เมนู

อปรภาเค สตฺถา สาวตฺถิํ อคมาสิฯ เถโร สตฺถารํ อภิวาเทตฺวา, ‘‘ภนฺเต, มยฺหํ ปุญฺญํ วีมํสิสฺสามิ, ปญฺจ เม ภิกฺขุสตานิ เทถา’’ติ อาห ฯ คณฺห, สีวลีติฯ โส ปญฺจสเต ภิกฺขู คเหตฺวา หิมวนฺตาภิมุขํ คจฺฉนฺโต อฏวิมคฺคํ คจฺฉติฯ ตสฺส ปฐมํ ทิฏฺฐา นิคฺโรเธ อธิวตฺถา เทวตา สตฺต ทิวสานิ ทานํ อทาสิฯ อิติ โส –

‘‘นิคฺโรธํ ปฐมํ ปสฺสิ, ทุติยํ ปณฺฑวปพฺพตํ;

ตติยํ อจิรวติยํ, จตุตฺถํ วรสาครํฯ

‘‘ปญฺจมํ หิมวนฺตํ โส, ฉฏฺฐํ ฉทฺทนฺตุปาคมิ;

สตฺตมํ คนฺธมาทนํ, อฏฺฐมํ อถ เรวต’’นฺติฯ

สพฺพฏฺฐาเนสุ สตฺต สตฺต ทิวสาเนว ทานํ อทํสุฯ คนฺธมาทนปพฺพเต ปน นาคทตฺตเทวราชา นาม สตฺตทิวเสสุ เอกทิวสํ ขีรปิณฺฑปาตํ อทาสิ, เอกทิวสํ สปฺปิปิณฺฑปาตํ อทาสิฯ ภิกฺขุสงฺโฆ อาห – ‘‘อาวุโส, อิมสฺส เทวรญฺโญ เนว เธนุโย ทุยฺหมานา ปญฺญายนฺติ, น ทธินิมฺมถนํ, กุโต เต, เทวราช, อิมํ อุปฺปชฺชตี’’ติ? ‘‘ภนฺเต, กสฺสปทสพลสฺส กาเล ขีรสลากภตฺตทานสฺเสตํ ผล’’นฺติ เทวราชา อาหฯ อปรภาเค สตฺถา ขทิรวนิยเรวตสฺส ปจฺจุคฺคมนํ อฏฺฐุปฺปตฺติํ กตฺวา เถรํ อตฺตโน สาสเน ลาภคฺคยสคฺคปฺปตฺตานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสีติฯ

วกฺกลิตฺเถรวตฺถุ

[208] ทสเม สทฺธาธิมุตฺตานนฺติ สทฺธาย อธิมุตฺตานํ, พลวสทฺธานํ ภิกฺขูนํ วกฺกลิตฺเถโร อคฺโคติ ทสฺเสติฯ อญฺเญสํ หิ สทฺธา วฑฺเฒตพฺพา โหติ, เถรสฺส ปน หาเปตพฺพา ชาตาฯ ตสฺมา โส สทฺธาธิมุตฺตานํ อคฺโคติ วุตฺโตฯ วกฺกลีติ ปนสฺส นามํฯ

ตสฺส ปญฺหกมฺเม อยมนุปุพฺพิกถา – อยมฺปิ หิ อตีเต ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล วุตฺตนเยเนว วิหารํ คนฺตฺวา ปริสปริยนฺเต ฐิโต ธมฺมํ สุณนฺโต สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุํ สทฺธาธิมุตฺตานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา ‘‘มยาปิ อนาคเต เอวรูเปน ภวิตุํ วฏฺฏตี’’ติ วุตฺตนเยเนว สตฺถารํ นิมนฺเตตฺวา สตฺตาหํ มหาทานํ ทตฺวา ทสพลํ วนฺทิตฺวา, ‘‘ภนฺเต, อหมฺปิ อิมินา อธิการกมฺเมน ตุมฺเหหิ สทฺธาธิมุตฺตานํ เอตทคฺเค ฐปิตภิกฺขุ วิย อนาคเต เอกสฺส พุทฺธสฺส สาสเน สทฺธาธิมุตฺตานํ อคฺโค ภเวยฺย’’นฺติ ปตฺถนํ อกาสิฯ สตฺถา ตสฺส อนนฺตรายํ ทิสฺวา พฺยากริตฺวา ปกฺกามิฯ

