เมนู

10. สชฺฌายสุตฺตวณฺณนา

[230] ทสเม ยํ สุทนฺติ นิปาตมตฺตํฯ สชฺฌายพหุโลติ นิสฺสรณปริยตฺติวเสน สชฺฌายนโต พหุตรํ กาลํ สชฺฌายนฺโตฯ โส กิร อาจริยสฺส ทิวาฏฺฐานํ สมฺมชฺชิตฺวา อาจริยํ อุทิกฺขนฺโต ติฏฺฐติฯ อถ นํ อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวาว ปจฺจุคฺคนฺตฺวา ปตฺตจีวรํ ปฏิคฺคเหตฺวา ปญฺญตฺตาสเน นิสินฺนสฺส ตาลวณฺฏวาตํ ทตฺวา ปานียํ อาปุจฺฉิตฺวา ปาเท โธวิตฺวา เตลํ มกฺเขตฺวา วนฺทิตฺวา ฐิโต อุทฺเทสํ คเหตฺวา ยาว สูริยตฺถงฺคมา สชฺฌายํ กโรติฯ โส นฺหานโกฏฺฐเก อุทกํ อุปฏฺฐเปตฺวา องฺคารกปลฺเล อคฺคิํ กโรติฯ อาจริยสฺส นฺหตฺวา อาคตสฺส ปาเทสุ อุทกํ ปุญฺฉิตฺวา ปิฏฺฐิปริกมฺมํ กตฺวา วนฺทิตฺวา อุทฺเทสํ คเหตฺวา ปฐมยาเม สชฺฌายํ กตฺวา มชฺฌิมยาเม สรีรํ สมสฺสาเสตฺวา ปจฺฉิมยาเม อุทฺเทสํ คเหตฺวา ยาว อรุณุคฺคมนา สชฺฌายํ กตฺวา นิรุทฺธสทฺทํ ขยโต สมฺมสติฯ ตโต เสสํ อุปาทายรูปํ ภูตรูปํ นามรูปนฺติ ปญฺจสุ ขนฺเธสุ วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิฯ อปฺโปสฺสุกฺโกติ อุทฺเทสคฺคหเณ จ สชฺฌายกรณีเย จ นิรุสฺสุกฺโกฯ สงฺกสายตีติ ยสฺส ทานิ อตฺถาย อหํ สชฺฌายํ กเรยฺยํ, โส เม อตฺโถ มตฺถกํ ปตฺโตฯ กิํ เม อิทานิ สชฺฌาเยนาติ ผลสมาปตฺติสุเขน กาลํ อติวตฺเตติฯ อชฺฌภาสีติ, ‘‘กิํ นุ โข อสฺส เถรสฺส อผาสุกํ ชาตํ, อุทาหุสฺส อาจริยสฺส? เกน นุ โข การเณน ปุพฺเพ วิย มธุรสฺสเรน น สชฺฌายตี’’ติ? อาคนฺตฺวา สนฺติเก ฐิตา อภาสิฯ

ธมฺมปทานีติ อิธ สพฺพมฺปิ พุทฺธวจนํ อธิปฺเปตํ นาธียสีติ น สชฺฌายสิฯ นาทิยสีติ วา ปาโฐ, น คณฺหาสีติ อตฺโถฯ ปสํสนฺติ ธมฺมภาณโก ปสํสํ ลภติ, อาภิธมฺมิโก สุตฺตนฺติโก วินยธโรติสฺส ปสํสิตา ภวนฺติฯ วิราเคนาติ อริยมคฺเคนฯ อญฺญายาติ ชานิตฺวาฯ นิกฺเขปนนฺติ ตสฺส ทิฏฺฐสุตาทิโน วิสฺสชฺชนํ สนฺโต วทนฺตีติ ทีเปติ, น พุทฺธวจนสฺสฯ เอตฺตาวตา ‘‘เถโร พุทฺธวจนํ น วิสฺสชฺชาเปตี’’ติ น นิจฺจกาลํ สชฺฌายนฺเตเนว ภวิตพฺพํ, สชฺฌายิตฺวา ปน – ‘‘เอตฺตกสฺสาหํ อตฺถสฺส วา ธมฺมสฺส วา อาธาโร ภวิตุํ สมตฺโถ’’ติ ญตฺวา วฏฺฏทุกฺขสฺส อนฺตกิริยาย ปฏิปชฺชิตพฺพํฯ ทสมํฯ

