7. อุปาทาปริตสฺสนาสุตฺตวณฺณนา

[7] สตฺตเม อุปาทาปริตสฺสนนฺติ คหเณน อุปฺปนฺนํ ปริตสฺสนํฯ อนุปาทาอปริตสฺสนนฺติ อคฺคหเณน อปริตสฺสนํฯ รูปวิปริณามานุปริวตฺติวิญฺญาณํ โหตีติ ‘‘มม รูปํ วิปริณต’’นฺติ วา ‘‘อหุ วต เมตํ, ทานิ วต เม นตฺถี’’ติ วา อาทินา นเยน กมฺมวิญฺญาณํ รูปสฺส เภทานุปริวตฺติ โหติฯ วิปริณามานุปริวตฺติชาติ วิปริณามสฺส อนุปริวตฺติโต วิปริณามารมฺมณจิตฺตโต ชาตาฯ ปริตสฺสนา ธมฺมสมุปฺปาทาติ ตณฺหาปริตสฺสนา จ อกุสลธมฺมสมุปฺปาทา จฯ จิตฺตนฺติ กุสลจิตฺตํฯ ปริยาทาย ติฏฺฐนฺตีติ ปริยาทิยิตฺวา ติฏฺฐนฺติฯ อุตฺตาสวาติ สอุตฺตาโสฯ วิฆาตวาติ สวิฆาโต สทุกฺโขฯ อเปกฺขวาติ สาลโยฯ อุปาทาย จ ปริตสฺสตีติ คณฺหิตฺวา ปริตสฺสโก นาม โหติฯ น รูปวิปริณามานุปริวตฺตีติ ขีณาสวสฺส กมฺมวิญฺญาณเมว นตฺถิ, ตสฺมา รูปเภทานุปริวตฺติ น โหตีติ วตฺตุํ วฏฺฏติฯ สตฺตมํฯ

8. ทุติยอุปาทาปริตสฺสนาสุตฺตวณฺณนา

[8] อฏฺฐเม ตณฺหามานทิฏฺฐิวเสน เทสนา กตาฯ อิติ ปฏิปาฏิยา จตูสุ สุตฺเตสุ วฏฺฏวิวฏฺฏเมว กถิตํฯ อฏฺฐมํฯ

9. กาลตฺตยอนิจฺจสุตฺตวณฺณนา

[9] นวเม โก ปน วาโท ปจฺจุปฺปนฺนสฺสาติ ปจฺจุปฺปนฺนมฺหิ กถาว กา, อนิจฺจเมว ตํฯ เต กิร ภิกฺขู อตีตานาคตํ อนิจฺจนฺติ สลฺลกฺเขตฺวา ปจฺจุปฺปนฺเน กิลมิํสุ, อถ เนสํ อิโต อตีตานาคเตปิ ‘‘ปจฺจุปฺปนฺนํ อนิจฺจ’’นฺติ วุจฺจมาเน พุชฺฌิสฺสนฺตีติ อชฺฌาสยํ วิทิตฺวา สตฺถา ปุคฺคลชฺฌาสเยน อิมํ เทสนํ เทเสสิฯ นวมํฯ

10-11. กาลตฺตยทุกฺขสุตฺตาทิวณฺณนา

[10-11] ทสเมกาทสมานิ ทุกฺขํ อนตฺตาติ ปเทหิ วิเสเสตฺวา ตถารูเปเนว ปุคฺคลชฺฌาสเยน กถิตานีติฯ ทสเมกาทสมานิฯ

นกุลปิตุวคฺโค ปฐโมฯ

2. อนิจฺจวคฺโค

1-10. อนิจฺจสุตฺตาทิวณฺณนา

[12-21] อนิจฺจวคฺเค ปริโยสานสุตฺตํ ปุจฺฉาวสิกํ, เสสานิ ตถา ตถา พุชฺฌนกานญฺจ วเสน เทสิตานีติฯ ปฐมาทีนิฯ

