ภูตาติ สตฺตาฯ อปฺปฏิปุคฺคโลติ ปฏิภาคปุคฺคลวิรหิโตฯ พลปฺปตฺโตติ ทสวิธํ ญาณพลํ ปตฺโตฯ อุปฺปาทวยธมฺมิโนติ อุปฺปาทวยสภาวาฯ เตสํ วูปสโมติ เตสํ สงฺขารานํ วูปสโมฯ สุโขติ อสงฺขตํ นิพฺพานเมว สุขนฺติ อตฺโถฯ ตทาสีติ ‘‘สห ปรินิพฺพานา มหาภูมิจาโล อโหสี’’ติ เอวํ มหาปรินิพฺพาเน (ที. นิ. 2.220) วุตฺตํ ภูมิจาลํ สนฺธายาหฯ โส หิ โลมหํสนโก จ ภิํสนโก จ อาสิฯ สพฺพาการวรูเปเตติ สพฺพาการวรคุณูเปเตฯ นาหุ อสฺสาสปสฺสาโสติ น ชาโต อสฺสาสปสฺสาโสฯ อเนโชติ ตณฺหาสงฺขาตาย เอชาย อภาเวน อเนโชฯ สนฺติมารพฺภาติ อนุปาทิเสสํ นิพฺพานํ อารพฺภ ปฏิจฺจ สนฺธายฯ จกฺขุมาติ ปญฺจหิ จกฺขูหิ จกฺขุมาฯ ปรินิพฺพุโตติ ขนฺธปรินิพฺพาเนน ปรินิพฺพุโตฯ อสลฺลีเนนาติ อนลฺลีเนน อสงฺกุฏิเตน สุวิกสิเตเนว จิตฺเตนฯ เวทนํ อชฺฌวาสยีติ เวทนํ อธิวาเสสิ, น เวทนานุวตฺตี หุตฺวา อิโต จิโต สมฺปริวตฺติฯ วิโมกฺโขติ เกนจิ ธมฺเมน อนาวรณวิโมกฺโข สพฺพโส อปญฺญตฺติภาวูปคโม ปชฺโชตนิพฺพานสทิโส ชาโตติฯ ปญฺจมํฯ

ทุติโย วคฺโคฯ

อิติ สารตฺถปฺปกาสินิยา

สํยุตฺตนิกาย-อฏฺฐกถาย

พฺรหฺมสํยุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. พฺราหฺมณสํยุตฺตํ

1. อรหนฺตวคฺโค

1. ธนญฺชานีสุตฺตวณฺณนา

[187] พฺราหฺมณสํยุตฺตสฺส ปฐเม ธนญฺชานีติ ธนญฺชานิโคตฺตาฯ อุกฺกฏฺฐโคตฺตา กิเรสาฯ เสสพฺราหฺมณา กิร พฺรหฺมุโน มุขโต ชาตา, ธนญฺชานิโคตฺตา มตฺถกํ ภินฺทิตฺวา นิกฺขนฺตาติ เตสํ ลทฺธิฯ อุทานํ อุทาเนสีติ กสฺมา อุทาเนสิ? โส กิร พฺราหฺมโณ มิจฺฉาทิฏฺฐิโก ‘‘พุทฺโธ ธมฺโม สงฺโฆ’’ติ วุตฺเต กณฺเณ ปิทหติ, ถทฺโธ ขทิรขาณุสทิโสฯ พฺราหฺมณี ปน โสตาปนฺนา อริยสาวิกาฯ พฺราหฺมโณ ทานํ เทนฺโต ปญฺจสตานํ พฺราหฺมณานํ อปฺโปทกํ ปายาสํ เทติ, พฺราหฺมณี พุทฺธปฺปมุขสฺส สงฺฆสฺส นานารสโภชนํฯ พฺราหฺมณสฺส ทานทิวเส พฺราหฺมณี ตสฺส วสวตฺติตาย ปหีนมจฺเฉรตาย จ สหตฺถา ปริวิสติฯ พฺราหฺมณิยา ปน ทานทิวเส พฺราหฺมโณ ปาโตว ฆรา นิกฺขมิตฺวา ปลายติฯ อเถกทิวสํ พฺราหฺมโณ พฺราหฺมณิยา สทฺธิํ อสมฺมนฺเตตฺวา ปญฺจสเต พฺราหฺมเณ นิมนฺเตตฺวา พฺราหฺมณิํ อาห – ‘‘สฺเว โภติ อมฺหากํ ฆเร ปญฺจสตา พฺราหฺมณา ภุญฺชิสฺสนฺตี’’ติฯ มยา กิํ กาตพฺพํ พฺราหฺมณาติ? ตยา อญฺญํ กิญฺจิ กาตพฺพํ นตฺถิ, สพฺพํ ปจนปริเวสนํ อญฺเญ กริสฺสนฺติฯ ยํ ปน ตฺวํ ฐิตาปิ นิสินฺนาปิ ขิปิตฺวาปิ อุกฺกาสิตฺวาปิ ‘‘นโม พุทฺธสฺสา’’ติ ตสฺส มุณฺฑกสฺส สมณกสฺส นมกฺการํ กโรสิ, ตํ สฺเว เอกทิวสมตฺตํ มา อกาสิฯ ตํ หิ สุตฺวา พฺราหฺมณา อนตฺตมนา โหนฺติ, มา มํ พฺราหฺมเณหิ ภินฺทสีติฯ ตฺวํ พฺราหฺมเณหิ วา ภิชฺช เทเวหิ วา, อหํ ปน สตฺถารํ อนุสฺสริตฺวา น สกฺโกมิ อนมสฺสมานา สณฺฐาตุนฺติฯ โภติ กุลสติเก คาเม คามทฺวารมฺปิ ตาว ปิทหิตุํ วายมนฺติ, ตฺวํ ทฺวีหงฺคุเลหิ ปิทหิตพฺพํ มุขํ พฺราหฺมณานํ โภชนกาลมตฺตํ ปิทหิตุํ น สกฺโกสีติฯ