เตน หิ พทฺธา สตฺตา ปถวิตเลปิ อากาเสปิ โยชนสตมฺปิ โยชนสหสฺสมฺปิ คจฺฉนฺติปิ อาคจฺฉนฺติปิฯ ฉิชฺชมานํ ปเนตํ ญาเณเนว ฉิชฺชติ, น อญฺเญนาติ ‘‘ญาณโมกฺขํ พนฺธน’’นฺติปิ วุจฺจติฯ

มญฺญมาโนติ ตณฺหาทิฏฺฐิมานานํ วเสน ขนฺเธ มญฺญนฺโตฯ พทฺโธ มารสฺสาติ มารพนฺธเนน พทฺโธฯ กรณตฺเถ วา เอตํ สามิวจนํ, กิเลสมาเรน พทฺโธติ อตฺโถฯ มุตฺโต ปาปิมโตติ มารสฺส พนฺธเนน มุตฺโตฯ กรณตฺเถเยว วา อิทํ สามิวจนํ, ปาปิมตา กิเลสพนฺธเนน มุตฺโตติ อตฺโถฯ

อสฺมีติ ปเทน ตณฺหามญฺญิตํ วุตฺตํฯ อยมหสฺมีติ ทิฏฺฐิมญฺญิตํฯ ภวิสฺสนฺติ สสฺสตวเสน ทิฏฺฐิมญฺญิตเมวฯ น ภวิสฺสนฺติ อุจฺเฉทวเสนฯ รูปีติอาทีนิ สสฺสตสฺเสว ปเภททีปนานิฯ ตสฺมาติ ยสฺมา มญฺญิตํ อาพาธํ อนฺโตโทสนิกนฺตนวเสน โรโค เจว คณฺโฑ จ สลฺลญฺจ, ตสฺมาฯ อิญฺชิตนฺติอาทีนิ ยสฺมา อิเมหิ กิเลเสหิ สตฺตา อิญฺชนฺติ เจว ผนฺทนฺติ จ ปปญฺจิตา จ โหนฺติ ปมตฺตาการปตฺตา, ตสฺมา เตสํ อาการทสฺสนตฺถํ วุตฺตานิฯ

มานคตวาเร ปน มานสฺส คตํ มานคตํ, มานปวตฺตีติ อตฺโถฯ มาโนเยว มานคตํ คูถคตํ มุตฺตคตํ วิยฯ ตตฺถ อสฺมีติ อิทํ ตณฺหาย สมฺปยุตฺตมานวเสน วุตฺตํฯ อยมหมสฺมีติ ทิฏฺฐิวเสนฯ นนุ จ ทิฏฺฐิสมฺปยุตฺโต นาม มาโน นตฺถีติ? อาม นตฺถิ, มานสฺส ปน อปฺปหีนตฺตา ทิฏฺฐิ นาม โหติฯ มานมูลกํ ทิฏฺฐิํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

อาสีวิสวคฺโคฯ

จตุตฺโถ ปณฺณาสโกฯ

สฬายตนสํยุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. เวทนาสํยุตฺตํ

1. สคาถาวคฺโค

1. สมาธิสุตฺตวณฺณนา

[249] เวทนาสํยุตฺเต สคาถาวคฺคสฺส ปฐเม สมาหิโตติ อุปจาเรน วา อปฺปนาย วา สมาหิโตฯ เวทนา จ ปชานาตีติ เวทนา ทุกฺขสจฺจวเสน ปชานาติฯ เวทนานญฺจ สมฺภวนฺติ ตาสํเยว สมฺภวํ สมุทยสจฺจวเสน ปชานาติฯ ยตฺถ เจตาติ ยตฺเถตา เวทนา นิรุชฺฌนฺติ, ตํ นิพฺพานํ นิโรธสจฺจวเสน ปชานาติฯ ขยคามินนฺติ ตาสํเยว เวทนานํ ขยคามินํ มคฺคํ มคฺคสจฺจวเสน ปชานาติฯ นิจฺฉาโต ปรินิพฺพุโตติ นิตฺตณฺโห หุตฺวา กิเลสปรินิพฺพาเนน ปรินิพฺพุโตฯ เอวเมตฺถ สุตฺเต สมฺมสนจารเวทนา กถิตาฯ คาถาสุ ทฺวีหิ ปเทหิ สมถวิปสฺสนา กถิตา, เสเสหิ จตุสจฺจํ กถิตํฯ เอวเมตฺถ สพฺพสงฺคาหิโก จตุภูมกธมฺมปริจฺเฉโท วุตฺโตฯ

2. สุขสุตฺตวณฺณนา

[250] ทุติเย อทุกฺขมสุขํ สหาติ อทุกฺขมสุขญฺจ สุขทุกฺเขหิ สหฯ อชฺฌตฺตญฺจ พหิทฺธา จาติ อตฺตโน จ ปรสฺส จฯ โมสธมฺมนฺติ นสฺสนสภาวํฯ ปโลกินนฺติ ปลุชฺชนกํ ภิชฺชนสภาวํฯ ผุสฺส ผุสฺส วยํ ปสฺสนฺติ ญาเณน ผุสิตฺวา ผุสิตฺวา วยํ ปสฺสนฺโตฯ เอวํ ตตฺถ วิรชฺชตีติ เอวํ ตาสุ เวทนาสุ วิรชฺชติฯ อิธาปิ สุตฺเต สมฺมสนจารเวทนา กถิตา, คาถาสุ ญาณผุสนํฯ