11. วลาหกสํยุตฺตวณฺณนา

[550-606] วลาหกสํยุตฺเต วลาหกกายิกาติ วลาหกนามเก เทวกาเย อุปฺปนฺนา อากาสจาริกเทวาฯ สีตวลาหกาติ สีตกรณวลาหกาฯ เสสปเทสุปิ เอเสว นโยฯ เจโตปณิธิมนฺวายาติ จิตฺตฏฺฐปนํ อาคมฺมฯ สีตํ โหตีติ ยํ วสฺสาเน วา เหมนฺเต วา สีตํ โหติ, ตํ อุตุสมุฏฺฐานเมวฯ ยํ ปน สีเตปิ อติสีตํ, คิมฺเห จ อุปฺปนฺนํ สีตํ, ตํ เทวตานุภาเวน นิพฺพตฺตํ สีตํ นามฯ อุณฺหํ โหตีติ ยํ คิมฺหาเน อุณฺหํ, ตํ อุตุสมุฏฺฐานิกํ ปากติกเมวฯ ยํ ปน อุณฺเหปิ อติอุณฺหํ, สีตกาเล จ อุปฺปนฺนํ อุณฺหํ, ตํ เทวตานุภาเวน นิพฺพตฺตํ อุณฺหํ นามฯ อพฺภํ โหตีติ อพฺภมณฺฑโป โหติฯ อิธาปิ ยํ วสฺสาเน จ สิสิเร จ อพฺภํ อุปฺปชฺชติ, ตํ อุตุสมุฏฺฐานิกํ ปากติกเมวฯ ยํ ปน อพฺเภเยว อติอพฺภํ, สตฺตสตฺตาหมฺปิ จนฺทสูริเย ฉาเทตฺวา เอกนฺธการํ กโรติ, ยญฺจ จิตฺตเวสาขมาเสสุ อพฺภํ, ตํ เทวตานุภาเวน อุปฺปนฺนํ อพฺภํ นามฯ วาโต โหตีติ โย ตสฺมิํ ตสฺมิํ อุตุมฺหิ อุตฺตรทกฺขิณาทิปกติวาโต โหติ, อยํ อุตุสมุฏฺฐาโนวฯ โยปิ ปน รุกฺขกฺขนฺธาทิปทาลโน อติวาโต นาม อตฺถิ, อยญฺเจว, โย จ อญฺโญปิ อกาลวาโต, อยํ เทวตานุภาวนิพฺพตฺโต นามฯ เทโว วสฺสตีติ ยํ วสฺสิเก จตฺตาโร มาเส วสฺสํ, ตํ อุตุสมุฏฺฐานเมวฯ ยํ ปน วสฺเสเยว อติวสฺสํ, ยญฺจ จิตฺตเวสาขมาเสสุ วสฺสํ, ตํ เทวตานุภาวนิพฺพตฺตํ นามฯ

ตตฺริทํ วตฺถุ – เอโก กิร วสฺสวลาหกเทวปุตฺโต ตลกูฏกวาสิ ขีณาสวตฺเถรสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา วนฺทิตฺวา อฏฺฐาสิฯ เถโร ‘‘โกสิ ตฺว’’นฺติ ปุจฺฉิฯ ‘‘อหํ, ภนฺเต, วสฺสวลาหกเทวปุตฺโต’’ติฯ ‘‘ตุมฺหากํ กิร จิตฺเตน เทโว วสฺสตี’’ติ? ‘‘อาม, ภนฺเต’’ติฯ ‘‘ปสฺสิตุกามา มย’’นฺติ ฯ ‘‘เตมิสฺสถ, ภนฺเต’’ติฯ ‘‘เมฆสีสํ วา คชฺชิตํ วา น ปญฺญายติ, กถํ เตมิสฺสามา’’ติ? ‘‘ภนฺเต, อมฺหากํจิตฺเตน เทโว วสฺสติ, ตุมฺเห ปณฺณสาลํ ปวิสถา’’ติ ฯ ‘‘สาธุ เทวปุตฺตา’’ติ โส ปาเท โธวิตฺวา ปณฺณสาลํ ปาวิสิฯ เทวปุตฺโต ตสฺมิํ ปวิสนฺเตเยว เอกํ คีตํ คายิตฺวา หตฺถํ อุกฺขิปิฯ สมนฺตา ติโยชนฏฺฐานํ เอกเมฆํ อโหสิฯ เถโร อทฺธตินฺโต ปณฺณสาลํ ปวิฏฺโฐติฯ อปิจ เทโว นาเมส อฏฺฐหิ การเณหิ วสฺสติ นาคานุภาเวน สุปณฺณานุภาเวน เทวตานุภาเวน สจฺจกิริยาย อุตุสมุฏฺฐาเนน มาราวฏฺฏเนน อิทฺธิพเลน วินาสเมเฆนาติฯ

วลาหกสํยุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

12. วจฺฉโคตฺตสํยุตฺตวณฺณนา

[607-661] วจฺฉโคตฺตสํยุตฺเต อญฺญาณาติ อญฺญาเณนฯ เอวํ สพฺพปเทสุ กรณวเสเนว อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ สพฺพานิ เจตานิ อญฺญมญฺญเววจนาเนวาติฯ อิมสฺมิญฺจ ปน สํยุตฺเต เอกาทส สุตฺตานิ ปญฺจปญฺญาส เวยฺยากรณานีติ เวทิตพฺพานิฯ

วจฺฉโคตฺตสํยุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

13. ฌานสํยุตฺตํ

1. สมาธิมูลกสมาปตฺติสุตฺตวณฺณนา

[662] ฌานสํยุตฺตสฺส ปฐเม สมาธิกุสโลติ ปฐมํ ฌานํ ปญฺจงฺคิกํ ทุติยํ ติวงฺคิกนฺติ เอวํ องฺคววตฺถานกุสโลฯ น สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโลติ จิตฺตํ หาเสตฺวา กลฺลํ กตฺวา ฌานํ สมาปชฺชิตุํ น สกฺโกติฯ อิมินา นเยน เสสปทานิปิ เวทิตพฺพานิฯ