เตน กมฺเมน นิรเย ปจฺจิตฺวา ปกฺกาวเสเสน อิมํ พฺยสนํ ปาปุณิํสุฯ จตุปริสมชฺเฌ ปน กถา อุทปาทิ – ‘‘พหุสฺสุตา วต ขุชฺชุตฺตรา, มาตุคามอตฺตภาเว ฐตฺวา ปญฺจนฺนํ มาตุคามสตานํ ธมฺมํ กเถตฺวา โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐาเปสิฯ สามาวตีปิ รญฺญา อตฺตโน อปฺปิตํ กณฺฑํ เมตฺตาผรเณน ผริตฺวา ปฏิพาหี’’ติ ตสฺสาปิ มหาชโน คุณํ กเถสิฯ เอวเมตํ วตฺถุ สมุฏฺฐิตํฯ อถ สตฺถา อปรภาเค เชตวเน นิสินฺโน ตเทว การณํ อฏฺฐุปฺปตฺติํ กตฺวา ขุชฺชุตฺตรํ พหุสฺสุตานํ, สามาวติํ เมตฺตาวิหารีนํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสีติฯ

อุตฺตรานนฺทมาตาวตฺถุ

[262] ปญฺจเม ฌายีนนฺติ ฌานาภิรตานํ อุปาสิกานํ, อุตฺตรา นนฺทมาตา, อคฺคาติ ทสฺเสติฯ สา กิร ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล หํสวติยํ กุลเคเห นิพฺพตฺตา สตฺถุ ธมฺมกถํ สุณนฺตี สตฺถารํ เอกํ อุปาสิกํ ฌานาภิรตานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา อธิการกมฺมํ กตฺวา ตํ ฐานนฺตรํ ปตฺเถสิฯ สา กปฺปสตสหสฺสํ เทวมนุสฺเสสุ สํสริตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท ราชคหนคเร สุมนเสฏฺฐิํ นิสฺสาย วสนฺตสฺส ปุณฺณสีหสฺส นาม ภริยาย กุจฺฉิสฺมิํ ปฏิสนฺธิํ คณฺหิ, อุตฺตราติสฺสา นามํ อกํสุฯ

อเถกสฺมิํ นกฺขตฺตมหทิวเส ราชคหเสฏฺฐิ ปุณฺณํ ปกฺโกสาเปตฺวา อาห – ‘‘ตาต ปุณฺณ, นกฺขตฺตํ วา อุโปสโถ วา ทุคฺคตสฺส กิํ กริสฺสติ, เอวํ สนฺเตปิ วเทหิ ‘กิํ นกฺขตฺตปริพฺพยํ คเหตฺวา นกฺขตฺตํ กีฬิสฺสสิ, พลวโคเณ จ ผาลญฺจ นงฺคลญฺจ คเหตฺวา กสิสฺสสี’’’ติฯ ‘‘มม ภริยาย สทฺธิํ มนฺเตตฺวา ชานิสฺสามิ, อยฺยา’’ติ ตํ กถํ ภริยาย อาโรเจสิฯ ‘‘เสฏฺฐิ นาม อยฺโย อิสฺสโร, ตสฺส ตยา สทฺธิํ กเถนฺตสฺส กถา โสภติ, ตฺวํ ปน อตฺตโน กสิกมฺมํ มา วิสฺสชฺเชสี’’ติ อาหฯ โส ตสฺสา วจนํ สุตฺวา กสิภณฺฑํ อาทาย กสิตุํ คโตฯ

ตํทิวสญฺจ สาริปุตฺตตฺเถโร นิโรธสมาปตฺติโต วุฏฺฐาย ‘‘กสฺส อชฺช มยา สงฺคหํ กาตุํ วฏฺฏตี’’ติ อาวชฺเชนฺโต อิมสฺส ปุณฺณสฺส อุปนิสฺสยํ ทิสฺวา ภิกฺขาจารเวลาย ปตฺตจีวรมาทาย ปุณฺณสฺส กสนฏฺฐานํ คจฺฉนฺโต อวิทูเร อตฺตานํ ทสฺเสสิฯ

