เมนู

อคฺคิกชฏิลอุปมา

[428] ‘‘เตน หิ, ราชญฺญ, อุปมํ เต กริสฺสามิฯ อุปมาย มิเธกจฺเจ วิญฺญู ปุริสา ภาสิตสฺส อตฺถํ อาชานนฺติฯ ภูตปุพฺพํ, ราชญฺญ, อญฺญตโร อคฺคิโก ชฏิโล อรญฺญายตเน ปณฺณกุฏิยา สมฺมติ [วสติ (สี. ปี.)]ฯ อถ โข, ราชญฺญ, อญฺญตโร ชนปเท สตฺโถ [สตฺโถ ชนปทปเทสา (สี.), ชนปโท สตฺถวาโส (สฺยา.), ชนปทปเทโส (ปี.)] วุฏฺฐาสิฯ อถ โข โส สตฺโถ [สตฺถวาโส (สฺยา.)] ตสฺส อคฺคิกสฺส ชฏิลสฺส อสฺสมสฺส สามนฺตา เอกรตฺติํ วสิตฺวา ปกฺกามิฯ อถ โข, ราชญฺญ, ตสฺส อคฺคิกสฺส ชฏิลสฺส เอตทโหสิ – ‘ยํนูนาหํ เยน โส สตฺถวาโส เตนุปสงฺกเมยฺยํ, อปฺเปว นาเมตฺถ กิญฺจิ อุปกรณํ อธิคจฺเฉยฺย’นฺติฯ อถ โข โส อคฺคิโก ชฏิโล กาลสฺเสว วุฏฺฐาย เยน โส สตฺถวาโส เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อทฺทส ตสฺมิํ สตฺถวาเส ทหรํ กุมารํ มนฺทํ อุตฺตานเสยฺยกํ ฉฑฺฑิตํฯ ทิสฺวานสฺส เอตทโหสิ – ‘น โข เม ตํ ปติรูปํ ยํ เม เปกฺขมานสฺส มนุสฺสภูโต กาลงฺกเรยฺย; ยํนูนาหํ อิมํ ทารกํ อสฺสมํ เนตฺวา อาปาเทยฺยํ โปเสยฺยํ วฑฺเฒยฺย’นฺติฯ อถ โข โส อคฺคิโก ชฏิโล ตํ ทารกํ อสฺสมํ เนตฺวา อาปาเทสิ โปเสสิ วฑฺเฒสิฯ ยทา โส ทารโก ทสวสฺสุทฺเทสิโก วา โหติ [อโหสิ (?)] ทฺวาทสวสฺสุทฺเทสิโก วา, อถ โข ตสฺส อคฺคิกสฺส ชฏิลสฺส ชนปเท กญฺจิเทว กรณียํ อุปฺปชฺชิฯ อถ โข โส อคฺคิโก ชฏิโล ตํ ทารกํ เอตทโวจ – ‘อิจฺฉามหํ, ตาต, ชนปทํ [นครํ (ก.)] คนฺตุํ; อคฺคิํ, ตาต, ปริจเรยฺยาสิฯ มา จ เต อคฺคิ นิพฺพายิฯ สเจ จ เต อคฺคิ นิพฺพาเยยฺย, อยํ วาสี อิมานิ กฏฺฐานิ อิทํ อรณิสหิตํ, อคฺคิํ นิพฺพตฺเตตฺวา อคฺคิํ ปริจเรยฺยาสี’ติฯ อถ โข โส อคฺคิโก ชฏิโล ตํ ทารกํ เอวํ อนุสาสิตฺวา ชนปทํ อคมาสิฯ ตสฺส ขิฑฺฑาปสุตสฺส อคฺคิ นิพฺพายิฯ

