เมนู

4. นสนฺติสุตฺตวณฺณนา

[34] จตุตฺเถ กมนียานีติ รูปาทีนิ อิฏฺฐารมฺมณานิฯ อปุนาคมนํ อนาคนฺตา ปุริโส มจฺจุเธยฺยาติ เตภูมกวฏฺฏสงฺขาตา มจฺจุเธยฺยา อปุนาคมนสงฺขาตํ นิพฺพานํ อนาคนฺตาฯ นิพฺพานญฺหิ สตฺตา น ปุนาคจฺฉนฺติ, ตสฺมา ตํ อปุนาคมนนฺติ วุจฺจติฯ ตํ กาเมสุ พทฺโธ จ ปมตฺโต จ อนาคนฺตา นาม โหติ, โส ตํ ปาปุณิตุํ น สกฺโกติ, ตสฺมา เอวมาหฯ ฉนฺทชนฺติ ตณฺหาฉนฺทโต ชาตํฯ อฆนฺติ ปญฺจกฺขนฺธทุกฺขํฯ ทุติยปทํ ตสฺเสว เววจนํฯ ฉนฺทวินยา อฆวินโยติ ตณฺหาวินเยน ปญฺจกฺขนฺธวินโย อฆวินยา ทุกฺขวินโยติ ปญฺจกฺขนฺธวินเยน วฏฺฏทุกฺขํ วินีตเมว โหติฯ จิตฺรานีติ อารมฺมณจิตฺตานิฯ สงฺกปฺปราโคติ สงฺกปฺปิตราโคฯ เอวเมตฺถ วตฺถุกามํ ปฏิกฺขิปิตฺวา กิเลสกาโม กาโมติ วุตฺโตฯ อยํ ปนตฺโถ ปสูรสุตฺเตน (สุ. นิ. 830 อาทโย) วิภาเวตพฺโพฯ ปสูรปริพฺพาชโก หิ เถเรน ‘‘สงฺกปฺปราโค ปุริสสฺส กาโม’’ติ วุตฺเต –

‘‘น เต กามา ยานิ จิตฺรานิ โลเก,

สงฺกปฺปราคญฺจ วเทสิ กามํ;

สงฺกปฺปยํ อกุสเล วิตกฺเก,

ภิกฺขูปิ เต เหหินฺติ กามโภคี’’ติฯ –

อาหฯ อถ นํ เถโร อโวจ –

‘‘เต เจ กามา ยานิ จิตฺรานิ โลเก,

สงฺกปฺปราคํ น วเทสิ กามํ;

ปสฺสนฺโต รูปานิ มโนรมานิ,

สตฺถาปิ เต เหหิติ กามโภคีฯ

สุณนฺโต สทฺทานิ, ฆายนฺโต คนฺธานิ;

สายนฺโต รสานิ, ผุสนฺโต ผสฺสานิ มโนรมานิ;

สตฺถาปิ เต เหหิติ กามโภคี’’ติฯ

อเถตฺถ ธีราติ อถ เอเตสุ อารมฺมเณสุ ปณฺฑิตา ฉนฺทราคํ วินยนฺติฯ สํโยชนํ สพฺพนฺติ ทสวิธมฺปิ สํโยชนํฯ อกิญฺจนนฺติ ราคกิญฺจนาทิวิรหิตํฯ นานุปตนฺติ ทุกฺขาติ วฏฺฏทุกฺขา ปน ตสฺส อุปริ น ปตนฺติฯ

อิจฺจายสฺมา โมฆราชาติ, ‘‘ปหาสิ สงฺข’’นฺติ คาถํ สุตฺวา ตสฺสํ ปริสติ อนุสนฺธิกุสโล โมฆราชา นาม เถโร ‘‘อิมิสฺสา คาถาย อตฺโถ น ยถานุสนฺธิํ คโต’’ติ จินฺเตตฺวา ยถานุสนฺธิํ ฆเฏนฺโต เอวมาหฯ ตตฺถ อิธ วา หุรํ วาติ อิธโลเก วา ปรโลเก วาฯ นรุตฺตมํ อตฺถจรํ นรานนฺติ กิญฺจาปิ สพฺเพ ขีณาสวา นรุตฺตมา เจว อตฺถจรา จ นรานํ, เถโร ปน ทสพลํ สนฺธาเยวมาหฯ เย ตํ นมสฺสนฺติ ปสํสิยา เตติ ยทิ ตถาวิมุตฺตํ เทวมนุสฺสา นมสฺสนฺติ, อถ เย ตํ ภควนฺตํ กาเยน วา วาจาย วา อนุปฏิปตฺติยา วา นมสฺสนฺติ, เต กิํ ปสํสิยา, อุทาหุ อปสํสิยาติฯ ภิกฺขูติ โมฆราชตฺเถรํ อาลปติฯ อญฺญาย ธมฺมนฺติ จตุสจฺจธมฺมํ ชานิตฺวาฯ สงฺคาติคา เตปิ ภวนฺตีติ เย ตํ กาเยน วา วาจาย วา อนุปฏิปตฺติยา วา นมสฺสนฺติฯ เต จตุสจฺจธมฺมํ อญฺญาย วิจิกิจฺฉํ ปหาย สงฺคาติคาปิ โหนฺติ, ปสํสิยาปิ โหนฺตีติฯ จตุตฺถํฯ

5. อุชฺฌานสญฺญิสุตฺตวณฺณนา

[35] ปญฺจเม อุชฺฌานสญฺญิกาติ อุชฺฌานสญฺญี เทวโลโก นาม ปาฏิเยกฺโก นตฺถิ, อิมา ปน เทวตา ตถาคตสฺส จตุปจฺจยปริโภคํ นิสฺสาย อุชฺฌายมานา อาคตาฯ ตาสํ กิร เอวํ อโหสิ – ‘‘สมโณ โคตโม ภิกฺขูนํ ปํสุกูลจีวร-ปิณฺฑิยาโลป-รุกฺขมูลเสนาสนปูติมุตฺตเภสชฺเชหิ สนฺโตสสฺเสว ปริยนฺตการิตํ วณฺเณติ, สยํ ปน ปตฺตุณฺณทุกูล โขมาทีนิ ปณีตจีวรานิ ธาเรติ, ราชารหํ อุตฺตมํ โภชนํ ภุญฺชติ, เทววิมานกปฺปาย คนฺธกุฏิยา วรสยเน สยติ, สปฺปินวนีตาทีนิ เภสชฺชานิ ปฏิเสวติ, ทิวสํ มหาชนสฺส ธมฺมํ เทเสติ, วจนมสฺส อญฺญโต คจฺฉติ, กิริยา อญฺญโต’’ติ อุชฺฌายมานา อาคมิํสุฯ เตน ตาสํ ธมฺมสงฺคาหกตฺเถเรหิ ‘‘อุชฺฌานสญฺญิกา’’ติ นามํ คหิตํฯ

อญฺญถา สนฺตนฺติ อญฺเญนากาเรน ภูตํฯ นิกจฺจาติ นิกติยา วญฺจนาย, วญฺเจตฺวาติ อตฺโถฯ กิตวสฺเสวาติ กิตโว วุจฺจติ สากุณิโกฯ