เมนู

ธูมายิตตฺตนฺติ ธูมายนภาวํ ติมิรายิตตฺตนฺติ ติมิรายนภาวํฯ ธูมวลาหกํ วิย ติมิรวลาหกํ วิย จาติ อตฺโถฯ ปญฺจมํฯ

6. อสฺสชิสุตฺตวณฺณนา

[88] ฉฏฺเฐ กสฺสปการาเมติ กสฺสปเสฏฺฐินา การิเต อาราเมฯ กายสงฺขาเรติ อสฺสาสปสฺสาเส ฯ โส หิ เต จตุตฺถชฺฌาเนน ปสฺสมฺภิตฺวา ปสฺสมฺภิตฺวา วิหาสิฯ เอวํ โหตีติ อิทานิ ตํ สมาธิํ อปฺปฏิลภนฺตสฺส เอวํ โหติฯ โน จสฺสาหํ ปริหายามีติ กจฺจิ นุ โข อหํ สาสนโต น ปริหายามิ? ตสฺส กิร อาพาธโทเสน อปฺปิตปฺปิตา สมาปตฺติ ปริหายิ, ตสฺมา เอวํ จินฺเตสิฯ สมาธิสารกา สมาธิสามญฺญาติ สมาธิํเยว สารญฺจ สามญฺญญฺจ มญฺญนฺติฯ มยฺหํ ปน สาสเน น เอตํ สารํ, วิปสฺสนามคฺคผลานิ สารํฯ โส ตฺวํ สมาธิโต ปริหายนฺโต กสฺมา จินฺเตสิ ‘‘สาสนโต ปริหายามี’’ติฯ เอวํ เถรํ อสฺสาเสตฺวา อิทานิสฺส ติปริวฏฺฏํ ธมฺมเทสนํ อารภนฺโต ตํ กิํ มญฺญสีติอาทิมาหฯ อถสฺส ติปริวฏฺฏเทสนาวสาเน อรหตฺตํ ปตฺตสฺส สตตวิหารํ ทสฺเสนฺโต โส สุขํ เจ เวทนํ เวทยตีติอาทิมาห ฯ ตตฺถ อนภินนฺทิตาติ ปชานาตีติ สุขเวทนาย ตาว อภินนฺทนา โหตุ, ทุกฺขเวทนาย กถํ โหตีติ? ทุกฺขํ ปตฺวา สุขํ ปตฺเถติ, ยทคฺเคน สุขํ ปตฺเถติ, ตทคฺเคน ทุกฺขํ ปตฺเถติเยวฯ สุขวิปริณาเมน หิ ทุกฺขํ อาคตเมว โหตีติ เอวํ ทุกฺเข อภินนฺทนา เวทิตพฺพาฯ เสสํ ปุพฺเพ วุตฺตนยเมวาติฯ ฉฏฺฐํฯ

7. เขมกสุตฺตวณฺณนา

[89] สตฺตเม อตฺตนิยนฺติ อตฺตโน ปริกฺขารชาตํฯ อสฺมีติ อธิคตนฺติ อสฺมีติ เอวํ ปวตฺตา ตณฺหามานา อธิคตาฯ สนฺธาวนิกายาติ ปุนปฺปุนํ คมนาคมเนนฯ อุปสงฺกมีติ พทริการามโต คาวุตมตฺตํ โฆสิตารามํ อคมาสิฯ ทาสกตฺเถโร ปน จตุกฺขตฺตุํ คมนาคมเนน ตํทิวสํ ทฺวิโยชนํ อทฺธานํ อาหิณฺฑิฯ กสฺมา ปน ตํ เถรา ปหิณิํสุ? วิสฺสุตสฺส ธมฺมกถิกสฺส สนฺติกา ธมฺมํ สุณิสฺสามาติฯ สยํ กสฺมา น คตาติ? เถรสฺส วสนฏฺฐานํ อรญฺญํ สมฺพาธํ, ตตฺถ สฏฺฐิมตฺตานํ เถรานํ ฐาตุํ วา นิสีทิตุํ วา โอกาโส นตฺถีติ น คตาฯ ‘‘อิธาคนฺตฺวา อมฺหากํ ธมฺมํ กเถตู’’ติปิ กสฺมา ปน น ปหิณิํสูติ? เถรสฺส อาพาธิกตฺตาฯ อถ กสฺมา ปุนปฺปุนํ ปหิณิํสูติ? สยเมว ญตฺวา อมฺหากํ กเถตุํ อาคมิสฺสตีติฯ เถโรปิ เตสํ อชฺฌาสยํ ญตฺวาว อคมาสีติฯ

