เมนู

สมนุยุญฺชาปนกถาวณฺณนา

[385] สมนุยุญฺชนฺตนฺติ สมนุยุญฺชนฺตุ, เอตฺถ จ ลทฺธิํ ปุจฺฉนฺโต สมนุยุญฺชติ นาม, การณํ ปุจฺฉนฺโต สมนุคาหติ นาม, อุภยํ ปุจฺฉนฺโต สมนุภาสติ นามฯ สตฺถารา วา สตฺถารนฺติ สตฺถารา วา สทฺธิํ สตฺถารํ อุปสํหริตฺวา – ‘‘กิํ เต สตฺถา เต ธมฺเม สพฺพโส ปหาย วตฺตติ, อุทาหุ สมโณ โคตโม’’ติฯ ทุติยปเทปิ เอเสว นโยฯ

อิทานิ ตมตฺถํ โยเชตฺวา ทสฺเสนฺโต – ‘‘เย อิเมสํ ภวต’’นฺติอาทิมาหฯ ตตฺถ อกุสลา อกุสลสงฺขาตาติ อกุสลา เจว ‘‘อกุสลา’’ติ จ สงฺขาตา ญาตา โกฏฺฐาสํ วา กตฺวา ฐปิตาติ อตฺโถฯ เอส นโย สพฺพปเทสุฯ อปิ เจตฺถ สาวชฺชาติ สโทสาฯ น อลมริยาติ นิทฺโทสฏฺเฐน อริยา ภวิตุํ นาลํ อสมตฺถาฯ

[386-392] ยํ วิญฺญู สมนุยุญฺชนฺตาติ เยน วิญฺญู อมฺเห จ อญฺเญ จ ปุจฺฉนฺตา เอวํ วเทยฺยุํ, ตํ ฐานํ วิชฺชติ, อตฺถิ ตํ การณนฺติ อตฺโถฯ ยํ วา ปน โภนฺโต ปเร คณาจริยาติ ปเร ปน โภนฺโต คณาจริยา ยํ วา ตํ วา อปฺปมตฺตกํ ปหาย วตฺตนฺตีติ อตฺโถฯ อมฺเหว ตตฺถ เยภุยฺเยน ปสํเสยฺยุนฺติ อิทํ ภควา สตฺถารา สตฺถารํ สมนุยุญฺชเนปิ อาห – สงฺเฆน สํฆํ สมนุยุญฺชเนปิฯ กสฺมา? สงฺฆปสํสายปิ สตฺถุเยว ปสํสาสิทฺธิโตฯ ปสีทมานาปิ หิ พุทฺธสมฺปตฺติยา สงฺเฆ, สงฺฆสมฺปตฺติยา จ พุทฺเธ ปสีทนฺติ, ตถา หิ ภควโต สรีรสมฺปตฺติํ ทิสฺวา, ธมฺมเทสนํ วา สุตฺวา ภวนฺติ วตฺตาโร – ‘‘ลาภา วต โภ สาวกานํ เย เอวรูปสฺส สตฺถุ สนฺติกาวจรา’’ติ, เอวํ พุทฺธสมฺปตฺติยา สงฺเฆ ปสีทนฺติฯ ภิกฺขูนํ ปนาจารโคจรํ อภิกฺกมปฏิกฺกมาทีนิ จ ทิสฺวา ภวนฺติ วตฺตาโร – ‘‘สนฺติกาวจรานํ วต โภ สาวกานํ อยญฺจ อุปสมคุโณ สตฺถุ กีว รูโป ภวิสฺสตี’’ติ, เอวํ สงฺฆสมฺปตฺติยา พุทฺเธ ปสีทนฺติฯ อิติ ยา สตฺถุปสํสา, สา สงฺฆสฺสฯ ยา สงฺฆสฺส ปสํสา, สา สตฺถูติ สงฺฆปสํสายปิ สตฺถุเยว ปสํสาสิทฺธิโต ภควา ทฺวีสุปิ นเยสุ – ‘‘อมฺเหว ตตฺถ เยภุยฺเยน ปสํเสยฺยุ’’นฺติ อาหฯ

