1. สุวีรสุตฺตวณฺณนา

[247] สกฺกสํยุตฺตสฺส ปฐเม อภิยํสูติ กทา อภิยํสุ? ยทา พลวนฺโต อเหสุํ, ตทาฯ ตตฺรายํ อนุปุพฺพิกถา – สกฺโก กิร มคธรฏฺเฐ มจลคามเก มโฆ นาม มาณโว หุตฺวา เตตฺติํส ปุริเส คเหตฺวา กลฺยาณกมฺมํ กโรนฺโต สตฺต วตปทานิ ปูเรตฺวา ตตฺถ กาลงฺกโต เทวโลเก นิพฺพตฺติฯ ตํ พลวกมฺมานุภาเวน สปริสํ เสสเทวตา ทสหิ ฐาเนหิ อธิคณฺหนฺตํ ทิสฺวา ‘‘อาคนฺตุกเทวปุตฺตา อาคตา’’ติ เนวาสิกา คนฺธปานํ สชฺชยิํสุฯ สกฺโก สกปริสาย สญฺญํ อทาสิ – ‘‘มาริสา มา คนฺธปานํ ปิวิตฺถ, ปิวนาการมตฺตเมว ทสฺเสถา’’ติฯ เต ตตฺถ อกํสุฯ เนวาสิกเทวตา สุวณฺณสรเกหิ อุปนีตํ คนฺธปานํ ยาวทตฺถํ ปิวิตฺวา มตฺตา ตตฺถ ตตฺถ สุวณฺณปถวิยํ ปติตฺวา สยิํสุฯ สกฺโก ‘‘คณฺหถ ปุตฺตหตาย ปุตฺเต’’ติ เต ปาเทสุ คเหตฺวา สิเนรุปาเท ขิปาเปสิฯ สกฺกสฺส ปุญฺญเตเชน ตทนุวตฺตกาปิ สพฺเพ ตตฺเถว ปติํสุฯ เต สิเนรุเวมชฺฌกาเล สญฺญํ ลภิตฺวา, ‘‘ตาตา น สุรํ ปิวิมฺห, น สุรํ ปิวิมฺหา’’ติ อาหํสุฯ ตโต ปฏฺฐาย อสุรา นาม ชาตาฯ อถ เนสํ กมฺมปจฺจยอุตุสมุฏฺฐานํ สิเนรุสฺส เหฏฺฐิมตเล ทสโยชนสหสฺสํ อสุรภวนํ นิพฺพตฺติฯ สกฺโก เตสํ นิวตฺเตตฺวา อนาคมนตฺถาย อารกฺขํ ฐเปสิ, ยํ สนฺธาย วุตฺตํ –

‘‘อนฺตรา ทฺวินฺนํ อยุชฺฌปุรานํ,

ปญฺจวิธา ฐปิตา อภิรกฺขา;

อุทกํ กโรฏิ-ปยสฺส จ หารี,

มทนยุตา จตุโร จ มหตฺถา’’ติฯ

ทฺเว นครานิ หิ ยุทฺเธน คเหตุํ อสกฺกุเณยฺยตาย อยุชฺฌปุรานิ นาม ชาตานิ เทวนครญฺจ อสุรนครญฺจฯ ยทา หิ อสุรา พลวนฺโต โหนฺติ, อถ เทเวหิ ปลายิตฺวา เทวนครํ ปวิสิตฺวา ทฺวาเร ปิทหิเต อสุรานํ สตสหสฺสมฺปิ กิญฺจิ กาตุํ น สกฺโกติฯ ยทา เทวา พลวนฺโต โหนฺติ, อถาสุเรหิ ปลายิตฺวา อสุรนครสฺส ทฺวาเร ปิทหิเต สกฺกานํ สตสหสฺสมฺปิ กิญฺจิ กาตุํ น สกฺโกติฯ อิติ อิมานิ ทฺเว นครานิ อยุชฺฌปุรานิ นามฯ เนสํ อนฺตรา เอเตสุ อุทกาทีสุ ปญฺจสุ ฐาเนสุ สกฺเกน อารกฺขา ฐปิตาฯ ตตฺถ อุทกสทฺเทน นาคา คหิตาฯ เต หิ อุทเก พลวนฺโต โหนฺติฯ ตสฺมา สิเนรุสฺส ปฐมาลินฺเท เตสํ อารกฺขาฯ กโรฏิสทฺเทน สุปณฺณา คหิตาฯ เตสํ กิร กโรฏิ นาม ปานโภชนํ, เตน ตํ นามํ ลภิํสุฯ ทุติยาลินฺเท เตสํ อารกฺขาฯ ปยสฺสหารีสทฺเทน กุมฺภณฺฑา คหิตาฯ ทานวรกฺขสา กิร เตฯ ตติยาลินฺเท เตสํ อารกฺขาฯ มทนยุตสทฺเทน ยกฺขา คหิตาฯ วิสมจาริโน กิรเต ยุชฺฌโสณฺฑาฯ จตุตฺถาลินฺเท เตสํ อารกฺขาฯ จตุโร จ มหนฺตาติ จตฺตาโร มหาราชาโน วุตฺตาฯ ปญฺจมาลินฺเท เตสํ อารกฺขาฯ ตสฺมา ยทิ อสุรา กุปิตาวิลจิตฺตา เทวปุรํ อุปยนฺติ ยุทฺเธสู, ยํ คิริโน ปฐมํ ปริภณฺฑํ, ตํ อุรคา ปฏิพาหนฺติ เอวํ เสเสสุ เสสาฯ