อนิจฺจวคฺโค ทุติโยฯ

3. ภารวคฺโค

1. ภารสุตฺตวณฺณนา

[22] ภารวคฺคสฺส ปฐเม ปญฺจุปาทานกฺขนฺธาติสฺส วจนียนฺติ ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา อิติ อสฺส วจนียํ, เอวํ วตฺตพฺพํ ภเวยฺยาติ อตฺโถฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ภาโรติ เย อิเม ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา, อยํ ภาโรติ วุจฺจติฯ เกนฏฺเฐนาติ? ปริหารภาริยฏฺเฐนฯ เอเตสญฺหิ ฐาปนคมนนิสีทาปนนิปชฺชาปนนฺหาปนมณฺฑนขาทาปนภุญฺชาปนาทิปริหาโร ภาริโยติ ปริหารภาริยฏฺเฐน ภาโรติ วุจฺจติฯ เอวํนาโมติ ติสฺโส ทตฺโตติอาทินาโมฯ เอวํโคตฺโตติ กณฺหายโน วจฺฉายโนติอาทิโคตฺโตฯ อิติ โวหารมตฺตสิทฺธํ ปุคฺคลํ ‘‘ภารหาโร’’ติ กตฺวา ทสฺเสติฯ ปุคฺคโล หิ ปฏิสนฺธิกฺขเณเยว ขนฺธภารํ อุกฺขิปิตฺวา ทสปิ วสฺสานิ วีสติปิ วสฺสสตมฺปีติ ยาวชีวํ อิมํ ขนฺธภารํ นฺหาเปนฺโต โภเชนฺโต มุทุสมฺผสฺสมญฺจปีเฐสุ นิสีทาเปนฺโต นิปชฺชาเปนฺโต ปริหริตฺวา จุติกฺขเณ ฉฑฺเฑตฺวา ปุน ปฏิสนฺธิกฺขเณ อปรํ ขนฺธภารํ อาทิยติ, ตสฺมา ภารหาโรติ ชาโตฯ

โปโนภวิกาติ ปุนพฺภวนิพฺพตฺติกาฯ นนฺทีราคสหคตาติ นนฺทิราเคน สห เอกตฺตเมว คตาฯ ตพฺภาวสหคตญฺหิ อิธ อธิปฺเปตํฯ ตตฺร ตตฺราภินนฺทินีติ อุปปตฺติฏฺฐาเน วา รูปาทีสุ วา อารมฺมเณสุ ตตฺถ ตตฺถ อภินนฺทนสีลาวฯ กามตณฺหาทีสุ ปญฺจกามคุณิโก ราโค กามตณฺหา นาม, รูปารูปภวราโค ฌานนิกนฺติ สสฺสตทิฏฺฐิสหคโต ราโคติ อยํ ภวตณฺหา นาม, อุจฺเฉททิฏฺฐิสหคโต ราโค วิภวตณฺหา นามฯ ภาราทานนฺติ ภารคหณํฯ ตณฺหาย หิ เอส ภารํ อาทิยติฯ อเสสวิราคนิโรโธติอาทิ สพฺพํ นิพฺพานสฺเสว เววจนํฯ ตญฺหิ อาคมฺม ตณฺหา อเสสโต วิรชฺชติ นิรุชฺฌติ จชิยติ ปฏินิสฺสชฺชิยติ วิมุจฺจติ, นตฺถิ เจตฺถ กามาลโย วา ทิฏฺฐาลโย วาติ นิพฺพานํ เอตานิ นามานิ ลภติฯ สมูลํ ตณฺหนฺติ ตณฺหาย อวิชฺชา มูลํ นามฯ อพฺพุยฺหาติ อรหตฺตมคฺเคน ตํ สมูลกํ อุทฺธริตฺวาฯ นิจฺฉาโต ปรินิพฺพุโตติ นิตฺตณฺโห ปรินิพฺพุโต นามาติ วตฺตุํ วฏฺฏตีติฯ ปฐมํฯ