ปุณฺโณ เถรํ ทิสฺวา กสิํ ฐเปตฺวา เถรสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา ปญฺจปติฏฺฐิเตน วนฺทิฯ เถโร ตํ โอโลเกตฺวา อุทกสภาคํ ปุจฺฉิฯ ตสฺส เอตทโหสิ – ‘‘อยฺโย มุขํ โธวิตุกาโม ภวิสฺสตี’’ติฯ ตโต เวเคน คนฺตฺวา ทนฺตกฏฺฐํ อาหริตฺวา กปฺปิยํ กตฺวา เถรสฺส อทาสิฯ เถเร ทนฺตกฏฺฐํ ขาทนฺเต ปตฺเตน สทฺธิํ ธมฺมกรณํ นีหริตฺวา อุทกสฺส ปูเรตฺวา อาหริฯ เถโร มุขํ โธวิตฺวา ภิกฺขาจารมคฺคํ ปฏิปชฺชิฯ ปุณฺโณ จินฺเตสิ – ‘‘เถโร อญฺเญสุ ทิวเสสุ อิมํ มคฺคํ น ปฏิปชฺชติ, อชฺช ปน มยฺหํ สงฺคหตฺถาย ปฏิปนฺโน ภวิสฺสติฯ อโห วต เม ภริยา มมตฺถาย อาหรณกํ อาหารํ เถรสฺส ปตฺเต ปติฏฺฐเปยฺยา’’ติฯ

อถสฺส ภริยา ‘‘อชฺช นกฺขตฺตทิวโส’’ติ ปาโตว อตฺตโน ลภนกนิยาเมน ขาทนียโภชนียํ สํวิธาย คเหตฺวา สามิกสฺส กสนฏฺฐานํ อาคจฺฉนฺตี อนฺตรามคฺเค เถรํ ทิสฺวา จินฺเตสิ – ‘‘อญฺเญสุ ทิวเสสุ มยฺหํ เถรํ ทิสฺวา เทยฺยธมฺโม น โหติ, เทยฺยธมฺเม สนฺเตปิ มม อยฺยํ น ปสฺสามิ, อชฺช ปน ทฺวินฺนมฺปิ สมฺมุขีภาโว ชาโตฯ มม สามิกสฺส ปุน สมฺปาเทตฺวา อาหริสฺสามิ, อิมํ ตาว อาหารํ เถรสฺส ทสฺสามี’’ติ ตีหิ เจตนาหิ สมฺปยุตฺตํ กตฺวา ตํ โภชนํ สาริปุตฺตตฺเถรสฺส ปตฺเต ปติฏฺฐเปตฺวา ‘‘เอวํวิธา ทุคฺคตชีวิตา มุจฺจามี’’ติ อาหฯ เถโรปิ ‘‘ตว อชฺฌาสโย ปูรตู’’ติ ตสฺสานุโมทนํ กตฺวา ตโต นิวตฺติตฺวา วิหารํ อคมาสิฯ

สาปิ ปุน อตฺตโน เคหํ คนฺตฺวา สามิกสฺส อาหารํ สมฺปาเทตฺวา อาทาย กสนฏฺฐานํ คนฺตฺวา สามิกสฺส กุชฺฌนภาวโต ภีตา ‘‘สามิ, อชฺช เอกทิวสํ ตว มนํ สนฺธาเรหี’’ติ อาหฯ กิํ การณาติ? อหํ อชฺช ตาว อาหารํ อาหรนฺตี อนฺตรามคฺเค เถรํ ทิสฺวา ตว ภาคภตฺตํ เถรสฺส ปตฺเต ปติฏฺฐเปตฺวา ปุน เคหํ คนฺตฺวา อาหารํ ปจิตฺวา อาทาย อาคตามฺหีติฯ มนาปํ เต, ภทฺเท, กตํ, มยาปิ ปาโตว เถรสฺส ทนฺตกฏฺฐญฺจ มุโขทกญฺจ ทินฺนํฯ อชฺช อมฺหากํ สุปฺปภาตํ, สพฺพมฺปิ เถรสฺส อมฺหากํ สนฺตกเมว ชาตนฺติ ทฺวินฺนมฺปิ ชนานํ เอกสทิสเมว จิตฺตํ อโหสิฯ อถ ปุณฺโณ อาหารกิจฺจํ กตฺวา ภริยาย อูรุมฺหิ สีสํ กตฺวา มุหุตฺตํ นิปชฺชิฯ อถสฺส นิทฺทา โอกฺกมิฯ

