เมนู

โส กุฏุมฺพิโย เตสํ นิพทฺธเมว ตสฺมิํ ฐาเน ภตฺตวิสฺสคฺคกรณํ ญตฺวา อฏฺฐ ปาสาณผลกานิ อตฺถริตฺวา ยาวชีวํ ปจฺเจกพุทฺเธ อุปฏฺฐหิฯ อเถกํ พุทฺธนฺตรํ เทวมนุสฺเสสุ สํสริตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท กปิลวตฺถุนคเร ขตฺติยกุเล นิพฺพตฺติฯ นามคฺคหณทิวเส จสฺส ภทฺทิยกุมาโรติ นามํ อกํสุฯ โส วยํ อาคมฺม เหฏฺฐา อนุรุทฺธสุตฺเต วุตฺตนเยเนว ฉนฺนํ ขตฺติยานํ อพฺภนฺตโร หุตฺวา สตฺถริ อนุปิยอมฺพวเน วิหรนฺเต สตฺถุ สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิฯ อถ สตฺถา อปรภาเค เชตวนมหาวิหาเร วิหรนฺโต ‘‘มม สาสเน อุจฺจากุลิกานํ กาฬิโคธาย ปุตฺโต ภทฺทิยตฺเถโร อคฺโค’’ติ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสิฯ

ลกุณฺฑกภทฺทิยตฺเถรวตฺถุ

[194] สตฺตเม มญฺชุสฺสรานนฺติ มธุรสฺสรานํฯ ลกุณฺฑกภทฺทิโยติ อุพฺเพเธน รสฺโส, นาเมน ภทฺทิโยฯ ตสฺสาปิ ปญฺหกมฺเม อยมนุปุพฺพิกถา – อยมฺปิ หิ ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล หํสวตีนคเร มหาโภคกุเล นิพฺพตฺโต วุตฺตนเยเนว ธมฺมสฺสวนตฺถาย วิหารํ คโตฯ ตสฺมิํ สมเย สตฺถารํ เอกํ มญฺชุสฺสรํ ภิกฺขุํ เอตทคฺเค ฐเปนฺตํ ทิสฺวา ‘‘อโห วตาหมฺปิ อนาคเต อยํ ภิกฺขุ วิย เอกสฺส พุทฺธสฺส สาสเน มญฺชุสฺสรานํ ภิกฺขูนํ อคฺโค ภเวยฺย’’นฺติ จิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา สตฺถารํ นิมนฺเตตฺวา สตฺต ทิวสานิ พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส มหาทานํ ทตฺวา, ‘‘ภนฺเต, อหํ อิมสฺส ทานสฺส ผเลน น อญฺญํ สมฺปตฺติํ อากงฺขามิ, อนาคเต ปน เอกสฺส พุทฺธสฺส สาสเน มญฺชุสฺสรานํ ภิกฺขูนํ อคฺโค ภเวยฺย’’นฺติ ปตฺถยิตฺวา สตฺถุปาทมูเล นิปชฺชิฯ สตฺถา อนาคตํ โอโลเกนฺโต สมิชฺฌนภาวํ ทิสฺวา ‘‘สมิชฺฌิสฺสติ เต อิทํ กมฺมํ, อิโต กปฺปสตสหสฺสาวสาเน โคตโม นาม พุทฺโธ อุปฺปชฺชิสฺสติ, ตฺวํ ตสฺส สาสเน มญฺชุสฺสรานํ ภิกฺขูนํ อคฺโค ภวิสฺสสี’’ติ พฺยากริตฺวา วิหารํ อคมาสิฯ

