ปาตุรโหสีติ – ‘‘อยํ สตฺถา อวีจิโต ยาว ภวคฺคา สีลาทีหิ อตฺตนา อธิกตรํ อปสฺสนฺโต ‘มยา ปฏิวิทฺธํ นวโลกุตฺตรธมฺมเมว สกฺกตฺวา ครุํ กตฺวา อุปนิสฺสาย วิหริสฺสามี’ติ จินฺเตติ, การณํ ภควา จินฺเตติ, อตฺถํ วุฑฺฒิวิเสสํ จินฺเตติ, คจฺฉามิสฺส อุสฺสาหํ ชเนสฺสามี’’ติ จินฺเตตฺวา ปุรโต ปากโฏ อโหสิ, อภิมุเข อฏฺฐาสีติ อตฺโถฯ

วิหรนฺติ จาติ เอตฺถ โย วเทยฺย ‘‘วิหรนฺตีติ วจนโต ปจฺจุปฺปนฺเนปิ พหู พุทฺธา’’ติ, โส ‘‘ภควาปิ, ภนฺเต, เอตรหิ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ’’ติ อิมินา วจเนน ปฏิพาหิตพฺโพฯ

‘‘น เม อาจริโย อตฺถิ, สทิโส เม น วิชฺชติ;

สเทวกสฺมิํ โลกสฺมิํ, นตฺถิ เม ปฏิปุคฺคโล’’ติฯ (มหาว. 11; ม. นิ. 1.285) –

อาทีหิ จสฺส สุตฺเตหิ อญฺเญสํ พุทฺธานํ อภาโว ทีเปตพฺโพฯ ตสฺมาติ ยสฺมา สพฺเพปิ พุทฺธา สทฺธมฺมครุโน, ตสฺมาฯ มหตฺตมภิกงฺขตาติ มหนฺตภาวํ ปตฺถยมาเนนฯ สรํ พุทฺธาน-สาสนนฺติ พุทฺธานํ สาสนํ สรนฺเตนฯ ทุติยํฯ

3. พฺรหฺมเทวสุตฺตวณฺณนา

[174] ตติเย เอโกติ ฐานาทีสุ อิริยาปเถสุ เอกโก, เอกวิหารีติ อตฺโถฯ วูปกฏฺโฐติ กาเยน วูปกฏฺโฐ นิสฺสโฏฯ อปฺปมตฺโตติ สติยา อวิปฺปวาเส ฐิโตฯ อาตาปีติ วีริยาตาเปน สมนฺนาคโตฯ ปหิตตฺโตติ เปสิตตฺโตฯ กุลปุตฺตาติ อาจารกุลปุตฺตาฯ สมฺมเทวาติ น อิณฏฺฏา น ภยฏฺฏา น ชีวิตปกตา หุตฺวา, ยถา วา ตถา วา ปพฺพชิตาปิ เย อนุโลมปฏิปทํ ปูเรนฺติ, เต สมฺมเทว อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชนฺติ นามฯ พฺรหฺมจริยปริโยสานนฺติ มคฺคพฺรหฺมจริยสฺส ปริโยสานภูตํ อริยผลํฯ ทิฏฺเฐว ธมฺเมติ อิมสฺมิํเยว อตฺตภาเวฯ สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวาติ สามํ ชานิตฺวา ปจฺจกฺขํ กตฺวาฯ อุปสมฺปชฺชาติ ปฏิลภิตฺวา สมฺปาเทตฺวา วิหาสิฯ เอวํ วิหรนฺโต จ ขีณา ชาติ…เป.… อพฺภญฺญาสีติฯ เอเตนสฺส ปจฺจเวกฺขณภูมิ ทสฺสิตาฯ