เมนู

เย สนฺตุฏฺฐา, เต สีลํ ปูเรนฺตา น กิลมนฺติ ฯ เย สีเล ปติฏฺฐิตา สตฺต เสขา, เต อริยา มจฺจุโน ชาลสงฺขาตํ กิเลสชาลํ ฉินฺทิตฺวา คจฺฉนฺติฯ ทุคฺคโมติ ‘‘สจฺจเมตํ, ภนฺเต, เย อินฺทฺริยูปสเม รตา, เต ทุสฺสมาทหํ สมาทหนฺติ…เป.… เย สีเล ปติฏฺฐิตา, เต มจฺจุโน ชาลํ ฉินฺทิตฺวา คจฺฉนฺติ’’ฯ กิํ น คจฺฉิสฺสนฺติ? อยํ ปน ทุคฺคโม ภควา วิสโม มคฺโคติ อาหฯ ตตฺถ กิญฺจาปิ อริยมคฺโค เนว ทุคฺคโม น วิสโม, ปุพฺพภาคปฏิปทาย ปนสฺส พหู ปริสฺสยา โหนฺติฯ ตสฺมา เอวํ วุตฺโตฯ อวํสิราติ ญาณสิเรน อโธสิรา หุตฺวา ปปตนฺติฯ อริยมคฺคํ อาโรหิตุํ อสมตฺถตาเยว จ เต อนริยมคฺเค ปปตนฺตีติ จ วุจฺจนฺติฯ อริยานํ สโม มคฺโคติ สฺเวว มคฺโค อริยานํ สโม โหติฯ วิสเม สมาติ วิสเมปิ สตฺตกาเย สมาเยวฯ ฉฏฺฐํฯ

7. ปญฺจาลจณฺฑสุตฺตวณฺณนา

[88] สตฺตเม สมฺพาเธติ นีวรณสมฺพาธํ กามคุณสมฺพาธนฺติ ทฺเว สมฺพาธาฯ เตสุ อิธ นีวรณสมฺพาธํ อธิปฺเปตํฯ โอกาสนฺติ ฌานสฺเสตํ นามํฯ ปฏิลีนนิสโภติ ปฏิลีนเสฏฺโฐฯ ปฏิลีโน นาม ปหีนมาโน วุจฺจติฯ ยถาห – ‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปฏิลีโน โหติ ฯ อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน อสฺมิมาโน ปหีโน โหติ อุจฺฉินฺนมูโล ตาลาวตฺถุกโต อนภาวํกโต อายติํ อนุปฺปาทธมฺโม’’ติ (อ. นิ. 4.38; มหานิ. 87)ฯ ปจฺจลตฺถํสูติ ปฏิลภิํสุฯ สมฺมา เตติ เย นิพฺพานปตฺติยา สติํ ปฏิลภิํสุ, เต โลกุตฺตรสมาธินาปิ สุสมาหิตาติ มิสฺสกชฺฌานํ กถิตํฯ สตฺตมํฯ

8. ตายนสุตฺตวณฺณนา

[89] อฏฺฐเม ปุราณติตฺถกโรติ ปุพฺเพ ติตฺถกโรฯ เอตฺถ จ ติตฺถํ นาม ทฺวาสฏฺฐิ ทิฏฺฐิโย, ติตฺถกโร นาม ตาสํ อุปฺปาทโก สตฺถาฯ เสยฺยถิทํ นนฺโท, วจฺโฉ, กิโส, สํกิจฺโจฯ ปุราณาทโย ปน ติตฺถิยา นามฯ อยํ ปน ทิฏฺฐิํ อุปฺปาเทตฺวา กถํ สคฺเค นิพฺพตฺโตติ? กมฺมวาทิตายฯ เอส กิร อุโปสถภตฺตาทีนิ อทาสิ, อนาถานํ วตฺตํ ปฏฺฐเปสิ, ปติสฺสเย อกาสิ, โปกฺขรณิโย ขณาเปสิ, อญฺญมฺปิ พหุํ กลฺยาณํ อกาสิฯ โส ตสฺส นิสฺสนฺเทน สคฺเค นิพฺพตฺโต, สาสนสฺส ปน นิยฺยานิกภาวํ ชานาติฯ โส ตถาคตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา สาสนานุจฺฉวิกา วีริยปฺปฏิสํยุตฺตา คาถา วกฺขามีติ อาคนฺตฺวา ฉินฺท โสตนฺติอาทิมาหฯ

ตตฺถ ฉินฺทาติ อนิยมิตอาณตฺติฯ โสตนฺติ ตณฺหาโสตํฯ ปรกฺกมฺมาติ ปรกฺกมิตฺวา วีริยํ กตฺวาฯ กาเมติ กิเลสกาเมปิ วตฺถุกาเมปิฯ ปนุทาติ นีหรฯ เอกตฺตนฺติ ฌานํฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – กาเม อชหิตฺวา มุนิ ฌานํ น อุปปชฺชติ, น ปฏิลภตีติ อตฺโถฯ กยิรา เจ กยิราเถนนฺติ ยทิ วีริยํ กเรยฺย, กเรยฺยาถ, ตํ วีริยํ น โอสกฺเกยฺยฯ ทฬฺหเมนํ ปรกฺกเมติ ทฬฺหํ เอนํ กเรยฺยฯ สิถิโล หิ ปริพฺพาโชติ สิถิลคหิตา ปพฺพชฺชาฯ ภิยฺโย อากิรเต รชนฺติ อติเรกํ อุปริ กิเลสรชํ อากิรติฯ อกตํ ทุกฺกฏํ เสยฺโยติ ทุกฺกฏํ อกตเมว เสยฺโยฯ ยํ กิญฺจีติ น เกวลํ ทุกฺกฏํ กตฺวา กตสามญฺญเมว, อญฺญมฺปิ ยํ กิญฺจิ สิถิลํ กตํ เอวรูปเมว โหติฯ สํกิลิฏฺฐนฺติ ทุกฺกรการิกวตํฯ อิมสฺมิํ หิ สาสเน ปจฺจยเหตุ สมาทินฺนธุตงฺควตํ สํกิลิฏฺฐเมวฯ สงฺกสฺสรนฺติ สงฺกาย สริตํ, ‘‘อิทมฺปิ อิมินา กตํ ภวิสฺสติ, อิทมฺปิ อิมินา’’ติ เอวํ อาสงฺกิตปริสงฺกิตํฯ อาทิพฺรหฺมจริยิกาติ มคฺคพฺรหฺมจริยสฺส อาทิภูตา ปุพฺพปธานภูตาฯ อฏฺฐมํฯ

9. จนฺทิมสุตฺตวณฺณนา

[90] นวเม จนฺทิมาติ จนฺทวิมานวาสี เทวปุตฺโตฯ สพฺพธีติ สพฺเพสุ ขนฺธอายตนาทีสุฯ โลกานุกมฺปกาติ ตุยฺหมฺปิ เอตสฺสปิ ตาทิสา เอวฯ สนฺตรมาโนวาติ ตุริโต วิยฯ ปมุญฺจสีติ อตีตตฺเถ วตฺตมานวจนํฯ นวมํฯ