เมนู

ยกฺขทาสิโย กิร สพฺพรตฺติํ เทวตูปหารํ กุรุมานา นจฺจิตฺวา คายิตฺวา อรุโณทเย เอกํ สุราปาติํ ปิวิตฺวา ปริวตฺติตฺวา สุปิตฺวา ทิวา วุฏฺฐหนฺติฯ ตํ ทิสฺวา โส ทิฏฺฐิคติโก – ‘‘สุตฺตกาเล นิโรธํ สมาปนฺนา, ปพุทฺธกาเล นิโรธา วุฏฺฐิตา’’ติ มญฺญมาโน เอวมาหฯ

อยํ ปน โปฏฺฐปาโท ปริพฺพาชโก ปณฺฑิตชาติโกฯ เตนสฺส ตํ กถํ สุตฺวา วิปฺปฏิสาโร อุปฺปชฺชิฯ ‘‘อิเมสํ กถา เอฬมูคกถา วิย จตฺตาโร หิ นิโรเธ เอเต ปญฺญเปนฺติ, อิมินา จ นิโรเธน นาม เอเกน ภวิตพฺพํ, น พหุนาฯ เตนาปิ เอเกน อญฺเญเนว ภวิตพฺพํ, โส ปน อญฺเญน ญาตุํ น สกฺกา อญฺญตฺร สพฺพญฺญุนาฯ สเจ ภควา อิธ อภวิสฺส ‘อยํ นิโรโธ อยํ น นิโรโธ’ติ ทีปสหสฺสํ วิย อุชฺชาเลตฺวา อชฺชเมว ปากฏํ อกริสฺสา’’ติ ทสพลญฺเญว อนุสฺสริฯ ตสฺมา ‘‘ตสฺส มยฺหํ ภนฺเต’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ อโห นูนาติ อนุสฺสรณตฺเถ นิปาตทฺวยํ, เตน ตสฺส ภควนฺตํ อนุสฺสรนฺตสฺส เอตทโหสิ ‘‘อโห นูน ภควา อโห นูน สุคโต’’ติฯ โย อิเมสนฺติ โย เอเตสํ นิโรธธมฺมานํ สุกุสโล นิปุโณ เฉโก, โส ภควา อโห นูน กเถยฺย, สุคโต อโห นูน กเถยฺยาติ อยเมตฺถ อธิปฺปาโยฯ ปกตญฺญูติ จิณฺณวสิตาย ปกติํ สภาวํ ชานาตีติ ปกตญฺญูฯ กถํ นุ โขติ อิทํ ปริพฺพาชโก ‘‘มยํ ภควา น ชานาม, ตุมฺเห ชานาถ, กเถถ โน’’ติ อายาจนฺโต วทติฯ อถ ภควา กเถนฺโต ‘‘ตตฺร โปฏฺฐปาทา’’ติอาทิมาหฯ

อเหตุกสญฺญุปฺปาทนิโรธกถาวณฺณนา

[412] ตตฺถ ตตฺราติ เตสุ สมณพฺราหฺมเณสุฯ อาทิโตว เตสํ อปรทฺธนฺติ เตสํ อาทิมฺหิเยว วิรทฺธํ, ฆรมชฺเฌเยว ปกฺขลิตาติ ทีเปติฯ สเหตู สปฺปจฺจยาติ เอตฺถ เหตุปิ ปจฺจโยปิ การณสฺเสว นามํ, สการณาติ อตฺโถฯ ตํ ปน การณํ ทสฺเสนฺโต ‘‘สิกฺขา เอกา’’ติ อาหฯ ตตฺถ สิกฺขา เอกา สญฺญา อุปฺปชฺชนฺตีติ สิกฺขาย เอกจฺจา สญฺญา ชายนฺตีติ อตฺโถฯ

[413] กา จ สิกฺขาติ ภควา อโวจาติ กตมา จ สา สิกฺขาติ ภควา วิตฺถาเรตุกมฺยตาปุจฺฉาวเสน อโวจฯ อถ ยสฺมา อธิสีลสิกฺขา อธิจิตฺตสิกฺขา อธิปญฺญาสิกฺขาติ ติสฺโส สิกฺขา โหนฺติฯ ตสฺมา ตา ทสฺเสนฺโต ภควา สญฺญาย สเหตุกํ อุปฺปาทนิโรธํ ทีเปตุํ พุทฺธุปฺปาทโต ปภุติ ตนฺติธมฺมํ ฐเปนฺโต ‘‘อิธ โปฏฺฐปาท, ตถาคโต โลเก’’ติอาทิมาหฯ

