อิธาปิ กูฏํ วิย อนิจฺจสญฺญา, โคปานสิโย วิย จตุภูมกกุสลธมฺมา, ยถา สพฺพโคปานสีนํ กูฏํ อคฺคํ, เอวํ กุสลธมฺมานํ อนิจฺจสญฺญา อคฺคาฯ นนุ จ อนิจฺจสญฺญา โลกิยา, สา โลกิยกุสลานํ ตาว อคฺคํ โหตุ, โลกุตฺตรานํ กถํ อคฺคนฺติ? เตสมฺปิ ปฏิลาภกรณตฺเถน อคฺคนฺติ เวทิตพฺพาฯ อิมินา อุปาเยน สพฺพาสุ อุปมาสุ โอปมฺมสํสนฺทนํ เวทิตพฺพํฯ ปุริมาหิ ปเนตฺถ ตีหิ อนิจฺจสญฺญาย กิจฺจํ, ปจฺฉิมาหิ พลนฺติฯ ทสมํฯ

ปุปฺผวคฺโค ทสโมฯ

มชฺฌิมปณฺณาสโก สมตฺโตฯ

11. อนฺตวคฺโค

1. อนฺตสุตฺตวณฺณนา

[103] อนฺตวคฺคสฺส ปฐเม อนฺตาติ โกฏฺฐาสาฯ อิทํ สุตฺตํ จตุสจฺจวเสน ปญฺจกฺขนฺเธ โยเชตฺวา อนฺโตติ วจเนน พุชฺฌนกานํ อชฺฌาสยวเสน วุตฺตํฯ ปฐมํฯ

2-3. ทุกฺขสุตฺตาทิวณฺณนา

[104-105] ทุติยมฺปิ ปญฺจกฺขนฺเธ จตุสจฺจวเสน โยเชตฺวา ทุกฺขนฺติ พุชฺฌนกานํ อชฺฌาสเยน กถิตํฯ ตติยมฺปิ ตเถว สกฺกาโยติ พุชฺฌนกานํ อชฺฌาสเยน กถิตํฯ ทุติยตติยานิฯ

4. ปริญฺเญยฺยสุตฺตวณฺณนา

[106] จตุตฺเถ ปริญฺเญยฺเยติ ปริชานิตพฺเพ สมติกฺกมิตพฺเพฯ ปริญฺญนฺติ สมติกฺกมํฯ ปริญฺญาตาวินฺติ ตาย ปริญฺญาย ปริชานิตฺวา สมติกฺกมิตฺวา ฐิตํฯ ราคกฺขโยติอาทีหิ นิพฺพานํ ทสฺสิตํฯ จตุตฺถํฯ

5-10. สมณสุตฺตาทิวณฺณนา

[107-112] ปญฺจมาทีสุ จตูสุ จตฺตาริ สจฺจานิ กถิตานิฯ นวมทสเมสุ กิเลสปฺปหานนฺติฯ ปญฺจมาทีนิฯ

อนฺตวคฺโค เอกาทสโมฯ

12. ธมฺมกถิกวคฺโค

1-2. อวิชฺชาสุตฺตาทิวณฺณนา

[113-114] ธมฺมกถิกวคฺคสฺส ปฐเม เอตฺตาวตา จ อวิชฺชาคโต โหตีติ ยาวตา อิมาย จตูสุ สจฺเจสุ อญฺญาณภูตาย อวิชฺชาย สมนฺนาคโต, เอตฺตาวตา อวิชฺชาคโต โหตีติ อตฺโถฯ ทุติเยปิ เอเสว นโยฯ ปฐมทุติยานิฯ

3. ธมฺมกถิกสุตฺตวณฺณนา

[115] ตติเย ปฐเมน ธมฺมกถิโก, ทุติเยน เสขภูมิ, ตติเยน อเสขภูมีติ เอวํ ธมฺมกถิกํ ปุจฺฉิเตน วิเสเสตฺวา ทฺเว ภูมิโย กถิตาฯ ตติยํฯ

4. ทุติยธมฺมกถิกสุตฺตวณฺณนา

[116] จตุตฺเถ ติสฺสนฺนมฺปิ ปุจฺฉานํ ตีณิ วิสฺสชฺชนานิ กถิตานิฯ จตุตฺถํฯ

5-9. พนฺธนสุตฺตาทิวณฺณนา

[117-121] ปญฺจเม อตีรทสฺสีติ ตีรํ วุจฺจติ วฏฺฏํ, ตํ น ปสฺสติฯ อปารทสฺสีติ ปารํ วุจฺจติ นิพฺพานํ, ตํ น ปสฺสติฯ พทฺโธติ กิเลสพนฺธเนน พทฺโธ หุตฺวา ชียติ จ มียติ จ อสฺมา โลกา ปรํ โลกํ คจฺฉตีติฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต วฏฺฏทุกฺขํ กถิตนฺติฯ ฉฏฺฐาทีนิ อุตฺตานตฺถาเนวฯ ปญฺจมาทีนิฯ