เมนู

โสณาเถรีวตฺถุ

[241] สตฺตเม อารทฺธวีริยานนฺติ ปคฺคหิตปริปุณฺณวีริยานํ โสณา อคฺคาติ ทสฺเสติฯ อยํ กิร ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล หํสวตีนคเร กุลเคเห ปฏิสนฺธิํ คเหตฺวา อปรภาเค ธมฺมํ สุณนฺตี สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุนิํ อารทฺธวีริยานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา อธิการกมฺมํ กตฺวา ตํ ฐานนฺตรํ ปตฺเถสิฯ สา กปฺปสตสหสฺสํ เทวมนุสฺเสสุ สํสริตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ กุลเคเห ปฏิสนฺธิํ คเหตฺวา อปรภาเค ฆราวาเส วุตฺถา พหู ปุตฺตธีตโร ลภิตฺวา สพฺเพปิ วิสุํ วิสุํ ฆราวาเส ปติฏฺฐาเปสิฯ เต ตโต ปฏฺฐาย ‘‘อยํ อมฺหากํ กิํ กริสฺสตี’’ติ ตํ อตฺตโน สนฺติกํ อาคตํ ‘‘มาตา’’ติ สญฺญมฺปิ น กริํสุฯ พหุปุตฺติกโสณา เตสํ อตฺตนิ อคารวภาวํ ญตฺวา ‘‘ฆราวาเสน กิํ กริสฺสามี’’ติ นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชิฯ อถ นํ ภิกฺขุนิโย ‘‘อยํ วตฺตํ น ชานาติ, อยุตฺตํ กโรตี’’ติ ทณฺฑกมฺมํ กโรนฺติฯ ปุตฺตธีตโร ตํ ทณฺฑกมฺมํ อาหรนฺติํ ทิสฺวา ‘‘อยํ ยาวชฺชทิวสา สิกฺขามตฺตมฺปิ น ชานาตี’’ติ ทิฏฺฐทิฏฺฐฏฺฐาเน อุปฺปณฺเฑสุํฯ สา เตสํ วจนํ สุตฺวา อุปฺปนฺนสํเวคา ‘‘อตฺตโน คติวิโสธนํ กาตุํ วฏฺฏตี’’ติ นิสินฺนฏฺฐาเนปิ ฐิตฏฺฐาเนปิ ทฺวตฺติํสาการํ สชฺฌายติฯ สา ยเถว ปุพฺเพ พหุปุตฺติกโสณตฺเถรีติ ปญฺญายิตฺถ, เอวํ ปจฺฉา อารทฺธวีริยโสณตฺเถรีติ ปากฏา ชาตาฯ

อเถกทิวสํ ภิกฺขุนิโย วิหารํ คจฺฉนฺติโย ‘‘ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส อุทกํ ตาเปยฺยาสิ, โสเณ’’ติ วตฺวา อคมํสุฯ สาปิ อุทกตาปนโต ปุเรตรเมว อคฺคิสาลาย จงฺกมิตฺวา จงฺกมิตฺวา ทฺวตฺติํสาการํ สชฺฌายนฺตี วิปสฺสนํ วฑฺเฒสิฯ สตฺถา คนฺธกุฏิยํ นิสินฺโนว อิมํ โอภาสคาถํ อภาสิ –

‘‘โย จ วสฺสสตํ ชีเว, อปสฺสํ ธมฺมมุตฺตมํ;

เอกาหํ ชีวิตํ เสยฺโย, ปสฺสโต ธมฺมมุตฺตม’’นฺติฯ (ธ. ป. 115);

สา คาถาปริโยสาเน อรหตฺตํ ปตฺวา จินฺเตสิ – ‘‘อหํ อรหตฺตํ ปตฺตา, อาคนฺตุกชโน จ อนุปธาเรตฺวาว มยิ อวญฺญาย กิญฺจิ วตฺวา พหุํ อปุญฺญมฺปิ ปสเวยฺย, ตสฺมา สํลกฺขณการณํ กาตุํ วฏฺฏตี’’ติฯ สา อุทกภาชนํ อุทฺธนํ อาโรเปตฺวา เหฏฺฐา อคฺคิํ น อกาสิฯ ภิกฺขุนิโย อาคนฺตฺวา อุทฺธนํ โอโลเกนฺติโย อคฺคิํ อทิสฺวา ‘‘อิมํ มหลฺลิกํ ‘ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส อุทกํ ตาเปหี’ติ อโวจุมฺห, อชฺชาปิ อุทฺธเน อคฺคิมฺปิ น กโรตี’’ติ อาหํสุฯ อยฺเย, กิํ ตุมฺหากํ อคฺคินา, อุณฺโหทเกน นฺหายิตุกามา ภาชนโต อุทกํ คเหตฺวา นฺหายถาติ? ตาปิ ‘‘ภวิสฺสติ เอตฺถ การณ’’นฺติ คนฺตฺวา อุทเก หตฺถํ โอตาเรตฺวา อุณฺหภาวํ ญตฺวา เอกกุฏํ อาหริตฺวา อุทกํ คณฺหนฺติ, คหิตคหิตฏฺฐานํ ปริปูรติฯ ตทา สพฺพาว ตสฺสา อรหตฺเต ฐิตภาวํ ญตฺวา ทหรตรา ตาว ปญฺจปติฏฺฐิเตน ปาเทสุ ปติตฺวา ‘‘มยํ, อยฺเย, เอตฺตกํ กาลํ ตุมฺเห อนุปธาเรตฺวา วิเหเฐตฺวา วิเหเฐตฺวา กถยิมฺห, ขมถ โน’’ติ ขมาเปสุํฯ วุทฺธตราปิ อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา ‘‘ขม, อยฺเย’’ติ ขมาเปสุํฯ ตโต ปฏฺฐาย ‘‘มหลฺลกกาเล ปพฺพชิตฺวาปิ อารทฺธวีริยภาเวน นจิรสฺเสว อคฺคผเล ปติฏฺฐิตา’’ติ เถริยา คุโณ ปากโฏ อโหสิฯ อปรภาเค สตฺถา เชตวเน นิสีทิตฺวา ภิกฺขุนิโย ปฏิปาฏิยา ฐานนฺตเร ฐเปนฺโต โสณตฺเถริํ อารทฺธวีริยานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสีติฯ

พกุลาเถรีวตฺถุ

[242] อฏฺฐเม ทิพฺพจกฺขุกานํ ยทิทํ พกุลาติ ทิพฺพจกฺขุกานํ, พกุลา เถรี, อคฺคาติ ทสฺเสติฯ อยํ กิร ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล หํสวติยํ กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา สตฺถุ ธมฺมกถํ สุณนฺตี สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุนิํ ทิพฺพจกฺขุกานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา อธิการกมฺมํ กตฺวา ตํ ฐานนฺตรํ ปตฺเถสิฯ สา กปฺปสตสหสฺสํ เทเวสุ จ มนุสฺเสสุ จ สํสริตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา อปรภาเค สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺธา ปพฺพชิตฺวา นจิรสฺเสว อรหตฺตํ ปาปุณิฯ สา ตโต ปฏฺฐาย ทิพฺพจกฺขุมฺหิ จิณฺณวสี อโหสิฯ อปรภาเค สตฺถา เชตวเน นิสินฺโน ภิกฺขุนิโย ปฏิปาฏิยา ฐานนฺตเร ฐเปนฺโต อิมํ เถริํ ทิพฺพจกฺขุกานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสีติฯ

กุณฺฑลเกสาเถรีวตฺถุ

[243] นวเม ขิปฺปาภิญฺญานนฺติ ขิปฺปาภิญฺญานํ ภิกฺขุนีนํ, ภทฺทา กุณฺฑลเกสา, อคฺคาติ ทสฺเสติฯ อยมฺปิ หิ ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล หํสวติยํ กุลเคเห นิพฺพตฺตา สตฺถุ ธมฺมกถํ สุตฺวา สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุนิํ ขิปฺปาภิญฺญานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา อธิการกมฺมํ กตฺวา ตํ ฐานนฺตรํ ปตฺเถสิฯ สา กปฺปสตสหสฺสํ เทวมนุสฺเสสุ สํสริตฺวา กสฺสปพุทฺธกาเล กิกิสฺส กาสิรญฺโญ เคเห สตฺตนฺนํ ภคินีนํ อพฺภนฺตรา หุตฺวา วีสติ วสฺสสหสฺสานิ ทส สีลานิ สมาทาย โกมาริกพฺรหฺมจริยํ จรนฺตี สงฺฆสฺส วสนปริเวณํ กาเรตฺวา เอกํ พุทฺธนฺตรํ เทวมนุสฺเสสุ สํสริตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท ราชคหนคเร เสฏฺฐิกุเล ปฏิสนฺธิํ คณฺหิ, ภทฺทาติสฺสา นามํ อกํสุฯ

ตํทิวสํเยว จ ตสฺมิํ นคเร ปุโรหิตปุตฺโต ชาโตฯ ตสฺส ชาตเวลาย ราชนิเวสนํ อาทิํ กตฺวา สกลนคเร อาวุธานิ ปชฺชลิํสุฯ ปุโรหิโต ปาโตว ราชกุลํ คนฺตฺวา ราชานํ สุขเสยฺยํ ปุจฺฉิฯ ราชา ‘‘กุโต เม, อาจริย, สุขเสยฺยา, อชฺช สพฺพรตฺติํ ราชนิเวสเน อาวุธานิ ปชฺชลิตานิ ทิสฺวา ภยปฺปตฺตา อหุมฺหา’’ติ อาหฯ มหาราช, ตปฺปจฺจยา มา จินฺตยิตฺถ, น ตุมฺหากํเยว เคเห อาวุธานิ ปชฺชลิํสุ, สกลนคเร เอวํ อโหสีติฯ