โส โถกํ นิทฺทายิตฺวา ปพุทฺโธ กสิตฏฺฐานํ โอโลเกสิ, โอโลกิโตโลกิตฏฺฐานํ มหาโกสาตกิปุปฺเผหิ สมฺปริกิณฺณํ วิย อโหสิฯ โส ภริยํ อาห – ‘‘ภทฺเท, กินฺนาเมตํ อชฺช อิทํ กสิตฏฺฐานํ สุวณฺณวณฺณํ หุตฺวา ขายตี’’ติฯ อยฺย , อชฺช เต สกลทิวสํ กิลนฺตตาย อกฺขีนิ มญฺเญ ภมนฺตีติฯ ภทฺเท, มยฺหํ อสฺสทฺทหนฺตี สยํ โอโลเกหีติฯ ตสฺมิํ กาเล สา โอโลเกตฺวา สภาวํ อยฺย, กเถสิ, เอวเมตํ ภวิสฺสตีติฯ

ปุณฺโณ อุฏฺฐาย เอกํ กฏฺฐิํ คเหตฺวา นงฺคลสีเส ปหริ, คุฬปิณฺโฑ วิย นงฺคลสีเส อลฺลียิตฺวา อฏฺฐาสิฯ โส ภริยํ ปกฺโกสิตฺวา อาห – ‘‘ภทฺเท, อญฺเญสํ วปิตพีชํ นาม ตีหิ วา จตูหิ วา มาเสหิ ผลํ เทติ, อมฺหากํ ปน อยฺยสฺส สาริปุตฺตตฺเถรสฺส อนฺตเร โรปิเตน สทฺธาพีเชน อชฺเชว อวสฺสํ ผลํ ทินฺนํฯ อิมสฺมิํ กรีสมตฺเต ปเทเส อามลกมตฺโตปิ ปํสุปิณฺโฑ อสุวณฺโณ นาม นตฺถี’’ติฯ อิทานิ กิํ กริสฺสาม, อยฺยาติ? ‘‘ภทฺเท, อิมํ เอตฺตกํ สุวณฺณํ เถเนตฺวา ขาทิตุํ นาม น สกฺกา’’ติ ภริยํ ตสฺมิํ ฐาเน ฐเปตฺวา ภตฺตสฺส ปูเรตฺวา อาภตํ ปาติํ สุวณฺณสฺส ปูเรตฺวา คนฺตฺวา รญฺโญ อาโรจาเปสิ – ‘‘เอโก มนุสฺโส สุวณฺณปาติํ คเหตฺวา ฐิโต’’ติฯ ราชา ตํ ปกฺโกสาเปตฺวา ‘‘กหํ เต, ตาต, ลทฺธ’’นฺติ ปุจฺฉิฯ ‘‘เทว, มยฺหํ เอกํ กสิตฏฺฐานํ สพฺพํ สุวณฺณเมว ชาตํ, ปหิณิตฺวา อาหราเปถา’’ติ อาหฯ ตฺวํ กินฺนาโมสีติ? ปุณฺโณ นาม อหํ, เทวาติฯ คจฺฉถ, ภเณ, สกฏานิ โยเชตฺวา ปุณฺณสฺส กสิตฏฺฐานโต สุวณฺณมาหรถาติฯ