โสปิ ตํ พฺยากรณํ ลภิตฺวา ยาวชีวํ กลฺยาณกมฺมํ กตฺวา ตโต กาลกโต เทเวสุ จ มนุสฺเสสุ จ สํสรนฺโต วิปสฺสีสมฺมาสมฺพุทฺธกาเล จิตฺตปตฺตโกกิโล นาม หุตฺวา เขเม มิคทาเย วสนฺโต เอกทิวสํ หิมวนฺตํ คนฺตฺวา มธุรํ อมฺพผลํ ตุณฺเฑน คเหตฺวา อาคจฺฉนฺโต ภิกฺขุสงฺฆปริวุตํ สตฺถารํ ทิสฺวา จินฺเตสิ – ‘‘อหํ อญฺเญสุ ทิวเสสุ ริตฺตโก ตถาคตํ ปสฺสามิ, อชฺช ปน เม อิมํ อมฺพปกฺกํ ปุตฺตกานํ อตฺถาย อาคตํฯ เตสํ อญฺญมฺปิ อาหริตฺวา ทสฺสามิ, อิมํ ปน ทสพลสฺส ทาตุํ วฏฺฏตี’’ติ โอตริตฺวา อากาเส จรติฯ สตฺถา ตสฺส จิตฺตํ ญตฺวา อโสกตฺเถรํ นาม อุปฏฺฐากํ โอโลเกสิฯ โส ปตฺตํ นีหริตฺวา สตฺถุ หตฺเถ ฐเปสิฯ โส โกกิโล ทสพลสฺส ปตฺเต อมฺพปกฺกํ ปติฏฺฐาเปสิฯ สตฺถา ตตฺเถว นิสีทิตฺวา ตํ ปริภุญฺชิฯ โกกิโล ปสนฺนจิตฺโต ปุนปฺปุนํ ทสพลสฺส คุเณ อาวชฺเชตฺวา ทสพลํ วนฺทิตฺวา อตฺตโน กุลาวกํ คนฺตฺวา สตฺตาหํ ปีติสุเขน วีตินาเมสิฯ เอตฺตกํ ตสฺมิํ อตฺตภาเว กลฺยาณกมฺมํ, อิมินาสฺส กมฺเมน สโร มธุโร อโหสิฯ

กสฺสปสมฺมาสมฺพุทฺธกาเล ปน เจติเย อารทฺเธ ‘‘กิํปมาณํ กโรม? สตฺตโยชนปฺปมาณํฯ อติมหนฺตํ เอตํ, ฉโยชนํ กโรมฯ อิทมฺปิ อติมหนฺตํ, ปญฺจโยชนํ กโรม, จตุโยชนํ, ติโยชนํ, ทฺวิโยชน’’นฺติ วุตฺเต อยํ ตทา เชฏฺฐวฑฺฒกี หุตฺวา ‘‘เอถ, โภ, อนาคเต สุขปฏิชคฺคิยํ กาตุํ วฏฺฏตี’’ติ วตฺวา รชฺชุํ อาทาย ปริกฺขิปนฺโต คาวุตมตฺตเก ฐตฺวา ‘‘เอเกกํ มุขํ คาวุตํ คาวุตํ โหตุ, เจติยํ โยชนาวฏฺฏํ โยชนุพฺเพธํ ภวิสฺสตี’’ติ อาหฯ เต ตสฺส วจเน อฏฺฐํสุฯ อิติ อปฺปมาณสฺส พุทฺธสฺส ปมาณํ อกาสีติฯ เตน กมฺเมน นิพฺพตฺตนิพฺพตฺตฏฺฐาเน อญฺเญหิ หีนตรปฺปมาโณ อโหสิฯ โส อมฺหากํ สตฺถุ กาเล สาวตฺถิยํ มหาโภคกุเล นิพฺพตฺติฯ ‘‘ภทฺทิโย’’ติสฺส นามํ อกํสุฯ โส วยปฺปตฺโต สตฺถริ เชตวนมหาวิหาเร ปฏิวสนฺเต วิหารํ คนฺตฺวา ธมฺมเทสนํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา สตฺถุ สนฺติเก กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา วิปสฺสนาย กมฺมํ กโรนฺโต อรหตฺตํ ปาปุณิฯ อถ นํ สตฺถา อปรภาเค อริยวรคณมชฺเฌ นิสินฺโน มญฺชุสฺสรานํ ภิกฺขูนํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสิฯ

ปิณฺโฑลภารทฺวาชตฺเถรวตฺถุ

[195] อฏฺฐเม สีหนาทิกานนฺติ สีหนาทํ นทนฺตานํฯ ปิณฺโฑลภารทฺวาโชติ โส กิร อรหตฺตํ ปตฺตทิวเส อวาปุรณํ อาทาย วิหาเรน วิหารํ ปริเวเณน ปริเวณํ คนฺตฺวา ‘‘ยสฺส มคฺเค วา ผเล วา กงฺขา อตฺถิ, โส มํ ปุจฺฉตู’’ติ สีหนาทํ นทนฺโต วิจริฯ พุทฺธานมฺปิ ปุรโต ฐตฺวา ‘‘อิมสฺมิํ , ภนฺเต, สาสเน กตพฺพกิจฺจํ มยฺหํ มตฺถกํ ปตฺต’’นฺติ สีหนาทํ นทิฯ ตสฺมา สีหนาทิกานํ อคฺโค นาม ชาโตฯ

ปญฺหกมฺเม ปนสฺส อยมนุปุพฺพิกถา – อยํ กิร ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล ปพฺพตปาเท สีหโยนิยํ นิพฺพตฺโตฯ สตฺถา ปจฺจูสสมเย โลกํ โวโลเกนฺโต ตสฺส เหตุสมฺปตฺติํ ทิสฺวา หํสวติยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ สีเห โคจราย ปกฺกนฺเต ตสฺส วสนคุหํ ปวิสิตฺวา อากาเส ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา นิโรธํ สมาปชฺชิตฺวา นิสีทิฯ สีโห โคจรํ ลภิตฺวา นิวตฺโต คุหาทฺวาเร ฐิโต อนฺโตคุหายํ ทสพลํ นิสินฺนํ ทิสฺวา ‘‘มม วสนฏฺฐานํ อาคนฺตฺวา อญฺโญ สตฺโต นิสีทิตุํ สมตฺโถ นาม นตฺถิ, มหนฺโต วตายํ ปุริโส, โย อนฺโตคุหายํ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา นิสินฺโนฯ สรีรปฺปภาปิสฺส สมนฺตา ผริตฺวา คตา, มยา เอวรูปํ อจฺฉริยํ นทิฏฺฐปุพฺพํฯ อยํ ปุริโส อิมสฺมิํ โลเก ปูชเนยฺยานํ อคฺโค ภวิสฺสติ, มยาปิสฺส ยถาสตฺติ ยถาพลํ สกฺการํ กาตุํ วฏฺฏตี’’ติ ชลชถลชานิ นานากุสุมานิ อาหริตฺวา ภูมิโต ยาว นิสินฺนปลฺลงฺกฏฺฐานา ปุปฺผาสนํ สนฺถริตฺวา สพฺพรตฺติํ สมฺมุขฏฺฐาเน ตถาคตํ นมสฺสมาโน อฏฺฐาสิฯ ปุนทิวเส ปุราณปุปฺผานิ อปเนตฺวา นวปุปฺเผหิ อาสนํ สนฺถริฯ

เอเตเนว นิยาเมน สตฺต ทิวสานิ ปุปฺผาสนํ ปญฺญาเปตฺวา พลวปีติโสมนสฺสํ นิพฺพตฺเตตฺวา คุหาทฺวาเร อารกฺขํ คณฺหิฯ สตฺตเม ทิวเส สตฺถา นิโรธโต วุฏฺฐาย คุหาทฺวาเร อฏฺฐาสิฯ สีโหปิ มิคราชา ตถาคตํ ติกฺขตฺตุํ ปทกฺขิณํ กตฺวา จตูสุ ฐาเนสุ วนฺทิตฺวา ปฏิกฺกมิตฺวา อฏฺฐาสิฯ สตฺถา ‘‘วฏฺฏิสฺสติ เอตฺตโก อุปนิสฺสโย เอตสฺสา’’ติ เวหาสํ อพฺภุคฺคนฺตฺวา วิหารเมว คโตฯ