ตตฺถ อธิสีลสิกฺขา อธิจิตฺตสิกฺขาติ ทฺเว เอว สิกฺขา สรูเปน อาคตา, ตติยา ปน ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทาติ โข โปฏฺฐปาท มยา เอกํสิโก ธมฺโม เทสิโต’’ติ เอตฺถ สมฺมาทิฏฺฐิสมฺมาสงฺกปฺปวเสน ปริยาปนฺนตฺตา อาคตาติ เวทิตพฺพาฯ กามสญฺญาติ ปญฺจกามคุณิกราโคปิ อสมุปฺปนฺนกามจาโรปิ ฯ ตตฺถ ปญฺจกามคุณิกราโค อนาคามิมคฺเคน สมุคฺฆาตํ คจฺฉติ, อสมุปฺปนฺนกามจาโร ปน อิมสฺมิํ ฐาเน วฏฺฏติฯ ตสฺมา ตสฺส ยา ปุริมา กามสญฺญาติ ตสฺส ปฐมชฺฌานสมงฺคิโน ยา ปุพฺเพ อุปฺปนฺนปุพฺพาย กามสญฺญาย สทิสตฺตา ปุริมา กามสญฺญาติ วุจฺเจยฺย, สา นิรุชฺฌติ, อนุปฺปนฺนาว นุปฺปชฺชตีติ อตฺโถฯ

วิเวกชปีติสุขสุขุมสจฺจสญฺญีเยว ตสฺมิํ สมเย โหตีติ ตสฺมิํ ปฐมชฺฌานสมเย วิเวกชปีติสุขสงฺขาตา สุขุมสญฺญา สจฺจา โหติ, ภูตา โหตีติ อตฺโถฯ อถ วา กามจฺฉนฺทาทิโอฬาริกงฺคปฺปหานวเสน สุขุมา จ สา ภูตตาย สจฺจา จ สญฺญาติ สุขุมสจฺจสญฺญา, วิเวกเชหิ ปีติสุเขหิ สมฺปยุตฺตา สุขุมสจฺจสญฺญาติ วิเวกชปีติสุขสุขุมสจฺจสญฺญา สา อสฺส อตฺถีติ วิเวกชปีติสุขสุขุมสจฺจสญฺญีติ เอวเมตฺถ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ เอส นโย สพฺพตฺถฯ เอวมฺปิ สิกฺขาติ เอตฺถ ยสฺมา ปฐมชฺฌานํ สมาปชฺชนฺโต อธิฏฺฐหนฺโต, วุฏฺฐหนฺโต จ สิกฺขติ, ตสฺมา ตํ เอวํ สิกฺขิตพฺพโต สิกฺขาติ วุจฺจติฯ เตนปิ สิกฺขาสงฺขาเตน ปฐมชฺฌาเนน เอวํ เอกา วิเวกชปีติสุขสุขุมสจฺจสญฺญา อุปฺปชฺชติฯ เอวํ เอกา กามสญฺญา นิรุชฺฌตีติ อตฺโถฯ อยํ สิกฺขาติ ภควา อโวจาติ อยํ ปฐมชฺฌานสงฺขาตา เอกา สิกฺขาติ, ภควา อาหฯ เอเตนุปาเยน สพฺพตฺถ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ

ยสฺมา ปน อฏฺฐมสมาปตฺติยา องฺคโต สมฺมสนํ พุทฺธานํเยว โหติ, สาวเกสุ สาริปุตฺตสทิสานมฺปิ นตฺถิ, กลาปโต สมฺมสนํเยว ปน สาวกานํ โหติ, อิทญฺจ ‘‘สญฺญา สญฺญา’’ติ, เอวํ องฺคโต สมฺมสนํ อุทฺธฏํฯ

