สมโณ โคตโม อิเม ธมฺเม อนวเสสํ ปหาย วตฺตติ, ยํ วา ปน โภนฺโต ปเร คณาจริยาติอาทีสุปิ ปเนตฺถ อยมธิปฺปาโย – สมฺปตฺตสมาทานเสตุฆาตวเสน หิ ติสฺโส วิรติโยฯ ตาสุ สมฺปตฺตสมาทาน วิรติมตฺตเมว อญฺเญสํ โหติ, เสตุฆาตวิรติ ปน สพฺเพน สพฺพํ นตฺถิฯ ปญฺจสุ ปน ตทงฺควิกฺขมฺภนสมุจฺเฉทปฏิปสฺสทฺธินิสฺสรณปฺปหาเนสุ อฏฺฐสมาปตฺติวเสน เจว วิปสฺสนามตฺตวเสน จ ตทงฺควิกฺขมฺภนปฺปหานมตฺตเมว อญฺเญสํ โหติฯ อิตรานิ ตีณิ ปหานานิ สพฺเพน สพฺพํ นตฺถิฯ ตถา สีลสํวโร, ขนฺติสํวโร, ญาณสํวโร, สติสํวโร, วีริยสํวโรติ ปญฺจ สํวรา, เตสุ ปญฺจสีลมตฺตเมว อธิวาสนขนฺติมตฺตเมว จ อญฺเญสํ โหติ, เสสํ สพฺเพน สพฺพํ นตฺถิฯ

ปญฺจ โข ปนิเม อุโปสถุทฺเทสา, เตสุ ปญฺจสีลมตฺตเมว อญฺเญสํ โหติฯ ปาติโมกฺขสํวรสีลํ สพฺเพน สพฺพํ นตฺถิฯ อิติ อกุสลปฺปหาเน จ กุสลสมาทาเน จ, ตีสุ วิรตีสุ, ปญฺจสุ ปหาเนสุ, ปญฺจสุ สํวเรสุ, ปญฺจสุ อุทฺเทเสสุ, – ‘‘อหเมว จ มยฺหญฺจ สาวกสงฺโฆ โลเก ปญฺญายติ, มยา หิ สทิโส สตฺถา นาม, มยฺหํ สาวกสงฺเฆน สทิโส สงฺโฆ นาม นตฺถี’’ติ ภควา สีหนาทํ นทติฯ

อริยอฏฺฐงฺคิกมคฺควณฺณนา

[393] เอวํ สีหนาทํ นทิตฺวา ตสฺส สีหนาทสฺส อวิปรีตภาวาวโพธนตฺถํ – ‘‘อตฺถิ, กสฺสป, มคฺโค’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ มคฺโคติ โลกุตฺตรมคฺโคฯ ปฏิปทาติ ปุพฺพภาคปฏิปทาฯ กาลวาทีติอาทีนิ พฺรหฺมชาเล วณฺณิตานิฯ อิทานิ ตํ ทุวิธํ มคฺคญฺจ ปฏิปทญฺจ เอกโต กตฺวา ทสฺเสนฺโต – ‘‘อยเมว อริโย’’ติอาทิมาหฯ อิทํ ปน สุตฺวา อเจโล จินฺเตสิ – ‘‘สมโณ โคตโม มยฺหํเยว มคฺโค จ ปฏิปทา จ อตฺถิ, อญฺเญสํ นตฺถีติ มญฺญติ, หนฺทสฺสาหํ อมฺหากมฺปิ มคฺคํ กเถมี’’ติฯ ตโต อเจลกปฏิปทํ กเถสิฯ เตนาห – ‘‘เอวํ วุตฺเต อเจโล กสฺสโป ภควนฺตํ เอตทโวจ…เป.… อุทโกโรหนานุโยคมนุยุตฺโต วิหรตี’’ติฯ