อยํ โข, คามณิ, ธมฺมสมาธิ, ตตฺร เจ ตฺวํ จิตฺตสมาธิํ ปฏิลเภยฺยาสีติ เอตฺถ ธมฺมสมาธีติ ทสกุสลกมฺมปถธมฺมา, จิตฺตสมาธีติ สห วิปสฺสนาย จตฺตาโร มคฺคาฯ อถ วา ‘‘ปาโมชฺชํ ชายติ, ปมุทิตสฺส ปีติ ชายตี’’ติ (อ. นิ. 5.26) เอวํ วุตฺตา ปาโมชฺชปีติปสฺสทฺธิสุขสมาธิสงฺขาตา ปญฺจ ธมฺมา ธมฺมสมาธิ นาม, จิตฺตสมาธิ ปน สห วิปสฺสนาย จตฺตาโร มคฺคาวฯ อถ วา ทสกุสลกมฺมปถา จตฺตาโร พฺรหฺมวิหารา จาติ อยํ ธมฺมสมาธิ นาม, ตํ ธมฺมสมาธิํ ปูเรนฺตสฺส อุปฺปนฺนา จิตฺเตกคฺคตา จิตฺตสมาธิ นามฯ เอวํ ตฺวํ อิมํ กงฺขาธมฺมํ ปชเหยฺยาสีติ เอวํ ตฺวํ อิมสฺมิํ วุตฺตปฺปเภเท ธมฺมสมาธิสฺมิํ ฐิโต สเจ เอวํ จิตฺตสมาธิํ ปฏิลเภยฺยาสิ, เอกํเสเนตํ กงฺขํ ปชเหยฺยาสีติ อตฺโถฯ เสสํ สพฺพตฺถ วุตฺตนยเมวาติฯ

คามณิสํยุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. อสงฺขตสํยุตฺตํ

1. ปฐมวคฺโค

1-11. กายคตาสติสุตฺตาทิวณฺณนา

[366-376] อสงฺขตสํยุตฺเต อสงฺขตนฺติ อกตํฯ หิเตสินาติ หิตํ เอสนฺเตนฯ อนุกมฺปเกนาติ อนุกมฺปมาเนนฯ อนุกมฺปํ อุปาทายาติ อนุกมฺปํ จิตฺเตน ปริคฺคเหตฺวา, ปฏิจฺจาติปิ วุตฺตํ โหติฯ กตํ โว ตํ มยาติ ตํ มยา อิมํ อสงฺขตญฺจ อสงฺขตมคฺคญฺจ เทเสนฺเตน ตุมฺหากํ กตํฯ เอตฺตกเมว หิ อนุกมฺปกสฺส สตฺถุ กิจฺจํ, ยทิทํ อวิปรีตธมฺมเทสนาฯ อิโต ปรํ ปน ปฏิปตฺติ นาม สาวกานํ กิจฺจํฯ เตนาห เอตานิ, ภิกฺขเว, รุกฺขมูลานิ…เป.… อมฺหากํ อนุสาสนีติ อิมินา รุกฺขมูลเสนาสนํ ทสฺเสติฯ สุญฺญาคารานีติ อิมินา ชนวิวิตฺตํ ฐานํฯ อุภเยน จ โยคานุรูปํ เสนาสนํ อาจิกฺขติ, ทายชฺชํ นิยฺยาเตติฯ

ฌายถาติ อารมฺมณูปนิชฺฌาเนน อฏฺฐติํสารมฺมณานิ, ลกฺขณูปนิชฺฌาเนน จ อนิจฺจาทิโต ขนฺธายตนาทีนิ อุปนิชฺฌายถ, สมถญฺจ วิปสฺสนญฺจ วฑฺเฒถาติ วุตฺตํ โหติฯ มา ปมาทตฺถาติ มา ปมชฺชิตฺถฯ มา ปจฺฉา วิปฺปฏิสาริโน อหุวตฺถาติ เย หิ ปุพฺเพ ทหรกาเล อโรคกาเล สตฺตสปฺปายาทิสมฺปตฺติกาเล สตฺถุ สมฺมุขีภาวกาเล จ โยนิโสมนสิการรหิตา รตฺตินฺทิวํ มงฺกุลภตฺตํ หุตฺวา เสยฺยสุขํ มิทฺธสุขํ อนุโภนฺตา ปมชฺชนฺติ, เต ปจฺฉา ชรากาเล โรคกาเล มรณกาเล วิปตฺติกาเล สตฺถุ ปรินิพฺพุตกาเล จ ตํ ปุพฺเพ ปมาทวิหารํ อนุสฺสรนฺตา สปฺปฏิสนฺธิกาลกิริยญฺจ ภาริยํ สมฺปสฺสมานา วิปฺปฏิสาริโน โหนฺติฯ ตุมฺเห ปน ตาทิสา มา อหุวตฺถาติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘มา ปจฺฉา วิปฺปฏิสาริโน อหุวตฺถา’’ติฯ

อยํ โว อมฺหากํ อนุสาสนีติ อยํ อมฺหากํ สนฺติกา ‘‘ฌายถ มา ปมาทตฺถา’’ติ ตุมฺหากํ อนุสาสนี, โอวาโทติ วุตฺตํ โหติฯ

2. ทุติยวคฺโค