ตสฺมา อากิญฺจญฺญายตนปรมํเยว สญฺญํ ทสฺเสตฺวา ปุน ตเทว สญฺญคฺคนฺติ ทสฺเสตุํ ‘‘ยโต โข โปฏฺฐปาท…เป.… สญฺญคฺคํ ผุสตี’’ติ อาหฯ

[414] ตตฺถ ยโต โข โปฏฺฐปาท ภิกฺขูติ โย นาม โปฏฺฐปาท ภิกฺขุฯ อิธ สกสญฺญี โหตีติ อิธ สาสเน สกสญฺญี โหติ, อยเมว วา ปาโฐ, อตฺตโน ปฐมชฺฌานสญฺญาย สญฺญวา โหตีติ อตฺโถฯ โส ตโต อมุตฺร ตโต อมุตฺราติ โส ภิกฺขุ ตโต ปฐมชฺฌานโต อมุตฺร ทุติยชฺฌาเน, ตโตปิ อมุตฺร ตติยชฺฌาเนติ เอวํ ตาย ตาย ฌานสญฺญาย สกสญฺญี สกสญฺญี หุตฺวา อนุปุพฺเพน สญฺญคฺคํ ผุสติฯ สญฺญคฺคนฺติ อากิญฺจญฺญายตนํ วุจฺจติฯ กสฺมา? โลกิยานํ กิจฺจการกสมาปตฺตีนํ อคฺคตฺตาฯ อากิญฺจญฺญายตนสมาปตฺติยญฺหิ ฐตฺวา เนวสญฺญานาสญฺญายตนมฺปิ นิโรธมฺปิ สมาปชฺชนฺติฯ อิติ สา โลกิยานํ กิจฺจการกสมาปตฺตีนํ อคฺคตฺตา สญฺญคฺคนฺติ วุจฺจติ, ตํ ผุสติ ปาปุณาตีติ อตฺโถฯ

อิทานิ อภิสญฺญานิโรธํ ทสฺเสตุํ ‘‘ตสฺส สญฺญคฺเค ฐิตสฺสา’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ เจเตยฺยํ, อภิสงฺขเรยฺยนฺติ ปททฺวเย จ ฌานํ สมาปชฺชนฺโต เจเตติ นาม, ปุนปฺปุนํ กปฺเปตีติ อตฺโถฯ อุปริสมาปตฺติอตฺถาย นิกนฺติํ กุรุมาโน อภิสงฺขโรติ นามฯ อิมา จ เม สญฺญา นิรุชฺเฌยฺยุนฺติ อิมา อากิญฺจญฺญายตนสญฺญา นิรุชฺเฌยฺยุํฯ อญฺญา จ โอฬาริกาติ อญฺญา จ โอฬาริกา ภวงฺคสญฺญา อุปฺปชฺเชยฺยุํฯ โส น เจว เจเตติ น อภิสงฺขโรตีติ เอตฺถ กามํ เจส เจเตนฺโตว น เจเตติ, อภิสงฺขโรนฺโตว นาภิสงฺขโรติฯ อิมสฺส ภิกฺขุโน อากิญฺจญฺญายตนโต วุฏฺฐาย เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ สมาปชฺชิตฺวา ‘‘เอกํ ทฺเว จิตฺตวาเร ฐสฺสามี’’ติ อาโภคสมนฺนาหาโร นตฺถิฯ อุปรินิโรธสมาปตฺตตฺถาย เอว ปน อาโภคสมนฺนาหาโร อตฺถิ, สฺวายมตฺโถ ปุตฺตฆราจิกฺขเณน ทีเปตพฺโพฯ

ปิตุฆรมชฺเฌน กิร คนฺตฺวา ปจฺฉาภาเค ปุตฺตสฺส ฆรํ โหติ, ตโต ปณีตํ โภชนํ อาทาย อาสนสาลํ อาคตํ ทหรํ เถโร – ‘‘มนาโป ปิณฺฑปาโต กุโต อาภโต’’ติ ปุจฺฉิฯ โส ‘‘อสุกสฺส ฆรโต’’ติ ลทฺธฆรเมว อาจิกฺขิฯ

