1. สตฺติสุตฺตวณฺณนา

[21] สตฺติวคฺคสฺส ปฐเม สตฺติยาติ เทสนาสีสเมตํฯ เอกโตขาราทินา สตฺเถนาติ อตฺโถฯ โอมฏฺโฐติ ปหโตฯ จตฺตาโร หิ ปหารา โอมฏฺโฐ อุมฺมฏฺโฐ มฏฺโฐ วิมฏฺโฐติฯ ตตฺถ อุปริ ฐตฺวา อโธมุขํ ทินฺนปหาโร โอมฏฺโฐ นาม; เหฏฺฐา ฐตฺวา อุทฺธํมุขํ ทินฺโน อุมฺมฏฺโฐ นาม; อคฺคฬสูจิ วิย วินิวิชฺฌิตฺวา คโต มฏฺโฐ นาม; เสโส สพฺโพปิ วิมฏฺโฐ นามฯ อิมสฺมิํ ปน ฐาเน โอมฏฺโฐ คหิโตฯ โส หิ สพฺพทารุโณ ทุรุทฺธรสลฺโล ทุตฺติกิจฺโฉ อนฺโตโทโส อนฺโตปุพฺพโลหิโตว โหติ , ปุพฺพโลหิตํ อนิกฺขมิตฺวา วณมุขํ ปริโยนนฺธิตฺวา ติฏฺฐติฯ ปุพฺพโลหิตํ นิหริตุกาเมหิ มญฺเจน สทฺธิํ พนฺธิตฺวา อโธสิโร กาตพฺโพ โหติ, มรณํ วา มรณมตฺตํ วา ทุกฺขํ ปาปุณาติฯ ปริพฺพเชติ วิหเรยฺยฯ

อิมาย คาถาย กิํ กเถติ? ยถา สตฺติยา โอมฏฺโฐ ปุริโส สลฺลุพฺพหน-วณติกิจฺฉนานํ อตฺถาย วีริยํ อารภติ, ปโยคํ กโรติ ปรกฺกมติฯ ยถา จ ฑยฺหมาโน มตฺถเก อาทิตฺตสีโส ตสฺส นิพฺพาปนตฺถาย วีริยํ อารภติ, ปโยคํ กโรติ ปรกฺกมติ, เอวเมว ภิกฺขุ กามราคํ ปหานาย สโต อปฺปมตฺโต หุตฺวา วิหเรยฺย ภควาติ กเถสิฯ

อถ ภควา จินฺเตสิ – อิมาย เทวตาย อุปมา ตาว ทฬฺหํ กตฺวา อานีตา, อตฺถํ ปน ปริตฺตกํ คเหตฺวา ฐิตา, ปุนปฺปุนํ กเถนฺตีปิ เหสา กามราคสฺส วิกฺขมฺภนปหานเมว กเถยฺยฯ ยาว จ กามราโค มคฺเคน น สมุคฺฆาฏิยติ, ตาว อนุพทฺโธว โหติฯ อิติ ตเมว โอปมฺมํ คเหตฺวา ปฐมมคฺควเสน เทสนํ วินิวฏฺเฏตฺวา เทเสนฺโต ทุติยํ คาถมาหฯ ตสฺสตฺโถ ปุริมานุสาเรเนว เวทิตพฺโพติฯ ปฐมํฯ

2. ผุสติสุตฺตวณฺณนา

[22] ทุติเย นาผุสนฺตํ ผุสตีติ กมฺมํ อผุสนฺตํ วิปาโก น ผุสติ, กมฺมเมว วา อผุสนฺตํ กมฺมํ น ผุสติฯ กมฺมญฺหิ นากโรโต กริยติฯ ผุสนฺตญฺจ ตโต ผุเสติ กมฺมํ ผุสนฺตํ วิปาโก ผุสติ, กมฺมเมว วา ผุสติฯ กมฺมญฺหิ กโรโต กริยติฯ ตสฺมา ผุสนฺตํ ผุสติ, อปฺปทุฏฺฐปโทสินนฺติ ยสฺมา น อผุสนฺตํ ผุสติ, ผุสนฺตญฺจ ผุสติ, อยํ กมฺมวิปากานํ ธมฺมตา, ตสฺมา โย ‘‘อปฺปทุฏฺฐสฺส นรสฺส ทุสฺสติ, สุทฺธสฺส โปสสฺส อนงฺคณสฺสา’’ติ เอวํ วุตฺโต อปฺปทุฏฺฐปโทสี ปุคฺคโล, ตํ ปุคฺคลํ กมฺมํ ผุสนฺตเมว กมฺมํ ผุสติ, วิปาโก วา ผุสติฯ โส หิ ปรสฺส อุปฆาตํ กาตุํ สกฺโกติ วา มา วา, อตฺตา ปนาเนน จตูสุ อปาเยสุ ฐปิโต นาม โหติฯ เตนาห ภควา – ‘‘ตเมว พาลํ ปจฺเจติ ปาปํ, สุขุโม รโช ปฏิวาตํว ขิตฺโต’’ติฯ ทุติยํฯ