เมนู

ตาวติํสเทวอุปมา

[417] ‘‘เตน หิ, ราชญฺญ, ตญฺเญเวตฺถ ปฏิปุจฺฉิสฺสามิ; ยถา เต ขเมยฺย, ตถา นํ พฺยากเรยฺยาสิฯ ยํ โข ปน, ราชญฺญ, มานุสฺสกํ วสฺสสตํ, เทวานํ ตาวติํสานํ เอโส เอโก รตฺตินฺทิโว [รตฺติทิโว (ก.)], ตาย รตฺติยา ติํสรตฺติโย มาโส, เตน มาเสน ทฺวาทสมาสิโย สํวจฺฉโร, เตน สํวจฺฉเรน ทิพฺพํ วสฺสสหสฺสํ เทวานํ ตาวติํสานํ อายุปฺปมาณํฯ เย เต มิตฺตามจฺจา ญาติสาโลหิตา ปาณาติปาตา ปฏิวิรตา อทินฺนาทานา ปฏิวิรตา กาเมสุมิจฺฉาจารา ปฏิวิรตา มุสาวาทา ปฏิวิรตา สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา ปฏิวิรตา, เต กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคติํ สคฺคํ โลกํ อุปปนฺนา เทวานํ ตาวติํสานํ สหพฺยตํฯ สเจ ปน เตสํ เอวํ ภวิสฺสติ – ‘ยาว มยํ ทฺเว วา ตีณิ วา รตฺตินฺทิวา ทิพฺเพหิ ปญฺจหิ กามคุเณหิ สมปฺปิตา สมงฺคีภูตา ปริจาเรม, อถ มยํ ปายาสิสฺส ราชญฺญสฺส คนฺตฺวา อาโรเจยฺยาม – ‘‘อิติปิ อตฺถิ ปโร โลโก, อตฺถิ สตฺตา โอปปาติกา, อตฺถิ สุกตทุกฺกฏานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโก’’ติฯ อปิ นุ เต อาคนฺตฺวา อาโรเจยฺยุํ – ‘อิติปิ อตฺถิ ปโร โลโก, อตฺถิ สตฺตา โอปปาติกา, อตฺถิ สุกตทุกฺกฏานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโก’’’ติ? ‘‘โน หิทํ, โภ กสฺสปฯ อปิ หิ มยํ, โภ กสฺสป, จิรํ กาลงฺกตาปิ ภเวยฺยามฯ โก ปเนตํ โภโต กสฺสปสฺส อาโรเจติ – ‘อตฺถิ เทวา ตาวติํสา’ติ วา ‘เอวํทีฆายุกา เทวา ตาวติํสา’ติ วาฯ น มยํ โภโต กสฺสปสฺส สทฺทหาม – ‘อตฺถิ เทวา ตาวติํสา’ติ วา ‘เอวํทีฆายุกา เทวา ตาวติํสา’ติ วา’’ติฯ

ชจฺจนฺธอุปมา

[418] ‘‘เสยฺยถาปิ, ราชญฺญ, ชจฺจนฺโธ ปุริโส น ปสฺเสยฺย กณฺห – สุกฺกานิ รูปานิ , น ปสฺเสยฺย นีลกานิ รูปานิ, น ปสฺเสยฺย ปีตกานิ [มญฺเชฏฺฐกานิ (สฺยา.)] รูปานิ, น ปสฺเสยฺย โลหิตกานิ รูปานิ, น ปสฺเสยฺย มญฺชิฏฺฐกานิ รูปานิ, น ปสฺเสยฺย สมวิสมํ, น ปสฺเสยฺย ตารกานิ รูปานิ, น ปสฺเสยฺย จนฺทิมสูริเยฯ โส เอวํ วเทยฺย – ‘นตฺถิ กณฺหสุกฺกานิ รูปานิ, นตฺถิ กณฺหสุกฺกานํ รูปานํ ทสฺสาวีฯ นตฺถิ นีลกานิ รูปานิ, นตฺถิ นีลกานํ รูปานํ ทสฺสาวีฯ นตฺถิ ปีตกานิ รูปานิ, นตฺถิ ปีตกานํ รูปานํ ทสฺสาวีฯ นตฺถิ โลหิตกานิ รูปานิ, นตฺถิ โลหิตกานํ รูปานํ ทสฺสาวีฯ นตฺถิ มญฺชิฏฺฐกานิ รูปานิ, นตฺถิ มญฺชิฏฺฐกานํ รูปานํ ทสฺสาวีฯ นตฺถิ สมวิสมํ, นตฺถิ สมวิสมสฺส ทสฺสาวีฯ นตฺถิ ตารกานิ รูปานิ, นตฺถิ ตารกานํ รูปานํ ทสฺสาวีฯ นตฺถิ จนฺทิมสูริยา, นตฺถิ จนฺทิมสูริยานํ ทสฺสาวีฯ อหเมตํ น ชานามิ, อหเมตํ น ปสฺสามิ, ตสฺมา ตํ นตฺถี’ติฯ สมฺมา นุ โข โส, ราชญฺญ, วทมาโน วเทยฺยา’’ติ? ‘‘โน หิทํ, โภ กสฺสปฯ อตฺถิ กณฺหสุกฺกานิ รูปานิ, อตฺถิ กณฺหสุกฺกานํ รูปานํ ทสฺสาวีฯ อตฺถิ นีลกานิ รูปานิ, อตฺถิ นีลกานํ รูปานํ ทสฺสาวี…เป.… อตฺถิ สมวิสมํ, อตฺถิ สมวิสมสฺส ทสฺสาวีฯ อตฺถิ ตารกานิ รูปานิ, อตฺถิ ตารกานํ รูปานํ ทสฺสาวีฯ อตฺถิ จนฺทิมสูริยา, อตฺถิ จนฺทิมสูริยานํ ทสฺสาวีฯ ‘อหเมตํ น ชานามิ, อหเมตํ น ปสฺสามิ, ตสฺมา ตํ นตฺถี’ติฯ น หิ โส, โภ กสฺสป, สมฺมา วทมาโน วเทยฺยา’’ติฯ ‘‘เอวเมว โข ตฺวํ, ราชญฺญ, ชจฺจนฺธูปโม มญฺเญ ปฏิภาสิ ยํ มํ ตฺวํ เอวํ วเทสิ’’ฯ

‘‘โก ปเนตํ โภโต กสฺสปสฺส อาโรเจติ – ‘อตฺถิ เทวา ตาวติํสา’’ติ วา, ‘เอวํทีฆายุกา เทวา ตาวติํสา’ติ วา? น มยํ โภโต กสฺสปสฺส สทฺทหาม – ‘อตฺถิ เทวา ตาวติํสา’ติ วา ‘เอวํทีฆายุกา เทวา ตาวติํสา’ติ วา’’ติฯ ‘‘น โข, ราชญฺญ, เอวํ ปโร โลโก ทฏฺฐพฺโพ, ยถา ตฺวํ มญฺญสิ อิมินา มํสจกฺขุนาฯ