8. ตายนสุตฺตวณฺณนา

[89] อฏฺฐเม ปุราณติตฺถกโรติ ปุพฺเพ ติตฺถกโรฯ เอตฺถ จ ติตฺถํ นาม ทฺวาสฏฺฐิ ทิฏฺฐิโย, ติตฺถกโร นาม ตาสํ อุปฺปาทโก สตฺถาฯ เสยฺยถิทํ นนฺโท, วจฺโฉ, กิโส, สํกิจฺโจฯ ปุราณาทโย ปน ติตฺถิยา นามฯ อยํ ปน ทิฏฺฐิํ อุปฺปาเทตฺวา กถํ สคฺเค นิพฺพตฺโตติ? กมฺมวาทิตายฯ เอส กิร อุโปสถภตฺตาทีนิ อทาสิ, อนาถานํ วตฺตํ ปฏฺฐเปสิ, ปติสฺสเย อกาสิ, โปกฺขรณิโย ขณาเปสิ, อญฺญมฺปิ พหุํ กลฺยาณํ อกาสิฯ โส ตสฺส นิสฺสนฺเทน สคฺเค นิพฺพตฺโต, สาสนสฺส ปน นิยฺยานิกภาวํ ชานาติฯ โส ตถาคตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา สาสนานุจฺฉวิกา วีริยปฺปฏิสํยุตฺตา คาถา วกฺขามีติ อาคนฺตฺวา ฉินฺท โสตนฺติอาทิมาหฯ

ตตฺถ ฉินฺทาติ อนิยมิตอาณตฺติฯ โสตนฺติ ตณฺหาโสตํฯ ปรกฺกมฺมาติ ปรกฺกมิตฺวา วีริยํ กตฺวาฯ กาเมติ กิเลสกาเมปิ วตฺถุกาเมปิฯ ปนุทาติ นีหรฯ เอกตฺตนฺติ ฌานํฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – กาเม อชหิตฺวา มุนิ ฌานํ น อุปปชฺชติ, น ปฏิลภตีติ อตฺโถฯ กยิรา เจ กยิราเถนนฺติ ยทิ วีริยํ กเรยฺย, กเรยฺยาถ, ตํ วีริยํ น โอสกฺเกยฺยฯ ทฬฺหเมนํ ปรกฺกเมติ ทฬฺหํ เอนํ กเรยฺยฯ สิถิโล หิ ปริพฺพาโชติ สิถิลคหิตา ปพฺพชฺชาฯ ภิยฺโย อากิรเต รชนฺติ อติเรกํ อุปริ กิเลสรชํ อากิรติฯ อกตํ ทุกฺกฏํ เสยฺโยติ ทุกฺกฏํ อกตเมว เสยฺโยฯ ยํ กิญฺจีติ น เกวลํ ทุกฺกฏํ กตฺวา กตสามญฺญเมว, อญฺญมฺปิ ยํ กิญฺจิ สิถิลํ กตํ เอวรูปเมว โหติฯ สํกิลิฏฺฐนฺติ ทุกฺกรการิกวตํฯ อิมสฺมิํ หิ สาสเน ปจฺจยเหตุ สมาทินฺนธุตงฺควตํ สํกิลิฏฺฐเมวฯ สงฺกสฺสรนฺติ สงฺกาย สริตํ, ‘‘อิทมฺปิ อิมินา กตํ ภวิสฺสติ, อิทมฺปิ อิมินา’’ติ เอวํ อาสงฺกิตปริสงฺกิตํฯ อาทิพฺรหฺมจริยิกาติ มคฺคพฺรหฺมจริยสฺส อาทิภูตา ปุพฺพปธานภูตาฯ อฏฺฐมํฯ

9. จนฺทิมสุตฺตวณฺณนา

[90] นวเม จนฺทิมาติ จนฺทวิมานวาสี เทวปุตฺโตฯ สพฺพธีติ สพฺเพสุ ขนฺธอายตนาทีสุฯ โลกานุกมฺปกาติ ตุยฺหมฺปิ เอตสฺสปิ ตาทิสา เอวฯ สนฺตรมาโนวาติ ตุริโต วิยฯ ปมุญฺจสีติ อตีตตฺเถ วตฺตมานวจนํฯ นวมํฯ

10. สูริยสุตฺตวณฺณนา

[91] ทสเม สูริโยติ สูริยวิมานวาสี เทวปุตฺโตฯ อนฺธกาเรติ จกฺขุวิญฺญาณุปฺปตฺตินิวารเณน อนฺธภาวกรเณฯ วิโรจตีติ เวโรจโนฯ มณฺฑลีติ มณฺฑลสณฺฐาโนฯ มา, ราหุ, คิลี จรมนฺตลิกฺเขติ อนฺตลิกฺเข จรํ สูริยํ, ราหุ, มา คิลีติ วทติฯ กิํ ปเนส ตํ คิลตีติ ? อาม, คิลติฯ ราหุสฺส หิ อตฺตภาโว มหา, อุจฺจตฺตเนน อฏฺฐโยชนสตาธิกานิ จตฺตาริ โยชนสหสฺสานิ, พาหนฺตรมสฺส ทฺวาทสโยชนสตานิ, พหลตฺเตน ฉ โยชนสตานิ, สีสํ นว โยชนสตํ, นลาฏํ ติโยชนสตํ, ภมุกนฺตรํ ปณฺณาสโยชนํ, มุขํ ทฺวิโยชนสตํ, ฆานํ ติโยชนสตํ, มุขาธานํ ติโยชนสตคมฺภีรํ หตฺถตลปาทตลานิ ปุถุลโต ทฺวิโยชนสตานิ ฯ องฺคุลิปพฺพานิ ปณฺณาส โยชนานิฯ โส จนฺทิมสูริเย วิโรจมาเน ทิสฺวา อิสฺสาปกโต เตสํ คมนวีถิํ โอตริตฺวา มุขํ วิวริตฺวา ติฏฺฐติฯ จนฺทวิมานํ สูริยวิมานํ วา ติโยชนสติเก มหานรเก ปกฺขิตฺตํ วิย โหติฯ วิมาเน อธิวตฺถา เทวตา มรณภยตชฺชิตา เอกปฺปหาเรเนว วิรวนฺติฯ โส ปน วิมานํ กทาจิ หตฺเถน ฉาเทติ, กทาจิ หนุกสฺส เหฏฺฐา ปกฺขิปติ, กทาจิ ชิวฺหาย ปริมชฺชติ, กทาจิ อวคณฺฑการกํ ภุญฺชนฺโต วิย กโปลนฺตเร ฐเปติฯ เวคํ ปน วาเรตุํ น สกฺโกติฯ สเจ วาเรสฺสามีติ คณฺฑกํ กตฺวา ติฏฺเฐยฺย, มตฺถกํ ตสฺส ภินฺทิตฺวา นิกฺขเมยฺย, อากฑฺฒิตฺวา วา นํ โอนเมยฺยฯ ตสฺมา วิมาเนน สเหว คจฺฉติฯ ปชํ มมนฺติ จนฺทิมสูริยา กิร ทฺเวปิ เทวปุตฺตา มหาสมยสุตฺตกถนทิวเส โสตาปตฺติผลํ ปตฺตาฯ เตน ภควา ‘‘ปชํ มม’’นฺติ อาห, ปุตฺโต มม เอโสติ อตฺโถฯ ทสมํฯ

ปฐโม วคฺโคฯ

2. อนาถปิณฺฑิกวคฺโค