เตสญฺหิ ขีณาสวตฺตา จิตฺตุตฺราสภยมฺปิ น อุปฺปชฺชติ, สํวิคฺคสฺส โยนิโส ปธาเนน ปตฺตพฺพํ ปตฺตตาย ญาณสํเวโคปิฯ อิตเรสํ ปน เทวานํ ‘‘ตาโส เหโส ภิกฺขู’’ติ อนิจฺจตํ มนสิกโรนฺตานํ จิตฺตุตฺราสภยมฺปิ, พลววิปสฺสนากาเล ญาณภยมฺปิ อุปฺปชฺชติฯ โภติ ธมฺมาลปนมตฺตเมตํฯ สกฺกายปริยาปนฺนาติ ปญฺจกฺขนฺธปริยาปนฺนาฯ อิติ เตสํ สมฺมาสมฺพุทฺเธ วฏฺฏโทสํ ทสฺเสตฺวา ติลกฺขณาหตํ กตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺเต ญาณภยํ นาม โอกฺกมติฯ

อภิญฺญายาติ ชานิตฺวาฯ ธมฺมจกฺกนฺติ ปฏิเวธญาณมฺปิ เทสนาญาณมฺปิฯ ปฏิเวธญาณํ นาม เยน ญาเณน โพธิปลฺลงฺเก นิสินฺโน จตฺตาริ สจฺจานิ โสฬสหากาเรหิ สฏฺฐิยา จ นยสหสฺเสหิ ปฏิวิชฺฌิฯ เทสนาญาณํ นาม เยน ญาเณน ติปริวฏฺฏํ ทฺวาทสาการํ ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตสิฯ อุภยมฺปิ ตํ ทสพลสฺส อุเร ชาตญาณเมวฯ เตสุ อิธ เทสนาญาณํ คเหตพฺพํฯ ตํ ปเนส ยาว อฏฺฐารสหิ พฺรหฺมโกฏีหิ สทฺธิํ อญฺญาสิโกณฺฑญฺญตฺเถรสฺส โสตาปตฺติผลํ อุปฺปชฺชติ, ตาว ปวตฺเตติ นามฯ ตสฺมิํ อุปฺปนฺเน ปวตฺติตํ นาม โหตีติ เวทิตพฺพํฯ อปฺปฏิปุคฺคโลติ สทิสปุคฺคลรหิโตฯ ยสสฺสิโนติ ปริวารสมฺปนฺนาฯ ตาทิโนติ ลาภาลาภาทีหิ เอกสทิสสฺสฯ ฉฏฺฐํฯ

7. ขชฺชนียสุตฺตวณฺณนา

[79] สตฺตเม ปุพฺเพนิวาสนฺติ น อิทํ อภิญฺญาวเสน อนุสฺสรณํ สนฺธาย วุตฺตํ, วิปสฺสนาวเสน ปน ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรนฺเต สมณพฺราหฺมเณ สนฺธาเยตํ วุตฺตํฯ เตเนวาห – ‘‘สพฺเพเต ปญฺจุปาทานกฺขนฺเธ อนุสฺสรนฺติ, เอเตสํ วา อญฺญตร’’นฺติฯ อภิญฺญาวเสน หิ สมนุสฺสรนฺตสฺส ขนฺธาปิ อุปาทานกฺขนฺธาปิ ขนฺธปฏิพทฺธาปิ ปณฺณตฺติปิ อารมฺมณํ โหติเยวฯ รูปํเยว อนุสฺสรตีติ เอวญฺหิ อนุสฺสรนฺโต น อญฺญํ กิญฺจิ สตฺตํ วา ปุคฺคลํ วา อนุสฺสรติ, อตีเต ปน นิรุทฺธํ รูปกฺขนฺธเมว อนุสฺสรติฯ เวทนาทีสุปิ เอเสว นโยติฯ สุญฺญตาปพฺพํ นิฏฺฐิตํฯ

อิทานิ สุญฺญตาย ลกฺขณํ ทสฺเสตุํ กิญฺจ, ภิกฺขเว, รูปํ วเทถาติอาทิมาหฯ