ตตฺถ โลกามิสนฺติ ทฺเว โลกามิสา ปริยาเยน จ นิปฺปริยาเยน จฯ ปริยาเยน เตภูมกวฏฺฏํ โลกามิสํ, นิปฺปริยาเยน จตฺตาโร ปจฺจยาฯ อิธ ปริยายโลกามิสํ อธิปฺเปตํฯ นิปฺปริยายโลกามิสมฺปิ วฏฺฏติเยวฯ สนฺติเปกฺโขติ นิพฺพานสงฺขาตํ อจฺจนฺตสนฺติํ เปกฺขนฺโต อิจฺฉนฺโต ปตฺถยนฺโตติฯ

อุปนียสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. อจฺเจนฺติสุตฺตวณฺณนา

[4] จตุตฺเถ อจฺเจนฺตีติ อติกฺกมนฺติฯ กาลาติ ปุเรภตฺตาทโย กาลาฯ ตรยนฺติ รตฺติโยติ รตฺติโย อติกฺกมมานา ปุคฺคลํ มรณูปคมนาย ตรยนฺติ สีฆํ สีฆํ คมยนฺติฯ วโยคุณาติ ปฐมมชฺฌิมปจฺฉิมวยานํ คุณา, ราสโยติ อตฺโถฯ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อหตานํ วตฺถานํ ทิคุณํ สงฺฆาฏิ’’นฺติ (มหาว. 348) เอตฺถ หิ ปฏลฏฺโฐ คุณฏฺโฐฯ ‘‘สตคุณา ทกฺขิณา ปาฏิกงฺขิตพฺพา’’ติ (ม. นิ. 3.379) เอตฺถ อานิสํสฏฺโฐฯ ‘‘อนฺตํ อนฺตคุณ’’นฺติ เอตฺถ โกฏฺฐาสฏฺโฐฯ ‘‘กยิรา มาลาคุเณ พหู’’ติ (ธ. ป. 53) เอตฺถ ราสฏฺโฐฯ ‘‘ปญฺจ กามคุณา’’ติ เอตฺถ พนฺธนฏฺโฐฯ อิธ ปน ราสฏฺโฐ คุณฏฺโฐฯ ตสฺมา วโยคุณาติ วโยราสโย เวทิตพฺพาฯ อนุปุพฺพํ ชหนฺตีติ อนุปฏิปาฏิยา ปุคฺคลํ ชหนฺติฯ มชฺฌิมวเย ฐิตํ หิ ปฐมวโย ชหติ, ปจฺฉิมวเย ฐิตํ ทฺเว ปฐมมชฺฌิมา ชหนฺติ, มรณกฺขเณ ปน ตโยปิ วยา ชหนฺเตวฯ เอตํ ภยนฺติ เอตํ กาลานํ อติกฺกมนํ, รตฺติทิวานํ ตริตภาโว, วโยคุณานํ ชหนภาโวติ ติวิธํ ภยํฯ เสสํ ปุริมสทิสเมวาติฯ

อจฺเจนฺติสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. กติฉินฺทสุตฺตวณฺณนา

[5] ปญฺจเม กติ ฉินฺเทติ ฉินฺทนฺโต กติ ฉินฺเทยฺยฯ เสสปเทสุปิ เอเสว นโยฯ เอตฺถ จ ‘‘ฉินฺเท ชเห’’ติ อตฺถโต เอกํฯ คาถาพนฺธสฺส ปน มฏฺฐภาวตฺถํ อยํ เทวตา สทฺทปุนรุตฺติํ วชฺชยนฺตี เอวมาหฯ กติ สงฺคาติโคติ กติ สงฺเค อติคโต, อติกฺกนฺโตติ อตฺโถฯ สงฺคาติโกติปิ ปาโฐ, อยเมว อตฺโถฯ ปญฺจ ฉินฺเทติ ฉินฺทนฺโต ปญฺจ โอรมฺภาคิยสํโยชนานิ ฉินฺเทยฺยฯ ปญฺจ ชเหติ ชหนฺโต ปญฺจุทฺธมฺภาคิยสํโยชนานิ ชเหยฺยฯ อิธาปิ ฉินฺทนญฺจ ชหนญฺจ อตฺถโต เอกเมว, ภควา ปน เทวตาย อาโรปิตวจนานุรูเปเนว เอวมาหฯ อถ วา ปาเทสุ พทฺธปาสสกุโณ วิย ปญฺโจรมฺภาคิยสํโยชนานิ เหฏฺฐา อากฑฺฒมานาการานิ โหนฺติ, ตานิ อนาคามิมคฺเคน ฉินฺเทยฺยาติ วทติฯ หตฺเถหิ คหิตรุกฺขสาขา วิย ปญฺจุทฺธมฺภาคิยสํโยชนานิ อุปริ อากฑฺฒมานาการานิ โหนฺติ, ตานิ อรหตฺตมคฺเคน ชเหยฺยาติ วทติฯ ปญฺจ จุตฺตริ ภาวเยติ เอเตสํ สํโยชนานํ ฉินฺทนตฺถาย เจว ปหานตฺถาย จ อุตฺตริ อติเรกํ วิเสสํ ภาเวนฺโต สทฺธาปญฺจมานิ อินฺทฺริยานิ ภาเวยฺยาติ อตฺโถฯ ปญฺจ สงฺคาติโคติ ราคสงฺโค โทสสงฺโค โมหสงฺโค มานสงฺโค ทิฏฺฐิสงฺโคติ อิเม ปญฺจ สงฺเค อติกฺกนฺโตฯ โอฆติณฺโณติ วุจฺจตีติ จตุโรฆติณฺโณติ กถียติฯ อิมาย ปน คาถาย ปญฺจินฺทฺริยานิ โลกิยโลกุตฺตรานิ กถิตานีติฯ

กติฉินฺทสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