5. อญฺญตรพฺรหฺมสุตฺตวณฺณนา

[176] ปญฺจเม เตโชธาตุํ สมาปชฺชิตฺวาติ เตโชกสิณปริกมฺมํ กตฺวา ปาทกชฺฌานโต วุฏฺฐาย, ‘‘สรีรโต ชาลา นิกฺขมนฺตู’’ติ อธิฏฺฐหนฺโต อธิฏฺฐานจิตฺตานุภาเวน สกลสรีรโต ชาลา นิกฺขมนฺติ, เอวํ เตโชธาตุํ สมาปนฺโน นาม โหติ, ตถา สมาปชฺชิตฺวาฯ ตสฺมิํ พฺรหฺมโลเกติ กสฺมา เถโร ตตฺถ อคมาสิ? เถรสฺส กิร เตโชธาตุํ สมาปชฺชิตฺวา ตสฺส พฺรหฺมุโน อุปริ นิสินฺนํ ตถาคตํ ทิสฺวา ‘‘อฏฺฐิเวธี อยํ ปุคฺคโล, มยาเปตฺถ คนฺตพฺพ’’นฺติ อโหสิ, ตสฺมา อคมาสิฯ เสสานํ คมเนปิ เอเสว นโยฯ โส หิ พฺรหฺมา ตถาคตสฺส เจว ตถาคตสาวกานญฺจ อานุภาวํ อทิสฺวา อภพฺโพ วินยํ อุปคนฺตุํ, เตน โส สนฺนิปาโต อโหสิฯ ตตฺถ ตถาคตสฺส สรีรโต อุคฺคตชาลา สกลพฺรหฺมโลกํ อติกฺกมิตฺวา อชฏากาเส ปกฺขนฺทา, ตา จ ปน ฉพฺพณฺณา อเหสุํ, ตถาคตสฺส สาวกานํ อาภา ปกติวณฺณาวฯ

ปสฺสสิ วีติวตฺตนฺตนฺติ อิมสฺมิํ พฺรหฺมโลเก อญฺญพฺรหฺมสรีรวิมานาลงฺการาทีนํ ปภา อติกฺกมมานํ พุทฺธสฺส ภควโต ปภสฺสรํ ปภํ ปสฺสสีติ ปุจฺฉติฯ น เม, มาริส, สา ทิฏฺฐีติ ยา เมสา, ‘‘อิธาคนฺตุํ สมตฺโถ อญฺโญ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา นตฺถี’’ติ ปุเร ทิฏฺฐิ, นตฺถิ เม สาฯ กถํ วชฺชนฺติ เกน การเณน วเทยฺยํฯ นิจฺโจมฺหิ สสฺสโตติ อิมสฺส กิร พฺรหฺมุโน ลทฺธิทิฏฺฐิ สสฺสตทิฏฺฐิ จาติ ทฺเว ทิฏฺฐิโยฯ ตตฺราสฺส ตถาคตญฺเจว ตถาคตสาวเก จ ปสฺสโต ลทฺธิทิฏฺฐิ ปหีนาฯ ภควา ปเนตฺถ มหนฺตํ ธมฺมเทสนํ เทเสสิฯ พฺรหฺมา เทสนาปริโยสาเน โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิฯ อิติสฺส มคฺเคน สสฺสตทิฏฺฐิ ปหีนา, ตสฺมา เอวมาหฯ

พฺรหฺมปาริสชฺชนฺติ พฺรหฺมปาริจาริกํฯ เถรานญฺหิ ภณฺฑคาหกทหรา วิย พฺรหฺมานมฺปิ ปาริสชฺชา พฺรหฺมาโน นาม โหนฺติฯ เตนุปสงฺกมาติ กสฺมา เถรสฺเสว สนฺติกํ เปเสสิ? เถเร กิรสฺส ตตฺตเกเนว กถาสลฺลาเปน วิสฺสาโส อุทปาทิ, ตสฺมา ตสฺเสว สนฺติกํ เปเสสิ อญฺเญปีติ ยถา ตุมฺเห จตฺตาโร ชนา, กินฺนุ โข เอวรูปา อญฺเญปิ อตฺถิ, อุทาหุ ตุมฺเห จตฺตาโร เอว มหิทฺธิกาติ? เตวิชฺชาติ ปุพฺเพนิวาสทิพฺพจกฺขุอาสวกฺขยสงฺขาตาหิ ตีหิ วิชฺชาหิ สมนฺนาคตาฯ อิทฺธิปตฺตาติ อิทฺธิวิธญาณํ ปตฺตาฯ เจโตปริยายโกวิทาติ ปเรสํ จิตฺตาจาเร กุสลาฯ เอวเมตฺถ ปญฺจ อภิญฺญาปิ สรูเปน วุตฺตาฯ ทิพฺพโสตํ ปน ตาสํ วเสน อาคตเมว โหติฯ พหูติ เอวรูปา ฉฬภิญฺญา พุทฺธสาวกา พหู คณนปถํ อติกฺกนฺตา, สกลํ ชมฺพุทีปํ กาสาวปชฺโชตํ กตฺวา วิจรนฺตีติฯ ปญฺจมํฯ

