2. นิโมกฺขสุตฺตวณฺณนา

[2] อิทานิ ทุติยสุตฺตโต ปฏฺฐาย ปฐมมาคตญฺจ อุตฺตานตฺถญฺจ ปหาย ยํ ยํ อนุตฺตานํ, ตํ ตเทว วณฺณยิสฺสามฯ ชานาสิ โนติ ชานาสิ นุฯ นิโมกฺขนฺติอาทีนิ มคฺคาทีนํ นามานิ ฯ มคฺเคน หิ สตฺตา กิเลสพนฺธนโต นิมุจฺจนฺติ, ตสฺมา มคฺโค สตฺตานํ นิโมกฺโขติ วุตฺโตฯ ผลกฺขเณ ปน เต กิเลสพนฺธนโต ปมุตฺตา, ตสฺมา ผลํ สตฺตานํ ปโมกฺโขติ วุตฺตํฯ นิพฺพานํ ปตฺวา สตฺตานํ สพฺพทุกฺขํ วิวิจฺจติ, ตสฺมา นิพฺพานํ วิเวโกติ วุตฺตํฯ สพฺพานิ วา เอตานิ นิพฺพานสฺเสว นามานิฯ นิพฺพานญฺหิ ปตฺวา สตฺตา สพฺพทุกฺขโต นิมุจฺจนฺติ ปมุจฺจนฺติ วิวิจฺจนฺติ, ตสฺมา ตเทว ‘‘นิโมกฺโข ปโมกฺโข วิเวโก’’ติ วุตฺตํฯ ชานามิ ขฺวาหนฺติ ชานามิ โข อหํฯ อวธารณตฺโถ โขกาโร ฯ อหํ ชานามิเยวฯ สตฺตานํ นิโมกฺขาทิชานนตฺถเมว หิ มยา สมติํส ปารมิโย ปูเรตฺวา สพฺพญฺญุตญฺญาณํ ปฏิวิทฺธนฺติ สีหนาทํ นทติฯ พุทฺธสีหนาทํ นาม กิร เอตํ สุตฺตํฯ

นนฺทีภวปริกฺขยาติ นนฺทีมูลกสฺส กมฺมภวสฺส ปริกฺขเยนฯ นนฺทิยา จ ภวสฺส จาติปิ วฏฺฏติฯ ตตฺถ หิ ปุริมนเย นนฺทีภเวน ติวิธกมฺมาภิสงฺขารวเสน สงฺขารกฺขนฺโธ คหิโต, สญฺญาวิญฺญาเณหิ ตํสมฺปยุตฺตา จ ทฺเว ขนฺธาฯ เตหิ ปน ตีหิ ขนฺเธหิ สมฺปยุตฺตา เวทนา เตสํ คหเณน คหิตาวาติ อนุปาทิณฺณกานํ จตุนฺนํ อรูปกฺขนฺธานํ อปฺปวตฺติวเสน สอุปาทิเสสํ นิพฺพานํ กถิตํ โหติฯ เวทนานํ นิโรธา อุปสมาติ อุปาทิณฺณกเวทนานํ นิโรเธน จ อุปสเมน จฯ ตตฺถ เวทนาคหเณน ตํสมฺปยุตฺตา ตโย ขนฺธา คหิตาว โหนฺติ, เตสํ วตฺถารมฺมณวเสน รูปกฺขนฺโธปิฯ เอวํ อิเมสํ อุปาทิณฺณกานํ ปญฺจนฺนํ ขนฺธานํ อปฺปวตฺติวเสน อนุปาทิเสสํ นิพฺพานํ กถิตํ โหติฯ ทุติยนเย ปน นนฺทิคฺคหเณน สงฺขารกฺขนฺโธ คหิโต, ภวคฺคหเณน อุปปตฺติภวสงฺขาโต รูปกฺขนฺโธ, สญฺญาทีหิ สรูเปเนว ตโย ขนฺธาฯ เอวํ อิเมสํ ปญฺจนฺนํ ขนฺธานํ อปฺปวตฺติวเสน นิพฺพานํ กถิตํ โหตีติ เวทิตพฺพํฯ อิมเมว จ นยํ จตุนิกายิกภณฺฑิกตฺเถโร โรเจติฯ อิติ นิพฺพานวเสเนว ภควา เทสนํ นิฏฺฐาเปสีติฯ

นิโมกฺขสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