เมนู

7. คทฺทุลพทฺธสุตฺตวณฺณนา

[99] สตฺตเม ยํ มหาสมุทฺโทติ ยสฺมิํ สมเย ปญฺจเม สูริเย อุฏฺฐิเต มหาสมุทฺโท อุสฺสุสฺสติฯ ทุกฺขสฺส อนฺตกิริยนฺติ จตฺตาริ สจฺจานิ อปฺปฏิวิชฺฌิตฺวา อวิชฺชาย นิวุตานํเยว สตํ วฏฺฏทุกฺขสฺส อนฺตกิริยํ ปริจฺเฉทํ น วทามิฯ สา คทฺทุลพทฺโธติ คทฺทุเลน พทฺธสุนโขฯ ขีเลติ ปถวิยํ อาโกฏิเต มหาขีเลฯ ถมฺเภติ นิขณิตฺวา ฐปิเต ถมฺเภฯ เอวเมว โขติ เอตฺถ สุนโข วิย วฏฺฏนิสฺสิโต พาโล, คทฺทุโล วิย ทิฏฺฐิ, ถมฺโภ วิย สกฺกาโย, คทฺทุลรชฺชุยา ถมฺเภ อุปนิพทฺธสุนขสฺส ถมฺภานุปริวตฺตนํ วิย ทิฏฺฐิตณฺหาย สกฺกาเย พทฺธสฺส ปุถุชฺชนสฺส สกฺกายานุปริวตฺตนํ เวทิตพฺพํฯ สตฺตมํฯ

8. ทุติยคทฺทุลพทฺธสุตฺตวณฺณนา

[100] อฏฺฐเม ตสฺมาติ ยสฺมา ทิฏฺฐิคทฺทุลนิสฺสิตาย ตณฺหารชฺชุยา สกฺกายถมฺเภ อุปนิพทฺโธ วฏฺฏนิสฺสิโต พาลปุถุชฺชโน สพฺพิริยาปเถสุ ขนฺธปญฺจกํ นิสฺสาเยว ปวตฺตติ, ยสฺมา วา ทีฆรตฺตมิทํ จิตฺตํ สํกิลิฏฺฐํ ราเคน โทเสน โมเหน, ตสฺมาฯ จิตฺตสํกิเลสาติ สุนฺหาตาปิ หิ สตฺตา จิตฺตสํกิเลเสเนว สํกิลิสฺสนฺติ, มลคฺคหิตสรีราปิ จิตฺตสฺส โวทานตฺตา วิสุชฺฌนฺติฯ เตนาหุ โปราณา –

‘‘รูปมฺหิ สํกิลิฏฺฐมฺหิ, สํกิลิสฺสนฺติ มาณวา;

รูเป สุทฺเธ วิสุชฺฌนฺติ, อนกฺขาตํ มเหสินาฯ

‘‘จิตฺตมฺหิ สํกิลิฏฺฐมฺหิ, สํกิลิสฺสนฺติ มาณวา;

จิตฺเต สุทฺเธ วิสุชฺฌนฺติ, อิติ วุตฺตํ มเหสินา’’ติฯ

จรณํ นาม จิตฺตนฺติ วิจรณจิตฺตํฯ สงฺขา นาม พฺราหฺมณปาสณฺฑิกา โหนฺติ, เต ปฏโกฏฺฐกํ กตฺวา ตตฺถ นานปฺปการา สุคติทุคฺคติวเสน สมฺปตฺติวิปตฺติโย เลขาเปตฺวา, ‘‘อิมํ กมฺมํ กตฺวา อิทํ ปฏิลภติ, อิทํ กตฺวา อิท’’นฺติ ทสฺเสนฺตา ตํ จิตฺตํ คเหตฺวา วิจรนฺติฯ จิตฺเตเนว จิตฺติตนฺติ จิตฺตกาเรน จินฺเตตฺวา กตตฺตา จิตฺเตน จินฺติตํ นามฯ จิตฺตญฺเญว จิตฺตตรนฺติ ตสฺส จิตฺตสฺส อุปายปริเยสนจิตฺตํ ตโตปิ จิตฺตตรํฯ ติรจฺฉานคตา ปาณา จิตฺเตเนว จิตฺติตาติ กมฺมจิตฺเตเนว จิตฺติตาฯ ตํ ปน กมฺมจิตฺตํ อิเม วฏฺฏกติตฺติราทโย ‘‘เอวํ จิตฺตา ภวิสฺสามา’’ติ อายูหนฺตา นาม นตฺถิฯ กมฺมํ ปน โยนิํ อุปเนติ, โยนิมูลโก เตสํ จิตฺตภาโวฯ โยนิอุปคตา หิ สตฺตา ตํตํโยนิเกหิ สทิสจิตฺตาว โหนฺติฯ อิติ โยนิสิทฺโธ จิตฺตภาโว, กมฺมสิทฺธา โยนีติ เวทิตพฺพาฯ