เยน ปนสฺส ปิตุฆรมชฺเฌน คโตปิ อาคโตปิ ตตฺถ อาโภโคปิ นตฺถิฯ ตตฺถ อาสนสาลา วิย อากิญฺจญฺญายตนสมาปตฺติ ทฏฺฐพฺพา, ปิตุเคหํ วิย เนวสญฺญานาสญฺญายตนสมาปตฺติ, ปุตฺตเคหํ วิย นิโรธสมาปตฺติ, อาสนสาลาย ฐตฺวา ปิตุฆรํ อมนสิกริตฺวา ปุตฺตฆราจิกฺขณํ วิย อากิญฺจญฺญายตนโต วุฏฺฐาย เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ สมาปชฺชิตฺวา ‘‘เอกํ ทฺเว จิตฺตวาเร ฐสฺสามี’’ติ ปิตุฆรํ อมนสิกริตฺวาว อุปรินิโรธสมาปตฺตตฺถาย มนสิกาโร, เอวเมส เจเตนฺโตว น เจเตติ, อภิสงฺขโรนฺโตว นาภิสงฺขโรติฯ ตา เจว สญฺญาติ ตา ฌานสญฺญา นิรุชฺฌนฺติฯ อญฺญา จาติ อญฺญา จ โอฬาริกา ภวงฺคสญฺญา นุปฺปชฺชนฺติฯ โส นิโรธํ ผุสตีติ โส เอวํ ปฏิปนฺโน ภิกฺขุ สญฺญาเวทยิตนิโรธํ ผุสติ วินฺทติ ปฏิลภติฯ

อนุปุพฺพาภิสญฺญานิโรธสมฺปชานสมาปตฺตินฺติ เอตฺถ อภีติ อุปสคฺคมตฺตํ, สมฺปชานปทํ นิโรธปเทน อนฺตริกํ กตฺวา วุตฺตํฯ อนุปฏิปาฏิยา สมฺปชานสญฺญานิโรธสมาปตฺตีติ อยํ ปเนตฺถตฺโถฯ ตตฺราปิ สมฺปชานสญฺญานิโรธสมาปตฺตีติ สมฺปชานนฺตสฺส อนฺเต สญฺญา นิโรธสมาปตฺติ สมฺปชานนฺตสฺส วา ปณฺฑิตสฺส ภิกฺขุโน สญฺญานิโรธสมาปตฺตีติ อยํ วิเสสตฺโถฯ

อิทานิ อิธ ฐตฺวา นิโรธสมาปตฺติกถา กเถตพฺพาฯ สา ปเนสา สพฺพากาเรน วิสุทฺธิมคฺเค ปญฺญาภาวนานิสํสาธิกาเร กถิตา, ตสฺมา ตตฺถ กถิตโตว คเหตพฺพาฯ

เอวํ ภควา โปฏฺฐปาทสฺส ปริพฺพาชกสฺส นิโรธกถํ กเถตฺวา – อถ นํ ตาทิสาย กถาย อญฺญตฺถ อภาวํ ปฏิชานาเปตุํ ‘‘ตํ กิํ มญฺญสี’’ติอาทิมาหฯ ปริพฺพาชโกปิ ‘‘ภควา อชฺช ตุมฺหากํ กถํ ฐเปตฺวา น มยา เอวรูปา กถา สุตปุพฺพา’’ติ ปฏิชานนฺโต, ‘‘โน เหตํ ภนฺเต’’ติ วตฺวา ปุน สกฺกจฺจํ ภควโต กถาย อุคฺคหิตภาวํ ทสฺเสนฺโต ‘‘เอวํ โข อหํ ภนฺเต’’ติอาทิมาหฯ อถสฺส ภควา ‘‘สุอุคฺคหิตํ ตยา’’ติ อนุชานนฺโต ‘‘เอวํ โปฏฺฐปาทา’’ติ อาหฯ

[415] อถ ปริพฺพาชโก ‘‘ภควตา ‘อากิญฺจญฺญายตนํ สญฺญคฺค’นฺติ วุตฺตํฯ เอตเทว นุ โข สญฺญคฺคํ, อุทาหุ อวเสสสมาปตฺตีสุปิ สญฺญคฺคํ อตฺถี’’ติ จินฺเตตฺวา ตมตฺถํ ปุจฺฉนฺโต ‘‘เอกญฺเญว นุ โข’’ติอาทิมาหฯ ภควาปิสฺส วิสฺสชฺเชสิฯ ตตฺถ ปุถูปีติ พหูนิปิฯ

