อิติ วิทิตฺวาติ ‘‘อยํ ปฐมํ เอเตสํ อวณฺณํ กเถตฺวา อิทานิ วณฺณํ กเถติ, โก นุ โข เอโส’’ติ อาวชฺเชนฺโต ชานิตฺวาวฯ เย จนฺตลิกฺขสฺมิํ ปภาสวณฺณาติ เย อนฺตลิกฺเข จนฺโทภาสสูริโยภาสสญฺฌาราคอินฺทธนุตารกรูปานํ ปภาสวณฺณาฯ สพฺเพว เต เตติ สพฺเพว เต ตยาฯ นมุจีติ มารํ อาลปติฯ อามิสํว มจฺฉานํ วธาย ขิตฺตาติ ยถา มจฺฉานํ วธตฺถาย พฬิสลคฺคํ อามิสํ ขิปติ, เอวํ ตยา ปสํสมาเนน เอเต รูปา สตฺตานํ วธาย ขิตฺตาติ วทติฯ

มาณวคามิโยติ อยํ กิร เทวปุตฺโต พุทฺธุปฏฺฐาโกฯ ราชคหียานนฺติ ราชคหปพฺพตานํฯ เสโตติ เกลาโสฯ อฆคามินนฺติ อากาสคามีนํฯ อุทธินนฺติ อุทกนิธานานํฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – ยถา ราชคหียานํ ปพฺพตานํ วิปุโล เสฏฺโฐ, หิมวนฺตปพฺพตานํ เกลาโส, อากาสคามีนํ อาทิจฺโจ, อุทกนิธานานํ สมุทฺโท, นกฺขตฺตานํ จนฺโท, เอวํ สเทวกสฺส โลกสฺส พุทฺโธ เสฏฺโฐติฯ ทสมํฯ

นานาติตฺถิยวคฺโค ตติโยฯ

อิติ สารตฺถปฺปกาสินิยา

สํยุตฺตนิกาย-อฏฺฐกถาย

เทวปุตฺตสํยุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. โกสลสํยุตฺตํ

1. ปฐมวคฺโค

1. ทหรสุตฺตวณฺณนา

[112] โกสลสํยุตฺตสฺส ปฐเม ภควตา สทฺธิํ สมฺโมทีติ ยถา ขมนียาทีนิ ปุจฺฉนฺโต ภควา เตน, เอวํ โสปิ ภควตา สทฺธิํ สมปฺปวตฺตโมโท อโหสิฯ สีโตทกํ วิย อุณฺโหทเกน สมฺโมทิตํ เอกีภาวํ อคมาสิฯ ยาย จ – ‘‘กจฺจิ, โภ โคตม, ขมนียํ, กจฺจิ ยาปนียํ, กจฺจิ โภโต จ โคตมสฺส สาวกานญฺจ อปฺปาพาธํ อปฺปาตงฺกํ ลหุฏฺฐานํ พลํ ผาสุวิหาโร’’ติอาทิกาย กถาย สมฺโมทิ, ตํ ปีติปาโมชฺชสงฺขาตสมฺโมทชนนโต สมฺโมทิตุํ ยุตฺตภาวโต จ สมฺโมทนียํ, อตฺถพฺยญฺชนมธุรตาย จิรมฺปิ กาลํ สาเรตุํ นิรนฺตรํ ปวตฺเตตุํ อรหรูปโต สริตพฺพภาวโต จ สารณียํฯ สุยฺยมานสุขโต จ สมฺโมทนียํ, อนุสฺสริยมานสุขโต สารณียํฯ ตถา พฺยญฺชนปริสุทฺธตาย สมฺโมทนียํ, อตฺถปริสุทฺธตาย สารณียนฺติ เอวํ อเนเกหิ ปริยาเยหิ สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา ปริโยสาเปตฺวา นิฏฺฐเปตฺวา อิโต ปุพฺเพ ตถาคตสฺส อทิฏฺฐตฺตา คุณาคุณวเสน คมฺภีรภาวํ วา อุตฺตานภาวํ วา อชานนฺโต เอกมนฺตํ นิสีทิ, เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ยํ โอวฏฺฏิกสารํ กตฺวา อาคโต โลกนิสฺสรณภโวกฺกนฺติปญฺหํ สตฺถุ สมฺมาสมฺพุทฺธตํ ปุจฺฉิตุํ ภวมฺปิ โนติอาทิมาหฯ

ตตฺถ ภวมฺปีติ ปิ-กาโร สมฺปิณฺฑนตฺเถ นิปาโต, เตน จ ฉ สตฺถาเร สมฺปิณฺเฑติฯ ยถา ปูรณาทโย ‘‘สมฺมาสมฺพุทฺธมฺหา’’ติ ปฏิชานนฺติ, เอวํ ภวมฺปิ นุ ปฏิชานาตีติ อตฺโถฯ อิทํ ปน ราชา น อตฺตโน ลทฺธิยา, โลเก มหาชเนน คหิตปฏิญฺญาวเสน ปุจฺฉติฯ อถ ภควา พุทฺธสีหนาทํ นทนฺโต ยํ หิ ตํ มหาราชาติอาทิมาหฯ ตตฺถ อหํ หิ มหาราชาติ อนุตฺตรํ สพฺพเสฏฺฐํ สพฺพญฺญุตญฺญาณสงฺขาตํ สมฺมาสมฺโพธิํ อหํ อภิสมฺพุทฺโธติ อตฺโถฯ