เมนู

ทุพฺพโล หิ สงฺขธโม สงฺขํ ธมนฺโตปิ น สกฺโกติ จตสฺโส ทิสา สเรน วิญฺญาเปตุํ, นาสฺส สงฺขสทฺโท สพฺพโต ผรติ, พลวโต ปน วิปฺผาริโก โหติ, ตสฺมา ‘‘พลวา’’ติ อาหฯ

เมตฺตาย เจโตวิมุตฺติยาติ เอตฺถ ‘‘เมตฺตา’’ติ วุตฺเต อุปจาโรปิ อปฺปนาปิ วฏฺฏติ, ‘‘เจโตวิมุตฺตี’’ติ วุตฺเต ปน อปฺปนาว วฏฺฏติฯ ยํ ปมาณกตํ กมฺมนฺติ ปมาณกตํ กมฺมํ นาม กามาวจรํ วุจฺจติ, อปฺปมาณกตํ กมฺมํ นาม รูปาวจรํฯ ตญฺหิ ปมาณํ อติกฺกมิตฺวา โอธิสกอโนธิสกทิสาผรณวเสน วฑฺเฒตฺวา กตตฺตา อปฺปมาณกตนฺติ วุจฺจติฯ

น ตํ ตตฺราวสิสฺสติ, น ตํ ตตฺราวติฏฺฐตีติ ตํ กามาวจรกมฺมํ ตสฺมิํ รูปารูปาวจรกมฺเม น โอหียติ น ติฏฺฐติฯ กิํ วุตฺตํ โหติ? ตํ กามาวจรกมฺมํ ตสฺส รูปารูปาวจรกมฺมสฺส อนฺตรา ลคฺคิตุํ วา ฐาตุํ วา รูปารูปาวจรกมฺมํ ผริตฺวา ปริยาทิยิตฺวา อตฺตโน โอกาสํ คเหตฺวา ปติฏฺฐาตุํ วา น สกฺโกติฯ อถ โข รูปารูปาวจรกมฺมเมว กามาวจรํ มโหโฆ วิย ปริตฺตํ อุทกํ ผริตฺวา ปริยาทิยิตฺวา อตฺตโน โอกาสํ กตฺวา ติฏฺฐติ, ตสฺส วิปากํ ปฏิพาหิตฺวา สยเมว พฺรหฺมสหพฺยตํ อุปเนตีติฯ อิติ อิทํ สุตฺตํ อาทิมฺหิ กิเลสวเสน วุฏฺฐาย อวสาเน พฺรหฺมวิหารวเสน คหิตตฺตา ยถานุสนฺธินาว คตํฯ

9. กุลสุตฺตวณฺณนา

[361] นวเม ทุพฺภิกฺขาติ ทุลฺลภภิกฺขาฯ ทฺวีหิติกาติ ‘‘ชีวิสฺสาม นุ โข น นุ โข’’ติ เอวํ ปวตฺตอีหิติกาฯ ‘‘ทุหิติกา’’ติปิ ปาโฐฯ อยเมว อตฺโถฯ ทุกฺขา อีหิติ เอตฺถ น สกฺกา โกจิ ปโยโค สุเขน กาตุนฺติ ทุหิติกาฯ ตตฺถ ตตฺถ มตมนุสฺสานํ วิปฺปกิณฺณานิ เสตานิ อฏฺฐิกานิ เอตฺถาติ เสตฏฺฐิกาฯ สลากาวุตฺตาติ สลากมตฺตวุตฺตา, ยํ ตตฺถ วุตฺตํ วาปิตํ, ตํ สลากมตฺตเมว อโหสิ, ผเล น ชนยตีติ อตฺโถฯ

อุคฺคิลิตุนฺติ ทฺเว อนฺเต โมเจตฺวา กเถตุํ อสกฺโกนฺโต อุคฺคิลิตุํ พหิ นีหริตุํ น สกฺขีติ โอคิลิตุนฺติ ปุจฺฉาย โทสํ ทิสฺวา หาเรตุํ อสกฺโกนฺโต โอคิลิตุํ อนฺโต ปเวเสตุํ น สกฺขีติฯ

