อมฺพฏฺโฐ ปน มาณโวติ โส กิร ภควโต รูปสมฺปตฺติยํ จิตฺตปฺปสาทมตฺตมฺปิ อกตฺวา ‘‘ทสพลํ อปสาเทสฺสามี’’ติ อุทเร พทฺธสาฏกํ มุญฺจิตฺวา กณฺเฐ โอลมฺเพตฺวา เอเกน หตฺเถน ทุสฺสกณฺณํ คเหตฺวา จงฺกมํ อภิรูหิตฺวา กาเลน พาหุํ, กาเลน อุทรํ, กาเลน ปิฏฺฐิํ ทสฺเสนฺโต, กาเลน หตฺถวิการํ, กาเลน ภมุกวิการํ กโรนฺโต, ‘‘กจฺจิ เต โภ, โคตม, ธาตุสมตา, กจฺจิ ภิกฺขาหาเรน น กิลมถ, อกิลมถากาโรเยว ปน เต ปญฺญายติ; ถูลานิ หิ เต องฺคปจฺจงฺคานิ, ปาสาทิกตฺถ คตคตฏฺฐาเน. ‘เต พหุชนา ราชปพฺพชิโตติ จ พุทฺโธ’ติ จ อุปฺปนฺนพหุมานา ปณีตํ โอชวนฺตมาหารํ เทนฺติฯ ปสฺสถ, โภ, เคหํ, จิตฺตสาลา วิย, ทิพฺพปาสาโท วิยฯ อิมํ มญฺจํ ปสฺสถ, พิมฺโพหนํ ปสฺสถ, กิํ เอวรูเป ฐาเน วสนฺตสฺส สมณธมฺมํ กาตุํ ทุกฺกร’’นฺติ เอวรูปํ อุปฺปณฺฑนกถํ อนาจารภาวสารณียํ กเถติ, เตน วุตฺตํ – ‘‘อมฺพฏฺโฐ ปน มาณโว จงฺกมนฺโตปิ นิสินฺเนน ภควตา กิญฺจิ กิญฺจิ กถํ สารณียํ วีติสาเรติ, ฐิโตปิ นิสินฺเนน ภควตา กิญฺจิ กิญฺจิ กถํ สารณียํ วีติสาเรตี’’ติฯ

[262] อถ โข ภควาติ อถ ภควา – ‘‘อยํ มาณโว หตฺถํ ปสาเรตฺวา ภวคฺคํ คเหตุกาโม วิย, ปาทํ ปสาเรตฺวา อวีจิํ วิจริตุกาโม วิย, มหาสมุทฺทํ ตริตุกาโม วิย, สิเนรุํ อาโรหิตุกาโม วิย จ อฏฺฐาเน วายมติ, หนฺท, เตน สทฺธิํ มนฺเตมี’’ติ อมฺพฏฺฐํ มาณวํ เอตทโวจฯ อาจริยปาจริเยหีติ อาจริเยหิ จ เตสํ อาจริเยหิ จฯ

ปฐมอิพฺภวาทวณฺณนา

[263] คจฺฉนฺโต วาติ เอตฺถ กามํ ตีสุ อิริยาปเถสุ พฺราหฺมโณ อาจริยพฺราหฺมเณน สทฺธิํ สลฺลปิตุมรหติฯ อยํ ปน มาณโว มานถทฺธตาย กถาสลฺลาปํ กโรนฺโต จตฺตาโรปิ อิริยาปเถ โยเชสฺสามีติ ‘‘สยาโน วา หิ, โภ โคตม, สยาเนนา’’ติ อาหฯ