เมนู

7. จิตฺตสํยุตฺตํ

1. สํโยชนสุตฺตวณฺณนา

[343] จิตฺตสํยุตฺตสฺส ปฐเม มจฺฉิกาสณฺเฑติ เอวํนามเก วนสณฺเฑฯ อยมนฺตรากถา อุทปาทีติ โปราณกตฺเถรา อติรจฺฉานกถา โหนฺติ, นิสินฺนนิสินฺนฏฺฐาเน ปญฺหํ สมุฏฺฐาเปตฺวา อชานนฺตา ปุจฺฉนฺติ, ชานนฺตา วิสฺสชฺเชนฺติ, เตน เนสํ อยํ กถา อุทปาทิฯ มิคปถกนฺติ เอวํนามกํ อตฺตโน โภคคามํฯ โส กิร อมฺพาฏการามสฺส ปิฏฺฐิภาเค โหติฯ เตนุปสงฺกมีติ ‘‘เถรานํ ปญฺหํ วิสฺสชฺเชตฺวา ผาสุวิหารํ กตฺวา ทสฺสามี’’ติ จินฺเตตฺวา อุปสงฺกมิฯ คมฺภีเร พุทฺธวจเนติ อตฺถคมฺภีเร เจว ธมฺมคมฺภีเร จ พุทฺธวจเนฯ ปญฺญาจกฺขุ กมตีติ ญาณจกฺขุ วหติ ปวตฺตติฯ

2. ปฐมอิสิทตฺตสุตฺตวณฺณนา

[344] ทุติเย อายสฺมนฺตํ เถรนฺติ เตสุ เถเรสุ เชฏฺฐกํ มหาเถรํฯ ตุณฺหี อโหสีติ ชานนฺโตปิ อวิสารทตฺตา น กิญฺจิ พฺยาหริฯ พฺยากโรมหํ ภนฺเตติ ‘‘อยํ เถโร เนว อตฺตนา พฺยากโรติ, น อญฺเญ อชฺเฌสติ, อุปาสโกปิ ภิกฺขุสงฺฆํ วิเหเสติ, อหเมตํ พฺยากริตฺวา ผาสุวิหารํ กตฺวา ทสฺสามี’’ติ จินฺเตตฺวา อาสนโต วุฏฺฐาย เถรสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา เอวํ โอกาสมกาสิ, กตาวกาโส ปน อตฺตโน อาสเน นิสีทิตฺวา พฺยากาสิฯ

สหตฺถาติ สหตฺเถนฯ สนฺตปฺเปสีติ ยาวทิจฺฉกํ เทนฺโต สุฏฺฐุ ตปฺเปสิฯ สมฺปวาเรสีติ ‘‘อลํ อล’’นฺติ หตฺถสญฺญาย เจว วาจาย จ ปฏิกฺขิปาเปสิฯ โอนีตปตฺตปาณิโนติ ปาณิโต อปนีตปตฺตา โธวิตฺวา ถวิกาย โอสาเปตฺวา อํเส ลคฺคิตปตฺตาติ อตฺโถฯ

3. ทุติยอิสิทตฺตสุตฺตวณฺณนา

[345] ตติเย อวนฺติยาติ ทกฺขิณาปเถ อวนฺติรฏฺเฐฯ กลฺยาณํ วุจฺจตีติ ‘‘จตูหิ ปจฺจเยหิ ปฏิชคฺคิสฺสามี’’ติ วจนํ นิทฺโทสํ อนวชฺชํ วุจฺจติ ตยา อุปาสกาติ อธิปฺปาเยน วทติฯ

4. มหกปาฏิหาริยสุตฺตวณฺณนา

[346] จตุตฺเถ เสสกํ วิสฺสชฺเชถาติ ตสฺส กิร เถเรหิ สทฺธิํเยว กํสถาลํ ปมชฺชิตฺวา ปายาสํ วฑฺเฒตฺวา อทํสุฯ โส ภุตฺตปายาโส เถเรหิเยว สทฺธิํ คนฺตุกาโม จินฺเตสิ ‘‘ฆเร ตาว อุปาสิกา เสสกํ วิจาเรติ, อิธ ปนิเม ทาสกมฺมการา มยา อวุตฺตา น วิจาเรสฺสนฺติ, เอวายํ ปณีตปายาโส นสฺสิสฺสตี’’ติ เตสํ อนุชานนฺโต เอวมาหฯ กุถิตนฺติ กุธิตํ, เหฏฺฐา สนฺตตฺตาย วาลิกาย อุปริ อาตเปน จ อติติขิณนฺติ อตฺโถฯ อิทํ ปน เตปิฏเก พุทฺธวจเน อสมฺภินฺนปทํฯ ปเวลิยมาเนนาติ ปฏิลิยมาเนน สาธุ ขฺวสฺส ภนฺเตติ ‘‘ผาสุวิหารํ กริสฺสามิ เนส’’นฺติ จินฺเตตฺวา เอวมาหฯ

อิทฺธาภิสงฺขารํ อภิสงฺขรีติ อธิฏฺฐานิทฺธิํ อกาสิฯ เอตฺถ จ ‘‘มนฺทมนฺโท สีตกวาโต วายตุ, อพฺภมณฺฑปํ กตฺวา เทโว เอกเมกํ ผุสายตู’’ติ เอวํ นานาปริกมฺมํ – ‘‘สวาโต เทโว วสฺสตู’’ติ เอวํ อธิฏฺฐานํ เอกโตปิ โหติฯ ‘‘สวาโต เทโว วสฺสตูติ เอกโตปริกมฺมํ, มนฺทมนฺโท สีตกวาโต วายตุ, อพฺภมณฺฑปํ กตฺวา เทโว เอกเมกํ ผุสายตู’’ติ เอวํ นานาอธิฏฺฐานํ โหติฯ วุตฺตนเยเนว นานาปริกมฺมํ นานาธิฏฺฐานํ, เอกโต ปริกมฺมํ เอกโต อธิฏฺฐานมฺปิ โหติเยวฯ ยถา ตถา กโรนฺตสฺส ปน ปาทกชฺฌานโต วุฏฺฐาย กตปริกมฺมสฺส ปริกมฺมานนฺตเรน มหคฺคตอธิฏฺฐานจิตฺเตเนว ตํ อิชฺฌติฯ โอกาเสสีติ วิปฺปกิริฯ