สกเฏหิ สทฺธิํ คตราชปุริสา ‘‘รญฺโญ ปุญฺญ’’นฺติ วตฺวา สุวณฺณปิณฺเฑ คณฺหนฺติ, คหิตคหิตมฺปิ กสิตเลฑฺฑุเยว โหติฯ เต คนฺตฺวา รญฺโญ อาโรเจสุํฯ เตน หิ ภเณ คนฺตฺวา ‘‘ปุณฺณสฺส ปุญฺญ’’นฺติ วตฺวา คณฺหถาติฯ คหิตคหิตํ สุวณฺณเมว โหติฯ เต สพฺพมฺปิ ตํ สุวณฺณํ อาหริตฺวา ราชงฺคเณ ราสิํ อกํสุฯ ราสิ อุพฺเพเธน ตาลปฺปมาโณ อโหสิฯ ราชา วาณิเช ปกฺโกสาเปตฺวา ‘‘กสฺส เคเห เอตฺตกํ สุวณฺณํ อตฺถี’’ติ ปุจฺฉิฯ นตฺถิ, เทว, กสฺสจีติฯ เอตฺตกสฺส ปน ธนสฺส สามิโน กิํ กาตุํ วฏฺฏตีติ? ธนเสฏฺฐิํ นาม นํ กาตุํ วฏฺฏติ, เทวาติ? เตน หิ ปุณฺณํ อิมสฺมิํ นคเร ธนเสฏฺฐิํ นาม กโรถาติ สพฺพํ ตํ สุวณฺณํ ตสฺเสว ทตฺวา ตํทิวสํเยวสฺส เสฏฺฐิฏฺฐานํ อทาสิฯ

โส เสฏฺฐิ มงฺคลํ กโรนฺโต สตฺตาหํ พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส มหาทานํ อทาสิฯ สตฺตเม ทิวเส ทสพลสฺส ภตฺตานุโมทนาย ปุณฺณเสฏฺฐิปิ ภริยาปิ ธีตาปิ สพฺเพ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิํสุฯ

อปรภาเค ราชคหเสฏฺฐิ ‘‘ปุณฺณเสฏฺฐิโน วยปฺปตฺตา ทาริกา อตฺถี’’ติ สุตฺวา อตฺตโน ปุตฺตสฺส การณา ตสฺส เคหํ เปเสสิฯ โส ตสฺส สาสนํ สุตฺวา ‘‘นาหํ ธีตรํ ทสฺสามี’’ติ ปฏิสาสนํ เปเสสิฯ สุมนเสฏฺฐิปิ ปุน เปเสสิ – ‘‘ตฺวํ มม เคหํ นิสฺสาย วสิตฺวา อิทานิ เอกปฺปหาเรเนว อิสฺสโร หุตฺวา มยฺหํ ทาริกํ น เทสี’’ติฯ ตโต ปุณฺณเสฏฺฐิ อาห – ‘‘อิมํ ตาว ตุมฺหากํ เสฏฺฐิ สภาวเมว กเถสิ , ปุริโส นาม สพฺพกาเล เอวํวิโธเยวาติ น สลฺลกฺเขตพฺโพฯ อหญฺหิ อิทานิ ตาทิเส ปุริเส ทาเส กตฺวา คเหตุํ สกฺโกมิ, ตุยฺหํ ปน ชาติํ วา โคตฺตํ วา น โกเปมิฯ อปิจ โข มม ธีตา โสตาปนฺนา อริยสาวิกา เทวสิกํ กหาปณคฺฆนเกหิ ปุปฺเผหิ ปูชํ กโรติ, ตมหํ ตุมฺหาทิสสฺส มิจฺฉาทิฏฺฐิกสฺส เคหํ น เปเสสฺสามี’’ติฯ เอวํ ปุณฺณเสฏฺฐิสฺส ปฏิพาหกภาวํ ญตฺวา ราชคหเสฏฺฐิ ปุน สาสนํ เปเสสิ – ‘‘โปราณกํ วิสฺสาสํ มา ภินฺทตุ, อหํ มยฺหํ สุณิสาย เทวสิกํ ทฺวินฺนํ กหาปณานํ อนฺธนกานิ ปุปฺผานิ สชฺชาเปสฺสามี’’ติฯ โส ‘‘สาธู’’ติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ธีตรํ ตสฺส ฆรํ เปเสสิฯ