ยถา ยถา โข, โปฏฺฐปาท, นิโรธํ ผุสตีติ ปถวีกสิณาทีสุ เยน เยน กสิเณน, ปฐมชฺฌานาทีนํ วา เยน เยน ฌาเนนฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – สเจ หิ ปถวีกสิเณน กรณภูเตน ปถวีกสิณสมาปตฺติํ เอกวารํ สมาปชฺชนฺโต ปุริมสญฺญานิโรธํ ผุสติ เอกํ สญฺญคฺคํ, อถ ทฺเว วาเร, ตโย วาเร, วารสตํ, วารสหสฺสํ, วารสตสหสฺสํ วา สมาปชฺชนฺโต ปุริมสญฺญานิโรธํ ผุสติ, สตสหสฺสํ, สญฺญคฺคานิฯ เอส นโย เสสกสิเณสุฯ ฌาเนสุปิ สเจ ปฐมชฺฌาเนน กรณภูเตน เอกวารํ ปุริมสญฺญานิโรธํ ผุสติ เอกํ สญฺญคฺคํฯ อถ ทฺเว วาเร , ตโย วาเร, วารสตํ, วารสหสฺสํ, วารสตสหสฺสํ วา ปุริมสญฺญานิโรธํ ผุสติ, สตสหสฺสํ สญฺญคฺคานิฯ เอส นโย เสสชฺฌานสมาปตฺตีสุปิฯ อิติ เอกวารํ สมาปชฺชนวเสน วา สพฺพมฺปิ สญฺชานนลกฺขเณน สงฺคเหตฺวา วา เอกํ สญฺญคฺคํ โหติ, อปราปรํ สมาปชฺชนวเสน พหูนิฯ

[416] สญฺญา นุ โข, ภนฺเตติ ภนฺเต นิโรธสมาปชฺชนกสฺส ภิกฺขุโน ‘‘สญฺญา นุ โข ปฐมํ อุปฺปชฺชตี’’ติ ปุจฺฉติฯ ตสฺส ภควา ‘‘สญฺญา โข, โปฏฺฐปาทา’’ติ พฺยากาสิฯ ตตฺถ สญฺญาติ ฌานสญฺญาฯ ญาณนฺติ วิปสฺสนาญาณํฯ อปโร นโย, สญฺญาติ วิปสฺสนา สญฺญาฯ ญาณนฺติ มคฺคญาณํฯ อปโร นโย, สญฺญาติ มคฺคสญฺญาฯ ญาณนฺติ ผลญาณํฯ ติปิฏกมหาสิวตฺเถโร ปนาห –

กิํ อิเม ภิกฺขู ภณนฺติ, โปฏฺฐปาโท เหฏฺฐา ภควนฺตํ นิโรธํ ปุจฺฉิฯ อิทานิ นิโรธา วุฏฺฐานํ ปุจฺฉนฺโต ‘‘ภควา นิโรธา วุฏฺฐหนฺตสฺส กิํ ปฐมํ อรหตฺตผลสญฺญา อุปฺปชฺชติ, อุทาหุ ปจฺจเวกฺขณญาณ’’นฺติ วทติฯ อถสฺส ภควา ยสฺมา ผลสญฺญา ปฐมํ อุปฺปชฺชติ, ปจฺฉา ปจฺจเวกฺขณญาณํ ฯ ตสฺมา ‘‘สญฺญา โข โปฏฺฐปาทา’’ติ อาหฯ ตตฺถ สญฺญุปฺปาทาติ อรหตฺตผลสญฺญาย อุปฺปาทา, ปจฺฉา ‘‘อิทํ อรหตฺตผล’’นฺติ เอวํ ปจฺจเวกฺขณญาณุปฺปาโท โหติฯ อิทปฺปจฺจยา กิร เมติ ผลสมาธิสญฺญาปจฺจยา กิร มยฺหํ ปจฺจเวกฺขณญาณํ อุปฺปนฺนนฺติฯ