6. พฺรหฺมโลกสุตฺตวณฺณนา

[177] ฉฏฺเฐ ปจฺเจกํ ทฺวารพาหนฺติ เอเกโก เอเกกํ ทฺวารพาหํ นิสฺสาย ทฺวารปาลา วิย อฏฺฐํสุฯ อิทฺโธติ ฌานสุเขน สมิทฺโธฯ ผีโตติ อภิญฺญาปุปฺเผหิ สุปุปฺผิโตฯ อนธิวาเสนฺโตติ อสหนฺโตฯ เอตทโวจาติ เอเตสํ นิมฺมิตพฺรหฺมานํ มชฺเฌ นิสินฺโน เอตํ ‘‘ปสฺสสิ เม’’ติอาทิวจนํ อโวจฯ

ตโย สุปณฺณาติ คาถาย ปญฺจสตาติ สตปทํ รูปวเสน วา ปนฺติวเสน วา โยเชตพฺพํฯ รูปวเสน ตาว ตโย สุปณฺณาติ ตีณิ สุปณฺณรูปสตานิฯ จตุโร จ หํสาติ จตฺตาริหํสรูปสตานิฯ พุคฺฆีนิสา ปญฺจสตาติ พฺยคฺฆสทิสา เอกจฺเจ มิคา พฺยคฺฆีนิสา นาม, เตสํ พฺยคฺฆีนิสารูปกานํ ปญฺจสตานิ, ปนฺติวเสน ตโย สุปณฺณาติ ตีณิ สุปณฺณปนฺติสตานิ, จตุโร หํสาติ จตฺตาริ หํสปนฺติสตานิฯ พฺยคฺฆีนิสา ปญฺจสตาติ ปญฺจ พฺยคฺฆีนิสา ปนฺติสตานิฯ ฌายิโนติ ฌายิสฺส มยฺหํ วิมาเน อยํ วิภูตีติ ทสฺเสติฯ โอภาสยนฺติ โอภาสยมานํฯ อุตฺตรสฺสํ ทิสายนฺติ ตํ กิร กนกวิมานํ เตสํ มหาพฺรหฺมานํ ฐิตฏฺฐานโต อุตฺตรทิสายํ โหติฯ ตสฺมา เอวมาหฯ อยํ ปนสฺส อธิปฺปาโย – เอวรูเป กนกวิมาเน วสนฺโต อหํ กสฺส อญฺญสฺส อุปฏฺฐานํ คมิสฺสามีติฯ รูเป รณํ ทิสฺวาติ รูปมฺหิ ชาติชราภงฺคสงฺขาตํ โทสํ ทิสฺวาฯ สทา ปเวธิตนฺติ สีตาทีหิ จ นิจฺจํ ปเวธิตํ จลิตํ ฆฏฺฏิตํ รูปํ ทิสฺวาฯ ตสฺมา น รูเป รมติ สุเมโธติ ยสฺมา รูเป รณํ ปสฺสติ, สทา ปเวธิตญฺจ รูปํ ปสฺสติ, ตสฺมา สุเมโธ สุนฺทรปญฺโญ โส สตฺถา รูเป น รมตีติฯ ฉฏฺฐํฯ

7. โกกาลิกสุตฺตวณฺณนา

[178] สตฺตเม อปฺปเมยฺยํ ปมินนฺโตติ อปฺปเมยฺยํ ขีณาสวปุคฺคลํ ‘‘เอตฺตกํ สีลํ, เอตฺตโก สมาธิ, เอตฺตกา ปญฺญา’’ติ เอวํ มินนฺโตฯ โกธวิทฺวา วิกปฺปเยติ โก อิธ วิทฺวา เมธาวี วิกปฺเปยฺย, ขีณาสโวว ขีณาสวํ มินนฺโต กปฺเปยฺยาติ ทีเปติฯ นิวุตํ ตํ มญฺเญติ โย ปน ปุถุชฺชโน ตํ ปเมตุํ อารภติ, ตํ นิวุตํ อวกุชฺชปญฺญํ มญฺญามีติฯ สตฺตมํฯ