อเถกทิวสํ สา ปุณฺณเสฏฺฐิโน ธีตา อุตฺตรา อตฺตโน สามิกํ เอวมาห – ‘‘อหํ อตฺตโน กุลเคเห มาสสฺส อฏฺฐ ทิวสานิ นิพทฺธํ อุโปสถกมฺมํ กโรมิ, อิทานิปิ ตุมฺเหสุ สมฺปฏิจฺฉนฺเตสุ อุโปสถงฺคานิ อธิฏฺฐเหยฺย’’นฺติฯ โส ‘‘น สกฺกา’’ติ ตํ น สมฺปฏิจฺฉิฯ สา ตํ สญฺญาเปตุํ อสกฺโกนฺตี ตุณฺหี อโหสิฯ ปุน อนฺโตวสฺเส ‘‘อุโปสถิกา ภวิสฺสามี’’ติ ตทาปิ โอกาสํ กาเรนฺตี เนว อลตฺถฯ สา อนฺโตวสฺเส อฑฺฒติเยสุ มาเสสุ อติกฺกนฺเตสุ อฑฺฒมาเส อวสิฏฺเฐ มาตาปิตูนํ สาสนํ เปเสสิ – ‘‘อหํ ตุมฺเหหิ จารเก ปกฺขิตฺตา เอตฺตเก อทฺธาเน เอกทิวสมฺปิ อุโปสถงฺคานิ อธิฏฺฐาตุํ น ลภามิ, ปญฺจทส เม กหาปณสหสฺสานิ เปเสถา’’ติฯ

เต ธีตุ สาสนํ สุตฺวา ‘‘กิํการณา’’ติ อปุจฺฉิตฺวาว ปหิณิํสุฯ อุตฺตรา เต กหาปเณ คณฺหิตฺวา ตสฺมิํ นคเร สิริมา นาม คณิกา อตฺถิ, ตํ ปกฺโกสาเปตฺวา ‘‘อมฺม สิริเม, อหํ อิมํ อฑฺฒมาสํ อุโปสถงฺคานิ อธิฏฺฐหิสฺสามิ, ตฺวํ อิมานิ ปญฺจทส กหาปณสหสฺสานิ คเหตฺวา อิมํ อฑฺฒมาสํ เสฏฺฐิปุตฺตํ ปริจราหี’’ติฯ สา ‘‘สาธุ, อยฺเย’’ติ สมฺปฏิจฺฉิฯ ตโต ปฏฺฐาย เสฏฺฐิปุตฺโต ‘‘อหํ สิริมาย สทฺธิํ โมทิสฺสามี’’ติ อุตฺตราย อฑฺฒมาสํ อุโปสถกมฺมํ สมฺปฏิจฺฉิฯ

สา เตน สมฺปฏิจฺฉิตภาวํ ญตฺวา ทิวเส ทิวเส ปาโตว ทาสิคณปริวุตา สตฺถุ สหตฺถา ขาทนียโภชนียํ สํวิทหิตฺวา สตฺถริ ภตฺตกิจฺจํ กตฺวา วิหารํ คเต อุโปสถงฺคานิ อธิฏฺฐาย ปาสาทวรํ อารุยฺห อตฺตโน สีลานิ อาวชฺชมานา นิสีทติฯ เอวํ อฑฺฒมาสํ วีตินาเมตฺวา อุโปสถํ วิสฺสชฺชนทิวเส ปาโตว ยาคุขชฺชกาทีนิ สํวิทหนฺตี วิจรติฯ ตสฺมิํ สมเย เสฏฺฐิปุตฺโต สิริมาย สทฺธิํ อุปริปาสาทวรคโต ชาลวาตปานํ วิวริตฺวา อนฺตรวตฺถุํ โอโลเกนฺโต อฏฺฐาสิฯ อุตฺตรา, วาตปานจฺฉิทฺเทน อุทฺธํ โอโลเกสิฯ เสฏฺฐิปุตฺโต อุตฺตรํ โอโลเกตฺวา ‘‘เนรยิกชาติกา วตายํ เอวํวิธํ นาม สมฺปตฺติํ ปหาย อุกฺขลิกมสิมกฺขิตา หุตฺวา นิกฺการณา ทาสีนํ อนฺตเร วิจรตี’’ติ สิตํ อกาสิฯ อุตฺตรา, ตสฺส ปมาทภาวํ ญตฺวา ‘‘อยํ พาโล นาม อตฺตโน สมฺปตฺติ สพฺพกาลํ ถาวราติ สญฺญี ภวิสฺสตี’’ติ สยมฺปิ สิตํ อกาสิฯ ตโต สิริมา ‘‘อยํ เจฏิกา มยิ ฐิตาย เอวํ มม สามิเกน สทฺธิํ สิตํ กโรตี’’ติ กุปิตา เวเคน โอตริฯ อุตฺตรา, ตสฺสา อาคมนากปฺเปเนว ‘‘อยํ พาลา อฑฺฒมาสมตฺตํ อิมสฺมิํ เคเห วสิตฺวา มยฺหเมเวตํ เคหนฺติสญฺญี ชาตา’’ติ ญตฺวา ตงฺขณญฺเญว เมตฺตาฌานํ สมาปชฺชิตฺวา อฏฺฐาสิฯ สิริมาปิ ทาสีนํ อนฺตเรน อาคนฺตฺวา อุฬุงฺกํ คเหตฺวา ปูวปจนฏฺฐาเน ปกฺกุถิตเตลสฺส ปูเรตฺวา อุตฺตราย มตฺถเก อาสิญฺจิ, เมตฺตาฌานสฺส วิปฺผาเรน อุตฺตราย มตฺถเก อาสิตฺตํ ปกฺกุถิตเตลํ ปทุมปตฺเต อาสิตฺตอุทกํ วิย วินิวตฺติตฺวา คตํฯ