สญฺญาอตฺตกถาวณฺณนา

[417] อิทานิ ปริพฺพาชโก ยถา นาม คามสูกโร คนฺโธทเกน นฺหาเปตฺวา คนฺเธหิ อนุลิมฺปิตฺวา มาลาทามํ ปิฬนฺธิตฺวา สิริสยเน อาโรปิโตปิ สุขํ น วินฺทติ, เวเคน คูถฏฺฐานเมว คนฺตฺวา สุขํ วินฺทติฯ เอวเมว ภควตา สณฺหสุขุมติลกฺขณพฺภาหตาย เทสนาย นฺหาปิตวิลิตฺตมณฺฑิโตปิ นิโรธกถาสิริสยนํ อาโรปิโตปิ ตตฺถ สุขํ น วินฺทนฺโต คูถฏฺฐานสทิสํ อตฺตโน ลทฺธิํ คเหตฺวา ตเมว ปุจฺฉนฺโต ‘‘สญฺญา นุ โข, ภนฺเต, ปุริสสฺส อตฺตา’’ติอาทิมาหฯ อถสฺสานุมติํ คเหตฺวา พฺยากาตุกาโม ภควา – ‘‘กํ ปน ตฺว’’นฺติอาทิมาหฯ ตโต โส ‘‘อรูปี อตฺตา’’ติ เอวํ ลทฺธิโก สมาโนปิ ‘‘ภควา เทสนาย สุกุสโล, โส เม อาทิโตว ลทฺธิํ มา วิทฺธํเสตู’’ติ จินฺเตตฺวา อตฺตโน ลทฺธิํ ปริหรนฺโต ‘‘โอฬาริกํ โข’’ติอาทิมาหฯ อถสฺส ภควา ตตฺถ โทสํ ทสฺเสนฺโต ‘‘โอฬาริโก จ หิ เต’’ติอาทิมาห ฯ ตตฺถ เอวํ สนฺตนฺติ เอวํ สนฺเตฯ ภุมฺมตฺเถ หิ เอตํ อุปโยควจนํฯ เอวํ สนฺตํ อตฺตานํ ปจฺจาคจฺฉโต ตวาติ อยํ วา เอตฺถ อตฺโถฯ จตุนฺนํ ขนฺธานํ เอกุปฺปาเทกนิโรธตฺตา กิญฺจาปิ ยา สญฺญา อุปฺปชฺชติ, สาว นิรุชฺฌติฯ อปราปรํ อุปาทาย ปน ‘‘อญฺญา จ สญฺญา อุปฺปชฺชนฺติ, อญฺญา จ สญฺญา นิรุชฺฌนฺตี’’ติ วุตฺตํฯ

[418-420] อิทานิ อญฺญํ ลทฺธิํ ทสฺเสนฺโต – ‘‘มโนมยํ โข อหํ, ภนฺเต’’ติอาทิํ วตฺวา ตตฺราปิ โทเส ทินฺเน ยถา นาม อุมฺมตฺตโก ยาวสฺส สญฺญา นปฺปติฏฺฐาติ, ตาว อญฺญํ คเหตฺวา อญฺญํ วิสฺสชฺเชติ, สญฺญาปติฏฺฐานกาเล ปน วตฺตพฺพเมว วทติ, เอวเมว อญฺญํ คเหตฺวา อญฺญํ วิสฺสชฺเชตฺวา อิทานิ อตฺตโน ลทฺธิํเยว วทนฺโต ‘‘อรูปี โข’’ติอาทิมาหฯ ตตฺราปิ ยสฺมา โส สญฺญาย อุปฺปาทนิโรธํ อิจฺฉติ, อตฺตานํ ปน สสฺสตํ มญฺญติฯ ตสฺมา ตเถวสฺส โทสํ ทสฺเสนฺโต ภควา ‘‘เอวํ สนฺตมฺปี’’ติอาทิมาหฯ ตโต ปริพฺพาชโก มิจฺฉาทสฺสเนน อภิภูตตฺตา ภควตา วุจฺจมานมฺปิ ตํ นานตฺตํ อชานนฺโต ‘‘สกฺกา ปเนตํ, ภนฺเต, มยา’’ติอาทิมาหฯ อถสฺส ภควา ยสฺมา โส สญฺญาย อุปฺปาทนิโรธํ ปสฺสนฺโตปิ สญฺญามยํ อตฺตานํ นิจฺจเมว มญฺญติฯ ตสฺมา ‘‘ทุชฺชานํ โข’’ติอาทิมาหฯ