5. อานนฺทสุตฺตวณฺณนา

[225] ปญฺจเม อานนฺโทติ ธมฺมภณฺฑาคาริกตฺเถโรฯ อติเวลนฺติ อติกฺกนฺตํ เวลํฯ คิหิสญฺญตฺติพหุโลติ รตฺติญฺจ ทิวา จ พหุกาลํ คิหี สญฺญาปยนฺโตฯ ภควติ ปรินิพฺพุเต มหากสฺสปตฺเถโร เถรํ อาห – ‘‘อาวุโส, มยํ ราชคเห วสฺสํ อุปคนฺตฺวา ธมฺมํ สงฺคายิสฺสาม, คจฺฉ ตฺวํ อรญฺญํ ปวิสิตฺวา อุปริมคฺคตฺตยตฺถาย วายามํ กโรหี’’ติฯ โส ภควโต ปตฺตจีวรมาทาย โกสลรฏฺฐํ คนฺตฺวา เอกสฺมิํ อรญฺญาวาเส วสิตฺวา ปุนทิวเส เอกํ คามํ ปาวิสิฯ มนุสฺสา เถรํ ทิสฺวา – ‘‘ภนฺเต อานนฺท, ตุมฺเห ปุพฺเพ สตฺถารา สทฺธิํ อาคจฺฉถฯ อชฺช เอกกาว อาคตาฯ กหํ สตฺถารํ ฐเปตฺวา อาคตตฺถ? อิทานิ กสฺส ปตฺตจีวรํ คเหตฺวา วิจรถ? กสฺส มุโขทกํ ทนฺตกฏฺฐํ เทถ, ปริเวณํ สมฺมชฺชถ, วตฺตปฏิวตฺตํ กโรถา’’ติ พหุํ วตฺวา ปริเทวิํสุฯ เถโร – ‘‘มา, อาวุโส, โสจิตฺถ, มา ปริเทวิตฺถ, อนิจฺจา สงฺขารา’’ติอาทีนิ วตฺวา เต สญฺญาเปตฺวา ภตฺตกิจฺจาวสาเน วสนฏฺฐานเมว คจฺฉติฯ มนุสฺสา สายมฺปิ ตตฺถ คนฺตฺวา ตเถว ปริเทวนฺติฯ เถโรปิ ตเถว โอวทติฯ ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํฯ อชฺฌภาสีติ ‘‘อยํ เถโร ภิกฺขุสงฺฆสฺส กถํ สุตฺวา ‘สมณธมฺมํ กริสฺสามี’ติ อรญฺญํ ปวิสิตฺวา อิทานิ คิหี สญฺญาเปนฺโต วิหรติ, สตฺถุ สาสนํ อสงฺคหิตปุปฺผราสิ วิย ฐิตํ, ธมฺมสงฺคหํ น กโรติ, โจเทสฺสามิ น’’นฺติ จินฺเตตฺวา อภาสิฯ

ปสกฺกิยาติ ปวิสิตฺวาฯ หทยสฺมิํ โอปิยาติ กิจฺจโต จ อารมฺมณโต จ หทยมฺหิ ปกฺขิปิตฺวาฯ ‘‘นิพฺพานํ ปาปุณิสฺสามี’’ติ วีริยํ กโรนฺโต นิพฺพานํ กิจฺจโต หทยมฺหิ โอเปติ นาม, นิพฺพานารมฺมณํ ปน สมาปตฺติํ อปฺเปตฺวา นิสีทนฺโต อารมฺมณโตฯ ตทุภยมฺปิ สนฺธาเยสา ภาสติฯ ฌายาติ ทฺวีหิ ฌาเนหิ ฌายิโก ภวฯ พิฬิพิฬิกาติ อยํ คิหีหิ สทฺธิํ พิฬิพิฬิกถาฯ ปญฺจมํฯ

6. อนุรุทฺธสุตฺตวณฺณนา

[226] ฉฏฺเฐ ปุราณทุติยิกาติ อนนฺตเร อตฺตภาเว อคฺคมเหสีฯ โสภสีติ ปุพฺเพปิ โสภสิ, อิทานิปิ โสภสิฯ ทุคฺคตาติ น คติทุคฺคติยา ทุคฺคตาฯ ตา หิ สุคติยํ ฐิตา สมฺปตฺติํ อนุภวนฺติ, ปฏิปตฺติทุคฺคติยา ปน ทุคฺคตาฯ ตโต จุตา หิ ตา นิรเยปิ อุปปชฺชนฺตีติ ทุคฺคตาฯ ปติฏฺฐิตาติ สกฺกายสฺมิํ หิ ปติฏฺฐหนฺโต อฏฺฐหิ การเณหิ ปติฏฺฐาติ – รตฺโต ราควเสน ปติฏฺฐาติ, ทุฏฺโฐ โทสวเสน… มูฬฺโห โมหวเสน… วินิพทฺโธ มานวเสน… ปรามฏฺโฐ ทิฏฺฐิวเสน… ถามคโต อนุสยวเสน… อนิฏฺฐงฺคโต วิจิกิจฺฉาวเสน… วิกฺเขปคโต อุทฺธจฺจวเสน ปติฏฺฐาติฯ ตาปิ เอวํ ปติฏฺฐิตาวฯ นรเทวานนฺติ เทวนรานํฯ

นตฺถิ ทานีติ สา กิร เทวธีตา เถเร พลวสิเนหา อโหสิ, ปฏิคนฺตุํ นาสกฺขิฯ กาเลน อาคนฺตฺวา ปริเวณํ สมฺมชฺชติ, มุโขทกํ ทนฺตกฏฺฐํ ปานียํ ปริโภชนียํ อุปฏฺฐเปติฯ เถโร อนาวชฺชเนน ปริภุญฺชติฯ เอกสฺมิํ ทิวเส เถรสฺส ชิณฺณจีวรสฺส โจฬกภิกฺขํ จรโต สงฺการกูเฏ ทิพฺพทุสฺสํ ฐเปตฺวา ปกฺกมิฯ