ตสฺมิํ ขเณ สิริมาย สมีเป ฐิตา ทาสิโย ตํ โอโลเกตฺวา, ‘‘โภ เช, ตฺวํ อมฺหากํ อยฺยาย หตฺถโต มูลํ คเหตฺวา อาคตา อิมสฺมิํ เคเห วสมานา อมฺหากํ อยฺยาย สทิสา ภวิตุํ วายมสี’’ติ สมฺมุขฏฺฐาเน ตํ ปริภาสิํสุฯ ตสฺมิํ ขเณ สิริมา อตฺตโน อาคนฺตุกภาวํ อญฺญาสิฯ สา ตโตว คนฺตฺวา อุตฺตราย ปาเทสุ ปติตฺวา, ‘‘อยฺเย, อนุปธาเรตฺวา เม กตํ, ขมถ มยฺห’’นฺติ อาหฯ อมฺม สิริเม, นาหํ ตว อิมสฺมิํ ฐาเน ขมิสฺสามิ, อหํ สปิติกา ธีตา, ทสพเล ขมนฺเตเยว ขมิสฺสามีติฯ

สตฺถาปิ โข ภิกฺขุสงฺฆปริวาโร อาคนฺตฺวา อุตฺตราย นิเวสเน ปญฺญตฺตาสเน นิสีทิฯ สิริมา คนฺตฺวา สตฺถุ ปาเทสุ ปติตฺวา, ‘‘ภนฺเต, มยา อยฺยาย อุตฺตราย อนฺตเร เอโก โทโส กโต, ตุมฺเหสุ ขมนฺเตสุ ขมิสฺสามีติ วทติ, ขมถ มยฺหํ ภควา’’ติฯ ขมามิ เต สิริเมติฯ สา ตสฺมิํ กาเล คนฺตฺวา อุตฺตรํ ขมาเปสิฯ ตํทิวสญฺจ สิริมา ทสพลสฺส ภตฺตานุโมทนํ สุตฺวา –

‘‘อกฺโกเธน ชิเน โกธํ, อสาธุํ สาธุนา ชิเน;

ชิเน กทริยํ ทาเนน, สจฺเจนาลิกวาทิน’’นฺติฯ (ธ. ป. 223) –

คาถาปริโยสาเน โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐิตา ทสพลํ นิมนฺเตตฺวา ปุนทิวเส มหาทานํ อทาสิฯ เอวเมตํ วตฺถุ สมุฏฺฐิตํฯ อปรภาเค ปน สตฺถา เชตวเน นิสีทิตฺวา อุปาสิกาโย ฐานนฺตเรสุ ฐเปนฺโต อุตฺตรํ นนฺทมาตรํ ฌายีนํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสีติฯ

สุปฺปวาสาวตฺถุ

[263] ฉฏฺเฐ ปณีตทายิกานนฺติ ปณีตรสทายิกานํ อุปาสิกานํ, สุปฺปวาสา โกลิยธีตา, อคฺคาติ ทสฺเสติฯ สา กิร ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล หํสวติยํ กุลเคเห นิพฺพตฺตา สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุณนฺตี สตฺถารํ เอกํ อุปาสิกํ ปณีตทายิกานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา อธิการกมฺมํ กตฺวา ตํ ฐานนฺตรํ ปตฺเถสิฯ สา กปฺปสตสหสฺสํ เทวมนุสฺเสสุ สํสริตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท โกลิยนคเร ขตฺติยกุเล นิพฺพตฺติ, สุปฺปวาสาติสฺสา นามํ อกํสุฯ สา วยปฺปตฺตา เอกสฺส สกฺยกุมารสฺส เคหํ คตา, ปฐมทสฺสเนเยว สตฺถุ ธมฺมกถํ สุตฺวา โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐาสิฯ สา อปรภาเค สีวลิํ นาม ทารกํ วิชายิฯ ตสฺส วตฺถุ เหฏฺฐา วิตฺถาริตเมวฯ

สา เอกสฺมิํ สมเย พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส นานคฺครสปณีตโภชนํ อทาสิฯ สตฺถา กตภตฺตกิจฺโจ อนุโมทนํ กโรนฺโต สุปฺปวาสาย อิมํ ธมฺมํ เทเสสิ ‘‘โภชนํ สุปฺปวาเส เทนฺตี อริยสาวิกา ปฏิคฺคาหกานํ ปญฺจ ฐานานิ เทติฯ อายุํ เทติ, วณฺณํ เทติ, สุขํ เทติ, พลํ เทติ, ปฏิภานํ เทติฯ อายุํ โข ปน ทตฺวา อายุสฺส ภาคินี โหติ ทิพฺพสฺส วา มานุสสฺส วา…เป.… ปฏิภานํ ทตฺวา ปฏิภานสฺส ภาคินี โหติ ทิพฺพสฺส วา มานุสสฺส วา’’ติฯ เอวเมตํ วตฺถุ สมุฏฺฐิตํฯ อถ อปรภาเค สตฺถา เชตวเน นิสีทิตฺวา อุปาสิกาโย ฐานนฺตเรสุ ฐเปนฺโต สุปฺปวาสํ โกลิยธีตรํ ปณีตทายิกานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสีติฯ

สุปฺปิยาวตฺถุ

[264] สตฺตเม คิลานุปฏฺฐากีนนฺติ คิลานุปฏฺฐากีนํ อุปาสิกานํ, สุปฺปิยา อุปาสิกา, อคฺคาติ ทสฺเสติฯ อยํ กิร ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล หํสวติยํ กุลเคเห นิพฺพตฺตา อปรภาเค สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุณนฺตี สตฺถารํ เอกํ อุปาสิกํ คิลานุปฏฺฐากีนํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา อธิการกมฺมํ กตฺวา ตํ ฐานนฺตรํ ปตฺเถสิฯ สา กปฺปสตสหสฺสํ เทวมนุสฺเสสุ สํสริตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท พาราณสิยํ กุลเคเห นิพฺพตฺติ, สุปฺปิยาติสฺสา นามํ อกํสุฯ อปรภาเค สตฺถา ภิกฺขุสงฺฆปริวาโร พาราณสิํ อคมาสิฯ สา ตถาคตสฺส ปฐมทสฺสเนเยว ธมฺมํ สุตฺวา โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐาสิฯ

อเถกทิวสํ ธมฺมสฺสวนตฺถาย วิหารํ คตาฯ วิหารจาริกํ จรมานา เอกํ ภิกฺขุํ คิลานํ ทิสฺวา อภิวาเทตฺวา ปฏิสนฺถารํ กตฺวา ‘‘อยฺยสฺส กิํ ลทฺธุํ วฏฺฏตี’’ติ ปุจฺฉิฯ รสํ ลทฺธุํ วฏฺฏติ, อุปาสิเกติฯ ‘‘โหตุ, ภนฺเต, อหํ ปหิณิสฺสามี’’ติ เถรํ อภิวาเทตฺวา อนฺโตนครํ คนฺตฺวา ปุนทิวเส ปวตฺตมํสตฺถาย ทาสิํ อนฺตราปณํ เปเสสิฯ สา สกลนคเร ปวตฺตมํสํ อลภิตฺวา อลทฺธภาวํ กเถสิฯ