‘‘อถ โข ตสฺส ทารกสฺส เอตทโหสิ – ‘ปิตา โข มํ เอวํ อวจ – ‘‘อคฺคิํ, ตาต, ปริจเรยฺยาสิฯ มา จ เต อคฺคิ นิพฺพายิฯ สเจ จ เต อคฺคิ นิพฺพาเยยฺย, อยํ วาสี อิมานิ กฏฺฐานิ อิทํ อรณิสหิตํ, อคฺคิํ นิพฺพตฺเตตฺวา อคฺคิํ ปริจเรยฺยาสี’’ติฯ ยํนูนาหํ อคฺคิํ นิพฺพตฺเตตฺวา อคฺคิํ ปริจเรยฺย’นฺติฯ อถ โข โส ทารโก อรณิสหิตํ วาสิยา ตจฺฉิ – ‘อปฺเปว นาม อคฺคิํ อธิคจฺเฉยฺย’นฺติฯ เนว โส อคฺคิํ อธิคจฺฉิฯ อรณิสหิตํ ทฺวิธา ผาเลสิ, ติธา ผาเลสิ, จตุธา ผาเลสิ, ปญฺจธา ผาเลสิ, ทสธา ผาเลสิ, สตธา [วีสติธา (สฺยา.)] ผาเลสิ, สกลิกํ สกลิกํ อกาสิ, สกลิกํ สกลิกํ กริตฺวา อุทุกฺขเล โกฏฺเฏสิ, อุทุกฺขเล โกฏฺเฏตฺวา มหาวาเต โอปุนิ [โอผุนิ (สฺยา. ก.)] – ‘อปฺเปว นาม อคฺคิํ อธิคจฺเฉยฺย’นฺติฯ เนว โส อคฺคิํ อธิคจฺฉิฯ

‘‘อถ โข โส อคฺคิโก ชฏิโล ชนปเท ตํ กรณียํ ตีเรตฺวา เยน สโก อสฺสโม เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ตํ ทารกํ เอตทโวจ – ‘กจฺจิ เต, ตาต, อคฺคิ น นิพฺพุโต’ติ? ‘อิธ เม, ตาต, ขิฑฺฑาปสุตสฺส อคฺคิ นิพฺพายิฯ ตสฺส เม เอตทโหสิ – ‘‘ปิตา โข มํ เอวํ อวจ อคฺคิํ, ตาต, ปริจเรยฺยาสิฯ มา จ เต, ตาต, อคฺคิ นิพฺพายิฯ สเจ จ เต อคฺคิ นิพฺพาเยยฺย, อยํ วาสี อิมานิ กฏฺฐานิ อิทํ อรณิสหิตํ, อคฺคิํ นิพฺพตฺเตตฺวา อคฺคิํ ปริจเรยฺยาสีติฯ ยํนูนาหํ อคฺคิํ นิพฺพตฺเตตฺวา อคฺคิํ ปริจเรยฺย’’นฺติฯ อถ ขฺวาหํ, ตาต, อรณิสหิตํ วาสิยา ตจฺฉิํ – ‘‘อปฺเปว นาม อคฺคิํ อธิคจฺเฉยฺย’’นฺติฯ เนวาหํ อคฺคิํ อธิคจฺฉิํฯ อรณิสหิตํ ทฺวิธา ผาเลสิํ, ติธา ผาเลสิํ, จตุธา ผาเลสิํ, ปญฺจธา ผาเลสิํ, ทสธา ผาเลสิํ , สตธา ผาเลสิํ, สกลิกํ สกลิกํ อกาสิํ, สกลิกํ สกลิกํ กริตฺวา อุทุกฺขเล โกฏฺเฏสิํ, อุทุกฺขเล โกฏฺเฏตฺวา มหาวาเต โอปุนิํ – ‘‘อปฺเปว นาม อคฺคิํ อธิคจฺเฉยฺย’’นฺติฯ เนวาหํ อคฺคิํ อธิคจฺฉิ’’’นฺติฯ อถ โข ตสฺส อคฺคิกสฺส ชฏิลสฺส เอตทโหสิ – ‘ยาว พาโล อยํ ทารโก อพฺยตฺโต, กถญฺหิ นาม อโยนิโส อคฺคิํ คเวสิสฺสตี’ติฯ