1-2. มาตุคามสุตฺตาทิวณฺณนา

[280-281] มาตุคามสํยุตฺตสฺส ปฐเม องฺเคหีติ อคุณงฺเคหิฯ น จ รูปวาติ น รูปสมฺปนฺโน วิรูโป ทุทฺทสิโกฯ น จ โภควาติ น โภคสมฺปนฺโน นิทฺธโนฯ น จ สีลวาติ น สีลสมฺปนฺโน ทุสฺสีโลฯ อลโส จาติ กนฺตนปจนาทีนิ กมฺมานิ กาตุํ น สกฺโกติ, กุสีโต อาลสิโย นิสินฺนฏฺฐาเน นิสินฺโนว, ฐิตฐาเน ฐิโตว นิทฺทายติ เอวฯ ปชญฺจสฺส น ลภตีติ อสฺส ปุริสสฺส กุลวํสปติฏฺฐาปกํ ปุตฺตํ น ลภติ, วญฺฌิตฺถี นาม โหติฯ สุกฺกปกฺโข วุตฺตวิปริยาเยน เวทิตพฺโพฯ ทุติยํ ปฐเม วุตฺตนเยเนว ปริวตฺเตตพฺพํฯ

3. อาเวณิกทุกฺขสุตฺตวณฺณนา

[282] ตติเย อาเวณิกานีติ ปาฏิปุคฺคลิกานิ ปุริเสหิ อสาธารณานิฯ ปาริจริยนฺติ ปริจาริกภาวํฯ

4. ตีหิธมฺเมหิสุตฺตาทิวณฺณนา

[283-303] จตุตฺเถ มจฺเฉรมลปริยุฏฺฐิเตนาติ ปุพฺพณฺหสมยสฺมิญฺหิ มาตุคาโม ขีรทธิสงฺโคปนรนฺธนปจนาทีนิ กาตุํ อารทฺโธ, ปุตฺตเกหิปิ ยาจิยมาโน กิญฺจิ ทาตุํ น อิจฺฉติฯ เตเนตํ วุตฺตํ ‘‘ปุพฺพณฺหสมยํ มจฺเฉรมลปริยุฏฺฐิเตน เจตสา’’ติฯ มชฺฌนฺหิกสมเย ปน มาตุคาโม โกธาภิภูโตว โหติ, อนฺโตฆเร กลหํ อลภนฺโต ปฏิวิสฺสกฆรมฺปิ คนฺตฺวา กลหํ กโรติ, สามิกสฺส จ ฐิตนิสินฺนฏฺฐานานิ วิโลเกนฺโต วิจรติฯ เตน วุตฺตํ ‘‘มชฺฌนฺหิกสมยํ อิสฺสาปริยุฏฺฐิเตน เจตสา’’ติฯ สายนฺเห ปนสฺสา อสทฺธมฺมปฏิเสวนาย จิตฺตํ นมติฯ เตน วุตฺตํ ‘‘สายนฺหสมยํ กามราคปริยุฏฺฐิเตน เจตสา’’ติฯ ปญฺจมาทีนิ อุตฺตานตฺถาเนวฯ

3. พลวคฺโค