อิโต โส คามณิ เอกนวุติกปฺเปติ ภควา กถยมาโนว ยาว นิกฺขนฺโต นาสิกวาโต น ปุน ปวิสติ, ตาวตเกน กาเลน เอกนวุติกปฺเป อนุสฺสริ ‘‘อตฺถิ นุ โข กิญฺจิ กุเล ปกฺกภิกฺขาทาเนน อุปหตปุพฺพ’’นฺติ ปริชานนตฺถํฯ อเถกมฺปิ อปสฺสนฺโต ‘‘อิโต โส, คามณี’’ติอาทิมาหฯ อิทานิ ทานาทีนํ อานิสํสํ กเถนฺโต อถ โข ยานิ ตานิ กุลานิ อฑฺฒานีติ ธมฺมเทสนํ อารภิฯ ตตฺถ ทานสมฺภูตานีติ ทาเนน สมฺภูตานิ นิพฺพตฺตานิฯ เสสปททฺวเยปิ เอเสว นโยฯ เอตฺถ ปน สจฺจํ นาม สจฺจวาทิตาฯ สามญฺญํ นาม เสสสีลํฯ วิกิรตีติ อโยเคน วฬญฺเชนฺโต วิปฺปกิรติฯ วิธมตีติ ธเมนฺโต วิย นาเสติฯ วิทฺธํเสตีติ นาเสติฯ อนิจฺจตาติ หุตฺวา อภาโว พหุนาปิ กาเลน สงฺคตานํ ขเณเนว อนฺตรธานํฯ

10. มณิจูฬกสุตฺตวณฺณนา

[362] ทสเม ตํ ปริสํ เอตทโวจาติ ตสฺส กิร เอวํ อโหสิ ‘‘กุลปุตฺตา ปพฺพชนฺตา ปุตฺตทารญฺเจว ชาตรูปรชตญฺจ ปหาเยว ปพฺพชนฺติ, น จ สกฺกา ยํ ปหาย ปพฺพชิตา, ตํ เตหิ คเหตุ’’นฺติ นยคฺคาเห ฐตฺวา ‘‘มา อยฺโย’’ติอาทิวจนํ อโวจฯ เอกํเสเนตนฺติ เอตํ ปญฺจกามคุณกปฺปนํ อสฺสมณธมฺโม อสกฺยปุตฺติยธมฺโมติ เอกํเสน ธาเรยฺยาสิฯ

ติณนฺติ เสนาสนจฺฉทนติณํฯ ปริเยสิตพฺพนฺติ ติณจฺฉทเน วา อิฏฺฐกจฺฉทเน วา เคเห ปลุชฺชนฺเต เยหิ ตํ การิตํ, เตสํ สนฺติกํ คนฺตฺวา ‘‘ตุมฺเหหิ การิตเสนาสนํ โอวสฺสติ, น สกฺกา ตตฺถ วสิตุ’’นฺติ อาจิกฺขิตพฺพํฯ มนุสฺสา สกฺโกนฺตา กริสฺสนฺติ, อสกฺโกนฺตา ‘‘ตุมฺเห วฑฺฒกิํ คเหตฺวา การาเปถ, มยํ เต สญฺญาเปสฺสามา’’ติ วกฺขนฺติฯ เอวํ วุตฺเต กาเรตฺวา เตสํ อาจิกฺขิตพฺพํฯ มนุสฺสา วฑฺฒกีนํ ทาตพฺพํ ทสฺสนฺติฯ สเจ อาวาสสามิกา นตฺถิ, อญฺเญสมฺปิ ภิกฺขาจารวตฺเตน อาโรเจตฺวา กาเรตุํ วฏฺฏติฯ อิทํ สนฺธาย ‘‘ปริเยสิตพฺพ’’นฺติ วุตฺตํฯ