เมนู

[43-52] อนิจฺจวคฺเค อภิญฺเญยฺยนฺติ ปเท ญาตปริญฺญา อาคตา, อิตรา ปน ทฺเว คหิตาเยวาติ เวทิตพฺพาฯ ปริญฺเญยฺยปหาตพฺพปเทสุปิ ตีรณปหานปริญฺญาว อาคตา, อิตราปิ ปน ทฺเว คหิตาเยวาติ เวทิตพฺพาฯ สจฺฉิกาตพฺพนฺติ ปจฺจกฺขํ กาตพฺพํฯ อภิญฺญาปริญฺเญยฺยนฺติ อิธาปิ ปหานปริญฺญา อวุตฺตาปิ คหิตาเยวาติ เวทิตพฺพาฯ อุปทฺทุตนฺติ อเนกคฺคฏฺเฐนฯ อุปสฺสฏฺฐนฺติ อุปหตฏฺเฐนฯ เสสํ อุตฺตานเมวาติฯ

สพฺพอนิจฺจวคฺโค ปญฺจโมฯ

ปฐโม ปณฺณาสโกฯ

6. อวิชฺชาวคฺควณฺณนา

[53-62] อวิชฺชาวคฺเค อวิชฺชาติ จตูสุ สจฺเจสุ อญฺญาณํฯ วิชฺชาติ อรหตฺตมคฺควิชฺชาฯ อนิจฺจโต ชานโต ปสฺสโตติ ทุกฺขานตฺตวเสนาปิ ชานโต ปสฺสโต ปหียติเยว, อิทํ ปน อนิจฺจวเสน กถิเต พุชฺฌนกปุคฺคลสฺส อชฺฌาสเยน วุตฺตํฯ เอเสว นโย สพฺพตฺถฯ อปิ เจตฺถ สํโยชนาติ ทส สํโยชนานิฯ อาสวาติ จตฺตาโร อาสวาฯ อนุสยาติ สตฺต อนุสยาฯ สพฺพุปาทานปริญฺญายาติ สพฺเพสํ จตุนฺนมฺปิ อุปาทานานํ ตีหิ ปริญฺญาหิ ปริชานนตฺถายฯ ปริยาทานายาติ เขปนตฺถายฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

อวิชฺชาวคฺโค ฉฏฺโฐฯ

7. มิคชาลวคฺโค

1. ปฐมมิคชาลสุตฺตวณฺณนา

[63] มิคชาลวคฺคสฺส ปฐเม จกฺขุวิญฺเญยฺยาติ จกฺขุวิญฺญาเณน ปสฺสิตพฺพาฯ โสตวิญฺเญยฺยาทีสุปิ เอเสว นโยฯ อิฏฺฐาติ ปริยิฏฺฐา วา โหนฺตุ มา วา, อิฏฺฐารมฺมณภูตาติ อตฺโถฯ กนฺตาติ กมนียาฯ มนาปาติ มนวฑฺฒนกาฯ ปิยรูปาติ ปิยชาติกาฯ กามูปสํหิตาติ อารมฺมณํ กตฺวา อุปฺปชฺชมาเนน กาเมน อุปสํหิตา รชนียาติ รญฺชนียา, ราคุปฺปตฺติการณภูตาติ อตฺโถฯ นนฺทีติ ตณฺหานนฺทีฯ สํโยโคติ สํโยชนํฯ นนฺทิสํโยชนสํยุตฺโตติ นนฺทีพนฺธเนน พทฺโธฯ อรญฺญวนปตฺถานีติ อรญฺญานิ จ วนปตฺถานิ จฯ ตตฺถ กิญฺจาปิ อภิธมฺเม นิปฺปริยาเยน ‘‘นิกฺขมิตฺวา พหิ อินฺทขีลา สพฺพเมตํ อรญฺญ’’นฺติ (วิภ. 529) วุตฺตํ, ตถาปิ ยํ ตํ ‘‘ปญฺจธนุสติกํ ปจฺฉิม’’นฺติ (ปารา. 654) อรญฺญกงฺคนิปฺผาทกํ เสนาสนํ วุตฺตํ, ตเทว อธิปฺเปตนฺติ เวทิตพฺพํฯ วนปตฺถนฺติ คามนฺตํ อติกฺกมิตฺวา มนุสฺสานํ อนุปจารฏฺฐานํ, ยตฺถ น กสียติ น วปียติฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ –

‘‘วนปตฺถนฺติ ทูรานเมตํ เสนาสนานํ อธิวจนํฯ วนปตฺถนฺติ วนสณฺฑานเมตํ, วนปตฺถนฺติ ภิํสนกานเมตํ, วนปตฺถนฺติ สโลมหํสานเมตํ, วนปตฺถนฺติ ปริยนฺตานเมตํ, วนปตฺถนฺติ อมนุสฺสูปจารานํ เสนาสนานเมตํ อธิวจน’’นฺติ (วิภ. 531)ฯ

เอตฺถ จ ปริยนฺตานนฺติ อิมํ เอกํ ปริยายํ ฐเปตฺวา เสสปริยาเยหิ วนปตฺถานิ เวทิตพฺพานิฯ ปนฺตานีติ ปริยนฺตานิ อติทูรานิฯ อปฺปสทฺทานีติ อุทุกฺขลมุสลทารกสทฺทาทีนํ อภาเวน อปฺปสทฺทานิฯ อปฺปนิคฺโฆสานีติ เตสํ เตสํ นินฺนาทมหานิคฺโฆสสฺส อภาเวน อปฺปนิคฺโฆสานิฯ วิชนวาตานีติ สญฺจรณชนสฺส สรีรวาตวิรหิตานิฯ มนุสฺสราหสฺเสยฺยกานีติ มนุสฺสานํ รโหกมฺมสฺส อนุจฺฉวิกานิฯ ปฏิสลฺลานสารุปฺปานีติ นิลียนสารุปฺปานิฯ

2. ทุติยมิคชาลสุตฺตวณฺณนา

[64] ทุติเย นนฺทินิโรธา ทุกฺขนิโรโธติ ตณฺหานนฺทิยา นิโรเธน วฏฺฏทุกฺขสฺส นิโรโธฯ