โสณกุฏิกณฺณตฺเถรวตฺถุ

[206] อฏฺฐเม กลฺยาณวากฺกรณานนฺติ วากฺกรณํ วุจฺจติ วจนกิริยา, มธุรวจนานนฺติ อตฺโถฯ อยญฺหิ เถโร ทสพเลน สทฺธิํ เอกคนฺธกุฏิยา ตถาคตสฺส มธุเรน สเรน ธมฺมกถํ กเถสิฯ อถสฺส สตฺถา สาธุการํ อทาสิฯ ตสฺมา โส กลฺยาณวากฺกรณานํ อคฺโค นาม ชาโตฯ โสโณติ ตสฺส นามํ, โกฏิอคฺฆนกํ ปน กณฺณปิฬนฺธนํ ธาเรสิฯ ตสฺมา กุฏิกณฺโณติ วุจฺจติ, โกฏิกณฺโณติ อตฺโถฯ

ตสฺส ปญฺหกมฺเม อยมนุปุพฺพิกถา – อยมฺปิ ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล ปุริมนเยเนว มหาชเนน สทฺธิํ วิหารํ คนฺตฺวา ปริสปริยนฺเต ฐตฺวา สตฺถุ ธมฺมํ สุณนฺโต สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุํ กลฺยาณวากฺกรณานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา ‘‘มยาปิ อนาคเต เอกสฺส พุทฺธสฺส สาสเน กลฺยาณวากฺกรณานํ อคฺเคน ภวิตุํ วฏฺฏตี’’ติ จินฺเตตฺวา ทสพลํ นิมนฺเตตฺวา สตฺตาหํ มหาทานํ ทตฺวา, ‘‘ภนฺเต, ยํ ภิกฺขุํ ตุมฺเห อิโต สตฺตทิวสมตฺถเก กลฺยาณวากฺกรณานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐปยิตฺถ, อหมฺปิ อิมสฺส อธิการกมฺมสฺส ผเลน อนาคเต เอกสฺส พุทฺธสฺส สาสเน ตถารูโป ภเวยฺย’’นฺติ ปตฺถนํ อกาสิฯ สตฺถา ตสฺส อนนฺตรายํ ทิสฺวา ‘‘อนาคเต โคตมพุทฺธสฺส สาสเน กลฺยาณวากฺกรณานํ อคฺโค ภวิสฺสสี’’ติ พฺยากริตฺวา ปกฺกามิฯ

โสปิ ยาวชีวํ กุสลํ กตฺวา กปฺปสตสหสฺสํ เทเวสุ จ มนุสฺเสสุ จ สํสรนฺโต อมฺหากํ ทสพลสฺส อุปฺปตฺติโต ปุเรตรเมว เทวโลกา จวิตฺวา กาฬิยา นาม กุรรฆริกาย อุปาสิกาย กุจฺฉิสฺมิํ ปฏิสนฺธิํ คณฺหิฯ สา ปริปกฺเก คพฺเภ ราชคหนคเร อตฺตโน กุลนิเวสนํ อาคตาฯ

ตสฺมิํ สมเย อมฺหากํ สตฺถา สพฺพญฺญุตํ ปตฺโต อิสิปตเน ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตสิฯ ธมฺมจกฺกปฺปวตฺตเน ทสสหสฺสจกฺกวาฬเทวตา สนฺนิปติํสุฯ ตตฺถ เอโก อฏฺฐวีสติยา ยกฺขเสนาปตีนํ อพฺภนฺตเร สาตาคิโร นาม ยกฺโข ทสพลสฺส ธมฺมกถํ สุตฺวา โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐาย จินฺเตสิ – ‘‘กิํ นุ โข อยํ เอวํ มธุรธมฺมกถา มม สหาเยน เหมวเตน สุตา น สุตา’’ติ? โส เทวสงฺฆสฺส อนฺตเร โอโลเกนฺโต ตํ อปสฺสิตฺวา ‘‘อทฺธา มม สหาโย ติณฺณํ รตนานํ อุปฺปนฺนภาวํ น ชานาติ, คจฺฉามิ ทสพลสฺส เจว วณฺณํ กเถสฺสามิ, ปฏิวิทฺธธมฺมญฺจ อาโรเจสฺสามี’’ติ อตฺตโน ปริสาย สทฺธิํ ราชคหมตฺถเกน ตสฺส สนฺติกํ ปายาสิฯ