เมนู

3-5. ปฐมสมิทฺธิมารปญฺหาสุตฺตาทิวณฺณนา

[65-67] ตติเย สมิทฺธีติ อตฺตภาวสฺส สมิทฺธตาย เอวํ ลทฺธนาโมฯ ตสฺส กิร เถรสฺส อตฺตภาโว อภิรูโป อโหสิ ปาสาทิโก, อุกฺขิตฺตมาลาปุโฏ วิย อลงฺกตมาลาคพฺโภ วิย จ สพฺพาการปาริปูริยา สมิทฺโธฯ ตสฺมา สมิทฺธิตฺเวว สงฺขํ คโตฯ มาโรติ มรณํ ปุจฺฉติฯ มารปญฺญตฺตีติ มาโรติ ปญฺญตฺติ นามํ นามเธยฺยํฯ อตฺถิ ตตฺถ มาโร วา มารปญฺญตฺติ วาติ ตตฺถ มรณํ วา มรณนฺติ อิทํ นามํ วา อตฺถีติ ทสฺเสติฯ จตุตฺถํ อุตฺตานเมว, ตถา ปญฺจมํฯ

6. สมิทฺธิโลกปญฺหาสุตฺตวณฺณนา

[68] ฉฏฺเฐ โลโกติ ลุชฺชนปลุชฺชนฏฺเฐน โลโกฯ อิติ มิคชาลตฺเถรสฺส อายาจนสุตฺตโต ปฏฺฐาย ปญฺจสุปิ สุตฺเตสุ วฏฺฏวิวฏฺฏเมว กถิตํฯ

7. อุปเสนอาสีวิสสุตฺตวณฺณนา

[69] สตฺตเม สีตวเนติ เอวํนามเก สุสานวเนฯ สปฺปโสณฺฑิกปพฺภาเรติ สปฺปผณสทิสตาย เอวํลทฺธนาเม ปพฺภาเรฯ อุปเสนสฺสาติ ธมฺมเสนาปติโน กนิฏฺฐภาติกอุปเสนตฺเถรสฺสฯ อาสีวิโส ปติโต โหตีติ เถโร กิร กตภตฺตกิจฺโจ มหาจีวรํ คเหตฺวา เลณจฺฉายาย มนฺทมนฺเทน วาตปานวาเตน พีชิยมาโน นิสีทิตฺวา ทุปฏฺฏนิวาสเน สูจิกมฺมํ กโรติฯ ตสฺมิํ ขเณ เลณจฺฉทเน ทฺเว อาสีวิสโปตกา กีฬนฺติฯ เตสุ เอโก ปติตฺวา เถรสฺส อํสกูเฏ อวตฺถาสิฯ โส จ ผุฏฺฐวิโส โหติฯ ตสฺมา ปติตฏฺฐานโต ปฏฺฐาย เถรสฺส กาเย ทีปสิขา วิย วฏฺฏิํ ปริยาทิยมานเมวสฺส วิสํ โอติณฺณํฯ เถโร วิสสฺส ตถาคมนํ ทิสฺวา กิญฺจาปิ ตํ ปติตมตฺตเมว ยถาปริจฺเฉเทน คตํ, อตฺตโน ปน อิทฺธิพเลน ‘‘อยํ อตฺตภาโว เลเณ มา วินสฺสตู’’ติ อธิฏฺฐหิตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิฯ ปุรายํ กาโย อิเธว วิกิรตีติ ยาว น วิกิรติ, ตาว นํ พหิทฺธา นีหรถาติ อตฺโถฯ อญฺญถตฺตนฺติ อญฺญถาภาวํฯ อินฺทฺริยานํ วา วิปริณามนฺติ จกฺขุโสตาทีนํ อินฺทฺริยานํ ปกติวิชหนภาวํฯ ตตฺเถว วิกิรีติ พหิ นีหริตฺวา ฐปิตฏฺฐาเน มญฺจกสฺมิํเยว วิกิริฯ

8. อุปวาณสนฺทิฏฺฐิกสุตฺตวณฺณนา

[70] อฏฺฐเม รูปปฺปฏิสํเวทีติ นีลปีตาทิเภทํ อารมฺมณํ ววตฺถาเปนฺโต รูปํ ปฏิสํวิทิตํ กโรติ, ตสฺมา รูปปฺปฏิสํเวที นาม โหติฯ รูปราคปฺปฏิสํเวทีติ กิเลสสฺส อตฺถิภาเวเนว ปน รูปราคํ ปฏิสํวิทิตํ กโรติ นาม, ตสฺมา รูปราคปฺปฏิสํเวทีติ วุจฺจติฯ สนฺทิฏฺฐิโกติอาทีนิ วิสุทฺธิมคฺเค วุตฺตตฺถาเนวฯ โน จ รูปราคปฺปฏิสํเวทีติ กิเลสสฺส นตฺถิภาเวเนว น รูปราคํ ปฏิสํวิทิตํ กโรติ นาม, ตสฺมา ‘‘โน จ รูปราคปฺปฏิสํเวที’’ติ วุจฺจติฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต เสขาเสขานํ ปจฺจเวกฺขณา กถิตาฯ

9. ปฐมฉผสฺสายตนสุตฺตวณฺณนา

[71] นวเม ผสฺสายตนานนฺติ ผสฺสากรานํฯ อวุสิตนฺติ อวุฏฺฐํฯ อารกาติ ทูเรฯ เอตฺถาหํ, ภนฺเต, อนสฺสสนฺติ, ภนฺเต, อหํ เอตฺถ อนสฺสสิํ, นฏฺโฐ นาม อหนฺติ วทติฯ ภควา – ‘‘อยํ ภิกฺขุ ‘อหํ นาม อิมสฺมิํ สาสเน นฏฺโฐ’ติ วทติ, กินฺนุ ขฺวสฺส อญฺเญสุ ธาตุกมฺมฏฺฐาน-กสิณกมฺมฏฺฐานาทีสุ อภิโยโค อตฺถี’’ติ จินฺเตตฺวา, ตมฺปิ อปสฺสนฺโต – ‘‘กตรํ นุ โข กมฺมฏฺฐานํ อิมสฺส สปฺปายํ ภวิสฺสตี’’ติ จินฺเตสิฯ ตโต ‘‘อายตนกมฺมฏฺฐานเมว สปฺปาย’’นฺติ ทิสฺวา ตํ กเถนฺโต ตํ กิํ มญฺญสิ ภิกฺขูติอาทิมาหฯ สาธูติ ตสฺส พฺยากรเณ สมฺปหํสนํฯ เอเสวนฺโต ทุกฺขสฺสาติ อยเมว วฏฺฏทุกฺขสฺสนฺโต ปริจฺเฉโท, นิพฺพานนฺติ อตฺโถฯ

10. ทุติยฉผสฺสายตนสุตฺตวณฺณนา

[72] ทสเม อนสฺสสนฺติ นสฺสสิํ, นฏฺโฐ นามมฺหิ อิจฺเจว อตฺโถฯ อายติํ อปุนพฺภวายาติ เอตฺถ อายติํ อปุนพฺภโว นาม นิพฺพานํ, นิพฺพานตฺถาย ปหีนํ ภวิสฺสตีติ อตฺโถฯ