11. อกุสลวิตกฺกสุตฺตวณฺณนา

[231] เอกาทสเม อกุสเล วิตกฺเกติ กามวิตกฺกาทโย ตโย มหาวิตกฺเกฯ อโยนิโส มนสิการาติ อนุปายมนสิกาเรนฯ โสติ โส ตฺวํฯ อโยนิโส ปฏินิสฺสชฺชาติ เอตํ อนุปายมนสิการํ วชฺเชหิฯ สตฺถารนฺติ อิมาย คาถาย ปาสาทิกกมฺมฏฺฐานํ กเถติฯ ปีติสุขมสํสยนฺติ เอกํเสเนว พลวปีติญฺจ สุขญฺจ อธิคมิสฺสสิฯ เอกาทสมํฯ

12. มชฺฌนฺหิกสุตฺตวณฺณนา

[232] ทฺวาทสเม ยํ วตฺตพฺพํ, ตํ เทวตาสํยุตฺเต นนฺทนวคฺเค วุตฺตเมวฯ ทฺวาทสมํฯ

13. ปากตินฺทฺริยสุตฺตวณฺณนา

[233] เตรสมํ เทวปุตฺตสํยุตฺเต ชนฺตุเทวปุตฺตสุตฺเต วิตฺถาริตเมวฯ เตรสมํฯ

14. คนฺธตฺเถนสุตฺตวณฺณนา

[234] จุทฺทสเม อชฺฌภาสีติ ตํ ภิกฺขุํ นาเฬ คเหตฺวา ปทุมํ สิงฺฆมานํ ทิสฺวาว – ‘‘อยํ ภิกฺขุ สตฺถุ สนฺติเก กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา สมณธมฺมํ กาตุํ อรญฺญํ ปวิฏฺโฐ คนฺธารมฺมณํ อุปนิชฺฌายติ, สฺวายํ อชฺช อุปสิงฺฆํ สฺเวปิ ปุนทิวเสปิ อุปสิงฺฆิสฺสติ, เอวมสฺส สา คนฺธตณฺหา วฑฺฒิตฺวา ทิฏฺฐธมฺมิกสมฺปรายิกํ อตฺถํ นาเสสฺสติ, มา มยิ ปสฺสนฺติยา นสฺสตุ, โจเทสฺสามิ น’’นฺติ อุปสงฺกมิตฺวา อภาสิฯ

เอกงฺคเมตํ เถยฺยานนฺติ เถนิตพฺพานํ รูปารมฺมณาทีนํ ปญฺจโกฏฺฐาสานํ อิทํ เอกงฺคํ, เอกโกฏฺฐาโสติ อตฺโถฯ น หรามีติ น คเหตฺวา คจฺฉามิฯ อาราติ ทูเร นาเฬ คเหตฺวา นาเมตฺวา ทูเร ฐิโต อุปสิงฺฆามีติ วทติฯ วณฺเณนาติ การเณนฯ

ยฺวายนฺติ โย อยํฯ ตสฺมิํ กิร เทวตาย สทฺธิํ กเถนฺเตเยว เอโก ตาปโส โอตริตฺวา ภิสขนนาทีนิ กาตุํ อารทฺโธ, ตํ สนฺธาเยวมาหฯ อากิณฺณกมฺมนฺโตติ เอวํ อปริสุทฺธกมฺมนฺโตฯ อขีณกมฺมนฺโตติปิ ปาโฐ, กกฺขฬกมฺมนฺโตติ อตฺโถฯ น วุจฺจตีติ คนฺธโจโรติ วา ปุปฺผโจโรติ วา กสฺมา น วุจฺจติฯ

อากิณฺณลุทฺโทติ พหุปาโป คาฬฺหปาโป วา, ตสฺมา น วุจฺจติฯ ธาติเจลํว มกฺขิโตติ ยถา ธาติยา นิวตฺถกิลิฏฺฐวตฺถํ อุจฺจารปสฺสาวปํสุมสิกทฺทมาทีหิ มกฺขิตํ, เอวเมวํ ราคโทสาทีหิ มกฺขิโตฯ อรหามิ วตฺตเวติ อรหามิ วตฺตุํฯ เทวตาย โจทนา กิร สุคตานุสิฏฺฐิสทิสา, น ตํ ลามกา หีนาธิมุตฺติกา มิจฺฉาปฏิปนฺนกปุคฺคลา ลภนฺติฯ ตสฺมิํ ปน อตฺตภาเว มคฺคผลานํ ภพฺพรูปา ปุคฺคลา ตํ ลภนฺติ, ตสฺมา เอวมาหฯ

สุจิคเวสิโนติ สุจีนิ สีลสมาธิญาณานิ คเวสนฺตสฺสฯ อพฺภามตฺตํ วาติ วลาหกกูฏมตฺตํ วิยฯ ชานาสีติ สุทฺโธ อยนฺติ ชานาสิฯ วชฺชาสีติ วเทยฺยาสิฯ