9. ปฐมปชฺชุนฺนธีตุสุตฺตวณฺณนา

[39] นวเม ปชฺชุนฺนสฺส ธีตาติ ปชฺชุนฺนสฺส นาม วสฺสวลาหกเทวรญฺโญ จาตุมหาราชิกสฺส ธีตาฯ อภิวนฺเทติ ภควา ตุมฺหากํ ปาเท วนฺทามิฯ จกฺขุมตาติ ปญฺจหิ จกฺขูหิ จกฺขุมนฺเตน ตถาคเตนฯ ธมฺโม อนุพุทฺโธติ, ‘‘อิทํ มยา ปุพฺเพ ปเรสํ สนฺติเก เกวลํ สุตํเยว อาสี’’ติ วทติฯ สาหํ ทานีติ, สา อหํ อิทานิฯ สกฺขิ ชานามีติ, ปฏิเวธวเสน ปจฺจกฺขเมว ชานามิฯ วิครหนฺตาติ, ‘‘หีนกฺขรปทพฺยญฺชโน’’ติ วา ‘‘อนิยฺยานิโก’’ติ วา เอวํ ครหนฺตาฯ โรรุวนฺติ, ทฺเว โรรุวา – ธูมโรรุโว จ ชาลโรรุโว จฯ ตตฺถ ธูมโรรุโว วิสุํ โหติ, ชาลโรรุโวติ ปน อวีจิมหานิรยสฺเสเวตํ นามํฯ ตตฺถ หิ สตฺตา อคฺคิมฺหิ ชลนฺเต ชลนฺเต ปุนปฺปุนํ รวํ รวนฺติ, ตสฺมา โส ‘‘โรรุโว’’ติ วุจฺจติฯ โฆรนฺติ ทารุณํฯ ขนฺติยา อุปสเมน อุเปตาติ รุจฺจิตฺวา ขมาเปตฺวา คหณขนฺติยา จ ราคาทิอุปสเมน จ อุเปตาติฯ นวมํฯ

10. ทุติยปชฺชุนฺนธีตุสุตฺตวณฺณนา

[40] ทสเม ธมฺมญฺจาติ จ สทฺเทน สงฺฆญฺจ, อิติ ตีณิ รตนานิ นมสฺสมานา อิธาคตาติ วทติฯ อตฺถวตีติ, อตฺถวติโยฯ พหุนาปิ โข ตนฺติ ยํ ธมฺมํ สา อภาสิ, ตํ ธมฺมํ พหุนาปิ ปริยาเยน อหํ วิภเชยฺยํฯ ตาทิโส ธมฺโมติ, ตาทิโส หิ อยํ ภควา ธมฺโม, ตํสณฺฐิโต ตปฺปฏิภาโค พหูหิ ปริยาเยหิ วิภชิตพฺพยุตฺตโกติ ทสฺเสติฯ ลปยิสฺสามีติ, กถยิสฺสามิฯ ยาวตา เม มนสา ปริยตฺตนฺติ ยตฺตกํ มยา มนสา ปริยาปุฏํ, ตสฺสตฺถํ ทิวสํ อวตฺวา มธุปฏลํ ปีเฬนฺตี วิย มุหุตฺเตเนว สํขิตฺเตน กเถสฺสามิฯ เสสํ อุตฺตานเมวาติฯ ทสมํฯ

สตุลฺลปกายิกวคฺโค จตุตฺโถฯ

5. อาทิตฺตวคฺโค

1. อาทิตฺตสุตฺตวณฺณนา

[41] อาทิตฺตวคฺคสฺส ปฐเม ชราย มรเณน จาติ เทสนาสีสเมตํ, ราคาทีหิ ปน เอกาทสหิ อคฺคีหิ โลโก อาทิตฺโตวฯ ทาเนนาติ ทานเจตนายฯ ทินฺนํ โหติ สุนีหตนฺติ ทานปุญฺญเจตนาหิ ทายกสฺเสว โหติ ฆรสามิกสฺส วิย นีหตภณฺฑกํ, เตเนตํ วุตฺตํฯ โจรา หรนฺตีติ อทินฺเน โภเค โจราปิ หรนฺติ ราชาโนปิ, อคฺคิปิ ฑหติ, ฐปิตฏฺฐาเนปิ นสฺสนฺติฯ อนฺเตนาติ มรเณนฯ สรีรํ สปริคฺคหนฺติ สรีรญฺเจว โจราทีนํ วเสน อวินฏฺฐโภเค จฯ สคฺคมุเปตีติ เวสฺสนฺตรมหาราชาทโย วิย สคฺเค นิพฺพตฺตตีติฯ ปฐมํฯ

2. กิํททสุตฺตวณฺณนา

[42] ทุติเย อนฺนโทติ ยสฺมา อติพลวาปิ ทฺเว ตีณิ ภตฺตานิ อภุตฺวา อุฏฺฐาตุํ น สกฺโกติ, ภุตฺวา ปน ทุพฺพโลปิ หุตฺวา พลสมฺปนฺโน โหติ, ตสฺมา ‘‘อนฺนโท พลโท’’ติ อาหฯ วตฺถโทติ ยสฺมา สุรูโปปิ ทุจฺโจโฬ วา อโจโฬ วา วิรูโป โหติ โอหีฬิโต ทุทฺทสิโก, วตฺถจฺฉนฺโน เทวปุตฺโต วิย โสภติ , ตสฺมา ‘‘วตฺถโท โหติ วณฺณโท’’ติ อาหฯ ยานโทติ หตฺถิยานาทีนํ ทายโกฯ เตสุ ปน –

‘‘น หตฺถิยานํ สมณสฺส กปฺปติ,

น อสฺสยานํ, น รเถน ยาตุํ;

อิทญฺจ ยานํ สมณสฺส กปฺปติ,

อุปาหนา รกฺขโต สีลขนฺธ’’นฺติฯ

ตสฺมา ฉตฺตุปาหนกตฺตรยฏฺฐิมญฺจปีฐานํ ทายโก, โย จ มคฺคํ โสเธติ, นิสฺเสณิํ กโรติ, เสตุํ กโรติ, นาวํ ปฏิยาเทติ, สพฺโพปิ ยานโทว โหติฯ สุขโท โหตีติ ยานสฺส สุขาวหนโต สุขโท นาม โหติฯ จกฺขุโทติ อนฺธกาเร จกฺขุมนฺตานมฺปิ รูปทสฺสนาภาวโต ทีปโท จกฺขุโท นาม โหติ, อนุรุทฺธตฺเถโร วิย ทิพฺพจกฺขุ สมฺปทมฺปิ ลภติฯ

สพฺพทโท โหตีติ สพฺเพสํเยว พลาทีนํ ทายโก โหติฯ ทฺเว ตโย คาเม ปิณฺฑาย จริตฺวา กิญฺจิ อลทฺธา อาคตสฺสาปิ สีตลาย โปกฺขรณิยา นฺหายิตฺวา ปติสฺสยํ ปวิสิตฺวา มุหุตฺตํ มญฺเจ นิปชฺชิตฺวา อุฏฺฐาย นิสินฺนสฺส หิ กาเย พลํ อาหริตฺวา ปกฺขิตฺตํ วิย โหติฯ