เมนู

ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

สํยุตฺตนิกาเย

สฬายตนวคฺค-อฏฺฐกถา

1. สฬายตนสํยุตฺตํ

1. อนิจฺจวคฺโค

1. อชฺฌตฺตานิจฺจสุตฺตวณฺณนา

[1] สฬายตนวคฺคสฺส ปฐเม จกฺขุนฺติ ทฺเว จกฺขูนิ – ญาณจกฺขุ เจว มํสจกฺขุ จฯ ตตฺถ ญาณจกฺขุ ปญฺจวิธํ – พุทฺธจกฺขุ, ธมฺมจกฺขุ, สมนฺตจกฺขุ, ทิพฺพจกฺขุ, ปญฺญาจกฺขูติฯ เตสุ พุทฺธจกฺขุ นาม อาสยานุสยญาณญฺเจว อินฺทฺริยปโรปริยตฺตญาณญฺจ, ยํ – ‘‘พุทฺธจกฺขุนา โลกํ โวโลเกนฺโต’’ติ (มหาว. 9; ม. นิ. 1.283; 2.338) อาคตํ ฯ ธมฺมจกฺขุ นาม เหฏฺฐิมา ตโย มคฺคา ตีณิ จ ผลานิ, ยํ – ‘‘วิรชํ วีตมลํ ธมฺมจกฺขุํ อุทปาที’’ติ (มหาว. 16; ม. นิ. 2.395) อาคตํฯ สมนฺตจกฺขุ นาม สพฺพญฺญุตญฺญาณํ, ยํ – ‘‘ปาสาทมารุยฺห สมนฺตจกฺขู’’ติ (มหาว. 8; ม. นิ. 1.282; 2.338) อาคตํฯ ทิพฺพจกฺขุ นาม อาโลกผรเณน อุปฺปนฺนํ ญาณํ, ยํ – ‘‘ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธนา’’ติ (ปารา. 13; ม. นิ. 2.341) อาคตํฯ ปญฺญาจกฺขุ นาม จตุสจฺจปริจฺเฉทกญาณํ, ยํ – ‘‘จกฺขุํ อุทปาที’’ติ (ส. นิ. 5.1081; มหาว. 15) อาคตํฯ

มํสจกฺขุปิ ทุวิธํ – สสมฺภารจกฺขุ, ปสาทจกฺขูติฯ เตสุ ยฺวายํ อกฺขิกูปเก อกฺขิปฏเลหิ ปริวาริโต มํสปิณฺโฑ, ยตฺถ จตสฺโส ธาตุโย วณฺณคนฺธรโสชา สมฺภโว ชีวิตํ ภาโว จกฺขุปสาโท กายปสาโทติ สงฺเขปโต เตรส สมฺภารา โหนฺติฯ วิตฺถารโต ปน จตสฺโส ธาตุโย วณฺณคนฺธรโสชา สมฺภโวติ อิเม นว จตุสมุฏฺฐานวเสน ฉตฺติํส, ชีวิตํ ภาโว จกฺขุปสาโท กายปสาโทติ อิเม กมฺมสมุฏฺฐานา ตาว จตฺตาโรติ จตฺตารีส สมฺภารา โหนฺติฯ อิทํ สสมฺภารจกฺขุ นามฯ ยํ ปเนตฺถ เสตมณฺฑลปริจฺฉินฺเนน กณฺหมณฺฑเลน ปริวาริเต ทิฏฺฐิมณฺฑเล สนฺนิวิฏฺฐํ รูปทสฺสนสมตฺถํ ปสาทมตฺตํ, อิทํ ปสาทจกฺขุ นามฯ ตสฺส ตโต ปเรสญฺจ โสตาทีนํ วิตฺถารกถา วิสุทฺธิมคฺเค วุตฺตาวฯ

ตตฺถ ยทิทํ ปสาทจกฺขุ, ตํ คเหตฺวา ภควา – จกฺขุํ, ภิกฺขเว, อนิจฺจนฺติอาทิมาหฯ ตตฺถ – ‘‘จตูหิ การเณหิ อนิจฺจํ อุทยพฺพยวนฺตตายา’’ติอาทินา นเยน วิตฺถารกถา เหฏฺฐา ปกาสิตาเยวฯ โสตมฺปิ ปสาทโสตเมว อธิปฺเปตํ, ตถา ฆานชิวฺหากายาฯ มโนติ เตภูมกสมฺมสนจารจิตฺตํฯ อิติ อิทํ สุตฺตํ ฉสุ อชฺฌตฺติกายตเนสุ ตีณิ ลกฺขณานิ ทสฺเสตฺวา กถิเต พุชฺฌนกานํ อชฺฌาสเยน วุตฺตํฯ

2-3. อชฺฌตฺตทุกฺขสุตฺตาทิวณฺณนา

[2-3] ทุติยํ ทฺเว ลกฺขณานิ, ตติยํ เอกลกฺขณํ ทสฺเสตฺวา กถิเต พุชฺฌนกานํ อชฺฌาสเยน วุตฺตํฯ เสสานิ ปน เตหิ สลฺลกฺขิตานิ วา เอตฺตเกเนว วา สลฺลกฺเขสฺสนฺตีติฯ

4-6. พาหิรานิจฺจสุตฺตาทิวณฺณนา

[4-6] จตุตฺเถ รูปคนฺธรสโผฏฺฐพฺพา จตุสมุฏฺฐานา, สทฺโท ทฺวิสมุฏฺฐาโน, ธมฺมาติ เตภูมกธมฺมารมฺมณํฯ อิทมฺปิ พาหิเรสุ ฉสุ อายตเนสุ ติลกฺขณํ ทสฺเสตฺวา กถิเต พุชฺฌนกานํ วเสน วุตฺตํฯ ปญฺจเม ฉฏฺเฐ จ ทุติยตติเยสุ วุตฺตสทิโสว นโยฯ