เต ปน อสุรา อายุวณฺณรสอิสฺสริยสมฺปตฺตีหิ ตาวติํสสทิสาวฯ ตสฺมา อนฺตรา อตฺตานํ อชานิตฺวา ปาฏลิยา ปุปฺผิตาย, ‘‘น อิทํ เทวนครํ, ตตฺถ ปาริจฺฉตฺตโก ปุปฺผติ, อิธ ปน จิตฺตปาฏลี, ชรสกฺเกนามฺหากํ สุรํ ปาเยตฺวา วญฺจิตา, เทวนครญฺจ โน คหิตํ, คจฺฉาม เตน สทฺธิํ ยุชฺฌิสฺสามา’’ติ หตฺถิอสฺสรเถ อารุยฺห สุวณฺณรชตมณิผลกานิ คเหตฺวา, ยุทฺธสชฺชา หุตฺวา, อสุรเภริโย วาเทนฺตา มหาสมุทฺเท อุทกํ ทฺวิธา เภตฺวา อุฏฺฐหนฺติฯ เต เทเว วุฏฺเฐ วมฺมิกมกฺขิกา วมฺมิกํ วิย สิเนรุํ อภิรุหิตุ อารภนฺติฯ อถ เนสํ ปฐมํ นาเคหิ สทฺธิํ ยุทฺธํ โหติฯ

ตสฺมิํ โข ปน ยุทฺเธ น กสฺสจิ ฉวิ วา จมฺมํ วา ฉิชฺชติ, น โลหิตํ อุปฺปชฺชติ, เกวลํ กุมารกานํ ทารุเมณฺฑกยุทฺธํ วิย อญฺญมญฺญํ สนฺตาสนมตฺตเมว โหติฯ โกฏิสตาปิ โกฏิสหสฺสาปิ นาคา เตหิ สทฺธิํ ยุชฺฌิตฺวา เต อสุรปุรํเยว ปเวเสตฺวา นิวตฺตนฺติฯ

ยทา ปน อสุรา พลวนฺโต โหนฺติ, อถ นาคา โอสกฺกิตฺวา ทุติเย อาลินฺเท สุปณฺเณหิ สทฺธิํ เอกโตว หุตฺวา ยุชฺฌนฺติฯ เอส นโย สุปณฺณาทีสูปิฯ ยทา ปน ตานิ ปญฺจปิ ฐานานิ อสุรา มทฺทนฺติ, ตทา เอกโต สมฺปิณฺฑิตานิปิ ปญฺจ พลานิ โอสกฺกนฺติฯ อถ จตฺตาโร มหาราชาโน คนฺตฺวา สกฺกสฺส ตํ ปวตฺติํ อาโรเจนฺติฯ สกฺโก เตสํ วจนํ สุตฺวา ทิยฑฺฒโยชนสติกํ เวชยนฺตรถํ อารุยฺห สยํ วา นิกฺขมติ, เอกํ วา ปุตฺตํ เปเสติฯ อิมสฺมิํ ปน กาเล ปุตฺตํ เปเสตุกาโม, ตาต สุวีราติอาทิมาหฯ

เอวํ ภทฺทนฺตวาติ โขติ เอวํ โหตุ ภทฺทํ ตว อิติ โขฯ ปมาทํ อาปาเทสีติ ปมาทํ อกาสิฯ อจฺฉราสงฺฆปริวุโต สฏฺฐิโยชนํ วิตฺถาเรน สุวณฺณมหาวีถิํ โอตริตฺวา นกฺขตฺตํ กีฬนฺโต นนฺทนวนาทีสุ วิจรตีติ อตฺโถฯ

อนุฏฺฐหนฺติ อนุฏฺฐหนฺโตฯ อวายามนฺติ อวายมนฺโตฯ อลสฺวสฺสาติ อลโส อสฺสฯ น จ กิจฺจานิ การเยติ กิญฺจิ กิจฺจํ นาม น กเรยฺยฯ สพฺพกามสมิทฺธสฺสาติ สพฺพกาเมหิ สมิทฺโธ อสฺสฯ ตํ เม, สกฺก, วรํ ทิสาติ, สกฺก เทวเสฏฺฐ, ตํ เม วรํ อุตฺตมํ ฐานํ โอกาสํ ทิสํ อาจิกฺข กเถหีติ วทติฯ นิพฺพานสฺส หิ โส มคฺโคติ กมฺมํ อกตฺวา ชีวิตฏฺฐานํ นาม นิพฺพานสฺส มคฺโคฯ ปฐมํฯ

2. สุสีมสุตฺตวณฺณนา

[248] ทุติเย สุสีมนฺติ อตฺตโน ปุตฺตสหสฺสสฺส อนฺตเร เอวํนามกํ เอกํ ปุตฺตเมวฯ ทุติยํฯ