑํ ฉฑฺฑาเปตฺวา โจเรหิ สทฺธิํ อาคนฺตฺวา ธมฺมํ สุณนฺโต ปริสปริยนฺเต อฏฺฐาสิฯ กาติยานีปิ อุปาสิกา เถรสฺส เทสนาปริโยสาเน โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐาสิฯ

อถ อรุเณ อุคฺคเต โจรเชฏฺฐโก คนฺตฺวา อุปาสิกาย ปาเทสุ ปติตฺวา, ‘‘อยฺเย, สพฺเพสํเยว โน ขมาหี’’ติ อาหฯ กิํ ปน ตุมฺเหหิ มยฺหํ กตนฺติ? โส สพฺพํ อตฺตนา กตโทสํ อาโรเจสิฯ เตน หิ, ตาตา, ขมามิ ตุมฺหากนฺติฯ อยฺเย, อมฺหากํ เอวํ ขมิตํ นาม น โหติ, ตุมฺหากํ ปน ปุตฺตตฺเถรสฺส สนฺติเก สพฺเพสํเยว โน ปพฺพชฺชํ ทาเปหีติฯ สา สพฺเพปิ เต คเหตฺวา กุฏิกณฺณโสณตฺเถรสฺส สนฺติเก ปพฺพาเชสิฯ เตปิ โข โจรา เถรสฺส สนฺติเก ปพฺพชิตา สพฺเพว อรหตฺตํ ปาปุณิํสุฯ เอวเมตํ วตฺถุ สมุฏฺฐิตํฯ อปรภาเค สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต อุปาสิกาโย ฐานนฺตเรสุ ฐเปนฺโต กาติยานิํ อุปาสิกํ อเวจฺจปฺปสนฺนานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสีติฯ

นกุลมาตาวตฺถุ

[266] นวเม วิสฺสาสิกานนฺติ วิสฺสาสกถํ กเถนฺตีนํ อุปาสิกานํ, นกุลมาตา คหปตานี, อคฺคาติ ทสฺเสติฯ ยํ ปเนตฺถ วตฺตพฺพํ, ตํ สพฺพํ เหฏฺฐา อุปาสกปาฬิยํ วุตฺตเมวฯ เกวลํ อิธ นกุลมาตรํ ธุรํ กตฺวา เวทิตพฺพนฺติฯ

กาฬีกุรรฆริกาวตฺถุ

[267] ทสเม อนุสฺสวปฺปสนฺนานนฺติ อนุสฺสเวเนว อุปฺปนฺเนน ปสาเทน สมนฺนาคตานํ อุปาสิกานํ อนฺตเร, กาฬี อุปาสิกา, กุรรฆริกา อคฺคาติ ทสฺเสติฯ สา กิร ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล หํสวติยํ กุรรฆรนคเร นิพฺพตฺตา สตฺถุ ธมฺมกถํ สุณนฺตี สตฺถารํ เอกํ อุปาสิกํ อนุสฺสวปฺปสนฺนานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา อธิการกมฺมํ กตฺวา ตํ ฐานนฺตรํ ปตฺเถสิฯ สา กปฺปสตสหสฺสํ เทวมนุสฺเสสุ สํสริตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท ราชคหนคเร กุลเคเห นิพฺพตฺติ, กาฬีติสฺสา นามํ อกํสุฯ