7. ทุกฺกรสุตฺตวณฺณนา

[17] สตฺตเม ทุตฺติติกฺขนฺติ ทุกฺขมํ ทุอธิวาสิยํฯ อพฺยตฺเตนาติ พาเลนฯ สามญฺญนฺติ สมณธมฺโมฯ อิมินา เทวตา อิทํ ทสฺเสติ – ยํ ปณฺฑิตา กุลปุตฺตา ทสปิ วสฺสานิ วีสติปิ สฏฺฐิปิ วสฺสานิ ทนฺเต อภิทนฺตมาธาย ชิวฺหาย ตาลุํ อาหจฺจปิ เจตสา จิตฺตํ อภินิคฺคณฺหิตฺวาปิ เอกาสนํ เอกภตฺตํ ปฏิเสวมานา อาปาณโกฏิกํ พฺรหฺมจริยํ จรนฺตา สามญฺญํ กโรนฺติฯ ตํ ภควา พาโล อพฺยตฺโต กาตุํ น สกฺโกตีติฯ พหู หิ ตตฺถ สมฺพาธาติ ตสฺมิํ สามญฺญสงฺขาเต อริยมคฺเค พหู สมฺพาธา มคฺคาธิคมาย ปฏิปนฺนสฺส ปุพฺพภาเค พหู ปริสฺสยาติ ทสฺเสติฯ

จิตฺตญฺเจ น นิวารเยติ ยทิ อโยนิโส อุปฺปนฺนํ จิตฺตํ น นิวาเรยฺย, กติ อหานิ สามญฺญํ จเรยฺย? เอกทิวสมฺปิ น จเรยฺยฯ จิตฺตวสิโก หิ สมณธมฺมํ กาตุํ น สกฺโกติฯ ปเท ปเทติ อารมฺมเณ อารมฺมเณฯ อารมฺมณญฺหิ อิธ ปทนฺติ อธิปฺเปตํฯ ยสฺมิํ ยสฺมิํ หิ อารมฺมเณ กิเลโส อุปฺปชฺชติ, ตตฺถ ตตฺถ พาโล วิสีทติ นามฯ อิริยาปถปทมฺปิ วฏฺฏติฯ คมนาทีสุ หิ ยตฺถ ยตฺถ กิเลโส อุปฺปชฺชติ, ตตฺถ ตตฺเถว วิสีทติ นามฯ สงฺกปฺปานนฺติ กามสงฺกปฺปาทีนํฯ

กุมฺโม วาติ กจฺฉโป วิยฯ องฺคานีติ คีวปญฺจมานิ องฺคานิฯ สโมทหนฺติ สโมทหนฺโต, สโมทหิตฺวา วาฯ มโนวิตกฺเกติ มนมฺหิ อุปฺปนฺนวิตกฺเกฯ เอตฺตาวตา อิทํ ทสฺเสติ – ยถา กุมฺโม โสณฺฑิปญฺจมานิ องฺคานิ สเก กปาเล สโมทหนฺโต สิงฺคาลสฺส โอตารํ น เทติ, สโมทหิตฺวา จสฺส อปฺปสยฺหตํ อาปชฺชติ, เอวเมวํ ภิกฺขุ มนมฺหิ อุปฺปนฺนวิตกฺเก สเก อารมฺมณกปาเล สโมทหํ มารสฺส โอตารํ น เทติ, สโมทหิตฺวา จสฺส อปฺปสยฺหตํ อาปชฺชตีติฯ อนิสฺสิโตติ ตณฺหาทิฏฺฐินิสฺสเยหิ อนิสฺสิโต หุตฺวาฯ อเหฐยาโนติ อวิหิํสมาโนฯ ปรินิพฺพุโตติ กิเลสนิพฺพาเนน ปรินิพฺพุโตฯ นูปวเทยฺย กญฺจีติ ยํกิญฺจิ ปุคฺคลํ อาจารวิปตฺติอาทีสุ ยาย กายจิ มงฺกุํ กาตุกาโม หุตฺวา น วเทยฺย, ‘‘กาเลน วกฺขามิ โน อกาเลนา’’ติอาทโย ปน ปญฺจ ธมฺเม อชฺฌตฺตํ อุปฏฺฐเปตฺวา อุลฺลุมฺปนสภาวสณฺฐิเตน จิตฺเตน การุญฺญตํ ปฏิจฺจ วเทยฺยาติฯ

ทุกฺกรสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. หิรีสุตฺตวณฺณนา

[18] อฏฺฐเม หิรีนิเสโธติ หิริยา อกุสเล ธมฺเม นิเสเธตีติ หิรีนิเสโธฯ โกจิ โลกสฺมิํ วิชฺชตีติ โกจิ เอวรูโป วิชฺชตีติ ปุจฺฉติฯ โย นินฺทํ อปโพธตีติ โย ครหํ อปหรนฺโต พุชฺฌติฯ อสฺโส ภทฺโร กสามิวาติ ยถา ภทฺโร อสฺสาชานีโย กสํ อปหรนฺโต พุชฺฌติ, ปโตทจฺฉายํ ทิสฺวา สํวิชฺฌนฺโต วิย กสาย อตฺตนิ นิปาตํ น เทติ, เอวเมว โย ภิกฺขุ ภูตสฺส ทสอกฺโกสวตฺถุโน อตฺตนิ นิปาตํ อททนฺโต นินฺทํ อปโพธติ อปหรนฺโต พุชฺฌติ, เอวรูโป โกจิ ขีณาสโว วิชฺชตีติ ปุจฺฉติฯ อภูตกฺโกเสน ปน ปริมุตฺโต นาม นตฺถิฯ ตนุยาติ ตนุกา, หิริยา อกุสเล ธมฺเม นิเสเธตฺวา จรนฺตา ขีณาสวา นาม อปฺปกาติ อตฺโถฯ สทา สตาติ นิจฺจกาลํ สติเวปุลฺเลน สมนฺนาคตาฯ อนฺตํ ทุกฺขสฺส ปปฺปุยฺยาติ วฏฺฏทุกฺขสฺส โกฏิํ อนฺตภูตํ นิพฺพานํ ปาปุณิตฺวาฯ เสสํ วุตฺตนยเมวาติฯ

หิรีสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. กุฏิกาสุตฺตวณฺณนา

[19] นวเม กจฺจิ เต กุฏิกาติ อยํ เทวตา ทส มาเส อนฺโตวสนฏฺฐานฏฺเฐน มาตรํ กุฏิกํ กตฺวา, ยถา สกุณา ทิวสํ โคจรปสุตา รตฺติํ กุลาวกํ อลฺลียนฺติ, เอวเมวํ สตฺตา ตตฺถ ตตฺถ คนฺตฺวาปิ มาตุคามสฺส สนฺติกํ อาคจฺฉนฺติ, อาลยวเสน ภริยํ กุลาวกํ กตฺวาฯ กุลปเวณิํ สนฺตานกฏฺเฐน ปุตฺเต สนฺตานเก กตฺวา, ตณฺหํ พนฺธนํ กตฺวา, คาถาพนฺธเนน อิเม ปญฺเห สโมธาเนตฺวา ภควนฺตํ ปุจฺฉิ, ภควาปิสฺสา วิสฺสชฺเชนฺโต ตคฺฆาติอาทิมาหฯ ตตฺถ ตคฺฆาติ เอกํสวจเน นิปาโตฯ นตฺถีติ ปหาย ปพฺพชิตตฺตา วฏฺฏสฺมิํ วา ปุน มาตุกุจฺฉิวาสสฺส ทารภรณสฺส ปุตฺตนิพฺพตฺติยา วา อภาวโต นตฺถิฯ