เมนู

6. มหาลิสุตฺตวณฺณนา

พฺราหฺมณทูตวตฺถุวณฺณนา

[359] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา เวสาลิยนฺติ มหาลิสุตฺตํฯ ตตฺรายํ อปุพฺพปทวณฺณนาฯ เวสาลิยนฺติ ปุนปฺปุนํ วิสาลภาวูปคมนโต เวสาลีติ ลทฺธนามเก นคเรฯ มหาวเนติ พหินคเร หิมวนฺเตน สทฺธิํ เอกาพทฺธํ หุตฺวา ฐิตํ สยํ ชาตวนํ อตฺถิ, ยํ มหนฺตภาเวเนว มหาวนนฺติ วุจฺจติ, ตสฺมิํ มหาวเนฯ กูฏาคารสาลายนฺติ ตสฺมิํ วนสณฺเฑ สงฺฆารามํ ปติฏฺฐเปสุํฯ ตตฺถ กณฺณิกํ โยเชตฺวา ถมฺภานํ อุปริ กูฏาคารสาลาสงฺเขเปน เทววิมานสทิสํ ปาสาทํ อกํสุ, ตํ อุปาทาย สกโลปิ สงฺฆาราโม ‘‘กูฏาคารสาลา’’ติ ปญฺญายิตฺถฯ ภควา ตํ เวสาลิํ อุปนิสฺสาย ตสฺมิํ สงฺฆาราเม วิหรติฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘เวสาลิยํ วิหรติ มหาวเน กูฏาคารสาลาย’’นฺติฯ โกสลกาติ โกสลรฏฺฐวาสิโนฯ มาคธกาติ มคธรฏฺฐวาสิโนฯ กรณีเยนาติ อวสฺสํ กตฺตพฺพกมฺเมนฯ ยญฺหิ อกาตุมฺปิ วฏฺฏติ, ตํ กิจฺจนฺติ วุจฺจติ, ยํ อวสฺสํ กาตพฺพเมว, ตํ กรณียํ นามฯ

[360] ปฏิสลฺลีโน ภควาติ นานารมฺมณจารโต ปฏิกฺกมฺม สลฺลีโน นิลีโน, เอกีภาวํ อุปคมฺม เอกตฺตารมฺมเณ ฌานรติํ อนุภวตีติ อตฺโถฯ ตตฺเถวาติ ตสฺมิญฺเญว วิหาเรฯ เอกมนฺตนฺติ ตสฺมา ฐานา อปกฺกมฺม ตาสุ ตาสุ รุกฺขจฺฉายาสุ นิสีทิํสุฯ

โอฏฺฐทฺธลิจฺฉวีวตฺถุวณฺณนา

[361] โอฏฺฐทฺโธติ อทฺโธฏฺฐตาย เอวํลทฺธนาโมฯ มหติยา ลิจฺฉวีปริสายาติ ปุเรภตฺตํ พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส ทานํ ทตฺวา ภควโต สนฺติเก อุโปสถงฺคานิ อธิฏฺฐหิตฺวา คนฺธมาลาทีนิ คาหาเปตฺวา อุคฺโฆสนาย มหติํ ลิจฺฉวิราชปริสํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ตาย นีลปีตาทิวณฺณวตฺถาภรณวิเลปนปฏิมณฺฑิตาย ตาวติํสปริสสปฺปฏิภาคาย มหติยา ลิจฺฉวิปริสาย สทฺธิํ อุปสงฺกมิฯ อกาโล โข มหาลีติ ตสฺส โอฏฺฐทฺธสฺส มหาลีติ มูลนามํ, เตน มูลนามมตฺเตน นํ เถโร มหาลีติ อาลปติฯ เอกมนฺตํ นิสีทีติ ปติรูปาสุ รุกฺขจฺฉายาสุ ตาย ลิจฺฉวิปริสาย สทฺธิํ รตนตฺตยสฺส วณฺณํ กถยนฺโต นิสีทิฯ

[362] สีโห สมณุทฺเทโสติ อายสฺมโต นาคิตสฺส ภาคิเนยฺโย สตฺตวสฺสกาเล ปพฺพชิตฺวา สาสเน ยุตฺตปยุตฺโต ‘‘สีโห’’ติ เอวํนามโก สามเณโร, โส กิร ตํ มหาปริสํ ทิสฺวา – ‘‘อยํ ปริสา มหตี, สกลํ วิหารํ ปูเรตฺวา นิสินฺนา, อทฺธา ภควา อชฺช อิมิสฺสา ปริสาย มหนฺเตน อุสฺสาเหน ธมฺมํ เทเสสฺสติ, ยํนูนาหํ อุปชฺฌายสฺสาจิกฺขิตฺวา ภควโต มหาปริสาย สนฺนิปติตภาวํ อาโรจาเปยฺย’’นฺติ จินฺเตตฺวา เยนายสฺมา นาคิโต เตนุปสงฺกมิฯ ภนฺเต กสฺสปาติ เถรํ โคตฺเตน อาลปติฯ เอสา ชนตาติ เอโส ชนสมูโหฯ

ตฺวญฺเญว ภควโต อาโรเจหีติ สีโห กิร ภควโต วิสฺสาสิโก, อยญฺหิ เถโร ถูลสรีโร, เตนสฺส สรีรครุตาย อุฏฺฐานนิสชฺชาทีสุ อาลสิยภาโว อีสกํ อปฺปหีโน วิย โหติฯ อถายํ สามเณโร ภควโต กาเลน กาลํ วตฺตํ กโรติฯ เตน นํ เถโร ‘‘ตฺวมฺปิ ทสพลสฺส วิสฺสาสิโก’’ติ วตฺวา คจฺฉ ตฺวญฺเญวาโรเจหีติ อาหฯ วิหารปจฺฉายายนฺติ วิหารฉายายํ, กูฏาคารมหาเคหจฺฉายาย ผริโตกาเสติ อตฺโถฯ สา กิร กูฏาคารสาลา ทกฺขิณุตฺตรโต ทีฆา ปาจีนมุขา, เตนสฺสา ปุรโต มหตี ฉายา ปตฺถฏา โหติ, สีโห ตตฺถ ภควโต อาสนํ ปญฺญเปสิฯ

[363] อถ โข ภควา ทฺวารนฺตเรหิ เจว วาตปานนฺตเรหิ จ นิกฺขมิตฺวา วิธาวนฺตาหิ วิปฺผรนฺตีหิ ฉพฺพณฺณาหิ พุทฺธรสฺมีหิ สํสูจิตนิกฺขมโน วลาหกนฺตรโต ปุณฺณจนฺโท วิย กูฏาคารสาลโต นิกฺขมิตฺวา ปญฺญตฺตวรพุทฺธาสเน นิสีทิฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘อถ โข ภควา วิหารา นิกฺขมฺม วิหารปจฺฉายาย ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีที’’ติฯ