น ขฺวาหํ, อาวุโส, รูปนฺติ โย หิ รูปเมว อสฺมีติ วทติ, เตน อิตเร จตฺตาโร ขนฺธา ปจฺจกฺขาตา โหนฺติฯ โย อญฺญตฺร รูปา วทติ, เตน รูปํ ปจฺจกฺขาตํ โหติฯ เวทนาทีสุปิ เอเสว นโยฯ เถรสฺส ปน สมูหโต ปญฺจสุปิ ขนฺเธสุ อสฺมีติ อธิคโต, ตสฺมา เอวมาหฯ โหเตวาติ โหติเยวฯ อนุสหคโตติ สุขุโมฯ อูเสติ ฉาริกาขาเรฯ ขาเรติ อูสขาเรฯ สมฺมทฺทิตฺวาติ เตเมตฺวา ขาเทตฺวาฯ

เอวเมว โขติ เอตฺถ อิทํ โอปมฺมสํสนฺทนํ – กิลิฏฺฐวตฺถํ วิย หิ ปุถุชฺชนสฺส จิตฺตาจาโร, ตโย ขารา วิย ติสฺโส อนุปสฺสนา, ตีหิ ขาเรหิ โธตวตฺถํ วิย เทสนาย มทฺทิตฺวา ฐิโต อนาคามิโน จิตฺตาจาโร, อนุสหคโต อูสาทิคนฺโธ วิย อรหตฺตมคฺควชฺฌา กิเลสา, คนฺธกรณฺฑโก วิย อรหตฺตมคฺคญาณํ คนฺธกรณฺฑกํ อาคมฺม อนุสหคตานํ อูสคนฺธาทีนํ สมุคฺฆาโต วิย อรหตฺตมคฺเคน สพฺพกิเลสกฺขโย, คนฺธปริภาวิตวตฺถํ นิวาเสตฺวา ฉณทิวเส อนฺตรวีถิยํ สุคนฺธคนฺธิโน วิจรณํ วิย ขีณาสวสฺส สีลคนฺธาทีหิ ทส ทิสา อุปวายนฺตสฺส ยถากามจาโรฯ

อาจิกฺขิตุนฺติ กเถตุํฯ เทเสตุนฺติ ปกาเสตุํฯ ปญฺญาเปตุนฺติ ชานาเปตุํฯ ปฏฺฐเปตุนฺติ ปติฏฺฐาเปตุํฯ วิวริตุนฺติ วิวฏํ กาตุํฯ วิภชิตุนฺติ สุวิภตฺตํ กาตุํฯ อุตฺตานีกาตุนฺติ อุตฺตานกํ กาตุํฯ สฏฺฐิมตฺตานํ เถรานนฺติ เต กิร เถเรน กถิตกถิตฏฺฐาเน วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปตฺวา อุปรูปริ สมฺมสนฺตา เทสนาปริโยสาเน อรหตฺตํ ปาปุณิํสุฯ เถโรปิ อญฺเญน นีหาเรน อกเถตฺวา วิปสฺสนาสหคตจิตฺเตเนว กเถสิฯ ตสฺมา โสปิ อรหตฺตํ ปาปุณิฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘สฏฺฐิมตฺตานํ เถรานํ ภิกฺขูนํ อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตานิ วิมุจฺจิํสุ อายสฺมโต เขมกสฺส จา’’ติฯ สตฺตมํฯ