โสปิ ยาวชีวํ กุสลํ กตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อมฺหากํ สตฺถุกาเล สาวตฺถิยํ พฺราหฺมณกุเล ปฏิสนฺธิํ คณฺหิ, วกฺกลีติสฺส นามํ อกํสุฯ โส วุทฺธิปฺปตฺโต ตโย เวเท อุคฺคณฺหิตฺวา ทสพลํ ภิกฺขุสงฺฆปริวุตํ สาวตฺถิยํ จรนฺตํ ทิสฺวา สตฺถุ สรีรสมฺปตฺติํ โอโลเกนฺโต สรีรสมฺปตฺติทสฺสเนน อติตฺโต ทสพเลน สทฺธิํเยว วิจรติฯ วิหารํ คจฺฉนฺเตน สทฺธิํ วิหารํ คนฺตฺวา สรีรนิปฺผตฺติํ โอโลเกนฺโตว ติฏฺฐติฯ ธมฺมสภายํ นิสีทิตฺวา ธมฺมํ กเถนฺตสฺส สมฺมุขฏฺฐาเน ฐิโต ธมฺมํ สุณาติฯ โส สทฺธํ ปฏิลภิตฺวา ‘‘อคารมชฺเฌ วสนฺโต นิพทฺธํ ทสพลสฺส ทสฺสนํ น ลภิสฺสามี’’ติ ปพฺพชฺชํ ยาจิตฺวา สตฺถุ สนฺติเก ปพฺพชิฯ

ตโต ปฏฺฐาย ฐเปตฺวา อาหารกรณเวลํ อวเสสกาเล ยตฺถ ฐิเตน สกฺกา ทสพลํ ปสฺสิตุํ, ตตฺถ ฐิโต โยนิโสมนสิการํ ปหาย ทสพลํ โอโลเกนฺโตว วิหรติฯ สตฺถา ตสฺส ญาณปริปากํ อาคเมนฺโต ทีฆมฺปิ อทฺธานํ ตสฺมิํ รูปทสฺสนวเสเนว วิจรนฺเต กิญฺจิ อวตฺวา ‘‘อิทานิสฺส ญาณํ ปริปากคตํ, สกฺกา เอตํ โพเธตุ’’นฺติ ญตฺวา เอวมาห – ‘‘กิํ เต, วกฺกลิ, อิมินา ปูติกาเยน ทิฏฺเฐน, โย โข, วกฺกลิ, ธมฺมํ ปสฺสติ, โส มํ ปสฺสติฯ โย มํ ปสฺสติ, โส ธมฺมํ ปสฺสติฯ ธมฺมญฺหิ, วกฺกลิ , ปสฺสนฺโต มํ ปสฺสติ, มํ ปสฺสนฺโต ธมฺมํ ปสฺสตี’’ติฯ

สตฺถริ เอวํ โอวทนฺเตปิ เถโร ทสพลสฺส ทสฺสนํ ปหาย เนว อญฺญตฺถ คนฺตุํ สกฺโกติฯ ตโต สตฺถา ‘‘นายํ ภิกฺขุ สํเวคํ อลภิตฺวา พุชฺฌิสฺสตี’’ติ อุปกฏฺฐาย วสฺสูปนายิกาย ราชคหํ คนฺตฺวา วสฺสูปนายิกทิวเส ‘‘อเปหิ, วกฺกลี’’ติ เถรํ ปณาเมติฯ พุทฺธา จ นาม อาเทยฺยวจนา โหนฺติ, ตสฺมา เถโร สตฺถารํ ปฏิปฺผริตฺวา ฐาตุํ อสกฺโกนฺโต เตมาสํ ทสพลสฺส สมฺมุเข อาคนฺตุํ อวิสหนฺโต ‘‘กิํ ทานิ สกฺกา กาตุํ, ตถาคเตนมฺหิ ปณามิโต, สมฺมุขีภาวํ น ลภามิ, กิํ มยฺหํ ชีวิเตนา’’ติ คิชฺฌกูฏปพฺพเต ปปาตฏฺฐานํ อภิรุหิฯ

