เมนู

อยญฺหิ ทิวสญฺเจว สกลยามญฺจ อาวรณีเยหิ ธมฺเมหิ จิตฺตํ ปริโสเธตฺวา ปฐมยามาวสาเน จงฺกมา โอรุยฺห ปาเท โธวนฺโตปิ มูลกมฺมฏฺฐานํ อวิชหนฺโตว โธวติ, ตํ อวิชหนฺโตว ทฺวารํ วิวรติ, มญฺเจ นิสีทติ, อวิชหนฺโตว นิทฺทํ โอกฺกมติฯ ปพุชฺฌนฺโต ปน มูลกมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวาว ปพุชฺฌติฯ เอวํ นิทฺทํ โอกฺกมนฺโตปิ สโต สมฺปชาโน โหติฯ เอวํ ปน ญาณธาตุกนฺติ น โรจยิํสุฯ

วุตฺตนเยน ปเนส จิตฺตํ ปริโสเธตฺวา ปฐมยามาวสาเน ‘‘อุปาทินฺนกํ สรีรํ นิทฺทาย สมสฺสาเสสฺสามี’’ติ จงฺกมา โอรุยฺห มูลกมฺมฏฺฐานํ อวิชหนฺโตว ปาเท โธวติ, ทฺวารํ วิวรติ, มญฺเจ ปน นิสีทิตฺวา มูลกมฺมฏฺฐานํ ปหาย, ‘‘ขนฺธาว ขนฺเธสุ, ธาตุโยว ธาตูสุ ปฏิหญฺญนฺตี’’ติ เสนาสนํ ปจฺจเวกฺขนฺโต กเมน นิทฺทํ โอกฺกมติ, ปพุชฺฌนฺโต ปน มูลกมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวาว ปพุชฺฌติฯ เอวํ นิทฺทํ โอกฺกมนฺโตปิ สโต สมฺปชาโน นาม โหตีติ เวทิตพฺโพฯ

อิติ อิมสฺมิํ สุตฺเต ติวงฺคิกา ปุพฺพภาควิปสฺสนาว กถิตาฯ เอตฺตเกเนว ปน โวสานํ อนาปชฺชิตฺวา ตาเนว อินฺทฺริยพลโพชฺฌงฺคานิ สโมธาเนตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา ภิกฺขุ อรหตฺตํ ปาปุณาตีติฯ เอวํ ยาว อรหตฺตา เทสนา กเถตพฺพาฯ

3. กุมฺโมปมสุตฺตวณฺณนา

[240] ตติเย กุมฺโมติ อฏฺฐิกุมฺโมฯ กจฺฉโปติ ตสฺเสว เววจนํฯ อนุนทีตีเรติ นทิยา อนุตีเรฯ โคจรปสุโตติ ‘‘สเจ กิญฺจิ ผลาผลํ ลภิสฺสามิ, ขาทิสฺสามี’’ติ โคจรตฺถาย ปสุโต อุสฺสุกฺโก ตนฺนิพนฺโธฯ สโมทหิตฺวาติ สมุคฺเค วิย ปกฺขิปิตฺวาฯ สงฺกสายตีติ อจฺฉติฯ สโมทหนฺติ สโมทหนฺโต ฐเปนฺโตฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – ยถา กุมฺโม องฺคานิ สเก กปาเล สโมทหนฺโต สิงฺคาลสฺส โอตารํ น เทติ, น จ นํ สิงฺคาโล ปสหติ, เอวํ ภิกฺขุ อตฺตโน มโนวิตกฺเก สเก อารมฺมณกปาเล สโมทหนฺโต กิเลสมารสฺส โอตารํ น เทติ, น จ นํ มาโร ปสหติฯ

อนิสฺสิโตติ ตณฺหาทิฏฺฐินิสฺสเยหิ อนิสฺสิโตฯ อญฺญมเหฐยาโนติ อญฺญํ กญฺจิ ปุคฺคลํ อวิเหเฐนฺโตฯ ปรินิพฺพุโตติ กิเลสปรินิพฺพาเนน ปรินิพฺพุโตฯ