สมโณ โคตโม อิเม ธมฺเม อนวเสสํ ปหาย วตฺตติ, ยํ วา ปน โภนฺโต ปเร คณาจริยาติอาทีสุปิ ปเนตฺถ อยมธิปฺปาโย – สมฺปตฺตสมาทานเสตุฆาตวเสน หิ ติสฺโส วิรติโยฯ ตาสุ สมฺปตฺตสมาทาน วิรติมตฺตเมว อญฺเญสํ โหติ, เสตุฆาตวิรติ ปน สพฺเพน สพฺพํ นตฺถิฯ ปญฺจสุ ปน ตทงฺควิกฺขมฺภนสมุจฺเฉทปฏิปสฺสทฺธินิสฺสรณปฺปหาเนสุ อฏฺฐสมาปตฺติวเสน เจว วิปสฺสนามตฺตวเสน จ ตทงฺควิกฺขมฺภนปฺปหานมตฺตเมว อญฺเญสํ โหติฯ อิตรานิ ตีณิ ปหานานิ สพฺเพน สพฺพํ นตฺถิฯ ตถา สีลสํวโร, ขนฺติสํวโร, ญาณสํวโร, สติสํวโร, วีริยสํวโรติ ปญฺจ สํวรา, เตสุ ปญฺจสีลมตฺตเมว อธิวาสนขนฺติมตฺตเมว จ อญฺเญสํ โหติ, เสสํ สพฺเพน สพฺพํ นตฺถิฯ

ปญฺจ โข ปนิเม อุโปสถุทฺเทสา, เตสุ ปญฺจสีลมตฺตเมว อญฺเญสํ โหติฯ ปาติโมกฺขสํวรสีลํ สพฺเพน สพฺพํ นตฺถิฯ อิติ อกุสลปฺปหาเน จ กุสลสมาทาเน จ, ตีสุ วิรตีสุ, ปญฺจสุ ปหาเนสุ, ปญฺจสุ สํวเรสุ, ปญฺจสุ อุทฺเทเสสุ, – ‘‘อหเมว จ มยฺหญฺจ สาวกสงฺโฆ โลเก ปญฺญายติ, มยา หิ สทิโส สตฺถา นาม, มยฺหํ สาวกสงฺเฆน สทิโส สงฺโฆ นาม นตฺถี’’ติ ภควา สีหนาทํ นทติฯ

อริยอฏฺฐงฺคิกมคฺควณฺณนา

[393] เอวํ สีหนาทํ นทิตฺวา ตสฺส สีหนาทสฺส อวิปรีตภาวาวโพธนตฺถํ – ‘‘อตฺถิ, กสฺสป, มคฺโค’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ มคฺโคติ โลกุตฺตรมคฺโคฯ ปฏิปทาติ ปุพฺพภาคปฏิปทาฯ กาลวาทีติอาทีนิ พฺรหฺมชาเล วณฺณิตานิฯ อิทานิ ตํ ทุวิธํ มคฺคญฺจ ปฏิปทญฺจ เอกโต กตฺวา ทสฺเสนฺโต – ‘‘อยเมว อริโย’’ติอาทิมาหฯ อิทํ ปน สุตฺวา อเจโล จินฺเตสิ – ‘‘สมโณ โคตโม มยฺหํเยว มคฺโค จ ปฏิปทา จ อตฺถิ, อญฺเญสํ นตฺถีติ มญฺญติ, หนฺทสฺสาหํ อมฺหากมฺปิ มคฺคํ กเถมี’’ติฯ ตโต อเจลกปฏิปทํ กเถสิฯ เตนาห – ‘‘เอวํ วุตฺเต อเจโล กสฺสโป ภควนฺตํ เอตทโวจ…เป.… อุทโกโรหนานุโยคมนุยุตฺโต วิหรตี’’ติฯ