สตฺถา ตสฺส กิลมนภาวํ ญตฺวา ‘‘อยํ ภิกฺขุ มม สนฺติกา อสฺสาสํ อลภนฺโต มคฺคผลานํ อุปนิสฺสยํ นาเสยฺยา’’ติ อตฺตานํ ทสฺเสตุํ โอภาสํ วิสฺสชฺเชสิฯ อถสฺส สตฺถุ ทิฏฺฐกาลโต ปฏฺฐาย เอว มหนฺตํ โสกสลฺลํ ปหีนํฯ สตฺถา สุกฺขตฬาเก โอฆํ อาหรนฺโต วิย วกฺกลิตฺเถรสฺส พลวปีติโสมนสฺสํ อุปฺปาเทตุํ ธมฺมปเท อิมํ คาถมาห –

‘‘ปาโมชฺชพหุโล ภิกฺขุ, ปสนฺโน พุทฺธสาสเน;

อธิคจฺเฉ ปทํ สนฺตํ, สงฺขารูปสมํ สุข’’นฺติฯ (ธ. ป. 381);

วกฺกลิตฺเถรสฺส จ ‘‘เอหิ, วกฺกลี’’ติ หตฺถํ ปสาเรสิฯ เถโร ‘‘ทสพโล เม ทิฏฺโฐ, เอหีติ อวฺหายนมฺปิ ลทฺธ’’นฺติ พลวปีติํ อุปฺปาเทตฺวา ‘‘กุโต คจฺฉามี’’ติ อตฺตโน คมนภาวํ อชานิตฺวาว ทสพลสฺส สมฺมุเข อากาเส ปกฺขนฺทิตฺวา ปฐมปาเทน ปพฺพเต ฐิโตเยว สตฺถารา วุตฺตคาถํ อาวชฺเชนฺโต อากาเสเยว ปีติํ วิกฺขมฺเภตฺวา สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปตฺวา ตถาคตํ วนฺทมาโนว โอตริฯ อปรภาเค สตฺถา อริยคณมชฺเฌ นิสินฺโน เถรํ สทฺธาธิมุตฺตานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสีติฯ

ทุติยวคฺควณฺณนาฯ

14. เอตทคฺควคฺโค

(14) 3. ตติยเอตทคฺควคฺโค

[209] ตติยวคฺคสฺส ปฐเม สิกฺขากามานนฺติ ติสฺโส สิกฺขา กามยมานานํ สมฺปิยายิตฺวา สิกฺขนฺตานนฺติ อตฺโถฯ ราหุโลติ อตฺตโน ปุตฺตํ ราหุลตฺเถรํ ทสฺเสติฯ เถโร กิร ปพฺพชิตทิวสโต ปฏฺฐาย ปาโตว อุฏฺฐหนฺโต หตฺถปูรํ วาลิกํ อุกฺขิปิตฺวา ‘‘อโห วตาหํ อชฺช ทสพลสฺส เจว อาจริยุปชฺฌายานญฺจ สนฺติกา เอตฺตกํ โอวาทญฺเจว อนุสาสนิญฺจ ลเภยฺย’’นฺติ ปตฺเถติฯ ตสฺมา สิกฺขากามานํ อคฺโค นาม ชาโตติฯ

[210] ทุติเย สทฺธาปพฺพชิตานนฺติ สทฺธาย ปพฺพชิตานํฯ