นูปวเทยฺย กญฺจีติ อญฺญํ กญฺจิ ปุคฺคลํ สีลวิปตฺติยา วา อาจารวิปตฺติยา วา อตฺตานํ อุกฺกํเสตุกามตาย วา ปรํ วมฺเภตุกามตาย วา น อุปวเทยฺย, อญฺญทตฺถุ ปญฺจ ธมฺเม อชฺฌตฺตํ อุปฏฺฐเปตฺวา, ‘‘กาเลน วกฺขามิ, โน อกาเลน, ภูเตน วกฺขามิ , โน อภูเตน, สณฺเหน วกฺขามิ, โน ผรุเสน, อตฺถสํหิเตน วกฺขามิ, โน อนตฺถสํหิเตน, เมตฺตจิตฺโต วกฺขามิ, โน โทสนฺตโร’’ติ เอวํ อุลฺลุมฺปนสภาวสณฺฐิเตเนว จิตฺเตน วิหรติฯ

4. ปฐมทารุกฺขนฺโธปมสุตฺตวณฺณนา

[241] จตุตฺเถ อทฺทสาติ คงฺคาตีเร ปญฺญตฺตวรพุทฺธาสเน นิสินฺโน อทฺทสฯ วุยฺหมานนฺติ จตุรสฺสํ ตจฺเฉตฺวา ปพฺพตนฺตเร ฐปิตํ วาตาตเปน สุปริสุกฺขํ ปาวุสฺสเก เมเฆ วสฺสนฺเต อุทเกน อุปฺลวิตฺวา อนุปุพฺเพน คงฺคาย นทิยา โสเต ปติตํ เตน โสเตน วุยฺหมานํฯ ภิกฺขู อามนฺเตสีติ ‘‘อิมินา ทารุกฺขนฺเธน สทิสํ กตฺวา มม สาสเน สทฺธาปพฺพชิตํ กุลปุตฺตํ ทสฺเสสฺสามี’’ติ ธมฺมํ เทเสตุกามตาย อามนฺเตสิฯ อมุํ มหนฺตํ ทารุกฺขนฺธํ คงฺคาย นทิยา โสเตน วุยฺหมานนฺติ อิทํ ปน อฏฺฐโทสวิมุตฺตตฺตา โสตปฏิปนฺนสฺส ทารุกฺขนฺธสฺส อปเร สมุทฺทปตฺติยา อนฺตรายกเร อฏฺฐ โทเส ทสฺเสตุํ อารภิฯ

ตตฺรสฺส เอวํ อฏฺฐโทสวิมุตฺตตา เวทิตพฺพา – เอโก หิ คงฺคาย นทิยา อวิทูเร ปพฺพตตเล ชาโต นานาวลฺลีหิ ปลิเวฐิโต ปณฺฑุปลาสตํ อาปชฺชิตฺวา อุปจิกาทีหิ ขชฺชมาโน ตสฺมิํเยว ฐาเน อปณฺณตฺติกภาวํ คจฺฉติ, อยํ ทารุกฺขนฺโธ คงฺคํ โอตริตฺวา วงฺกฏฺฐาเนสุ วิลาสมาโน สาครํ ปตฺวา มณิวณฺเณ อูมิปิฏฺเฐ โสภิตุํ น ลภติฯ

อปโร คงฺคาตีเร พหิมูโล อนฺโตสาโข หุตฺวา ชาโต, อยํ กิญฺจาปิ กาเลน กาลํ โอลมฺพินีหิ สาขาหิ อุทกํ ผุสติ, พหิมูลตฺตา ปน คงฺคํ โอตริตฺวา วงฺกฏฺฐาเนสุ วิลาสมาโน สาครํ ปตฺวา มณิวณฺเณ อูมิปิฏฺเฐ โสภิตุํ น ลภติฯ

อปโร มชฺเฌ คงฺคาย ชาโต, ทฬฺหมูเลน ปน สุปฺปติฏฺฐิโต, พหิ จสฺส คตา วงฺกสาขา นานาวลฺลีหิ อาพทฺธา, อยมฺปิ ทฬฺหมูลตฺตา พหิทฺธา วลฺลีหิ อาพทฺธตฺตา จ คงฺคํ โอตริตฺวา…เป.… โสภิตุํ น ลภติฯ