มโนมยญาณํ นิมฺมิตพฺพรูปายตนมตฺตเมว อารมฺมณํ กโรตีติ ปริตฺตปจฺจุปฺปนฺนพหิทฺธารมฺมณํฯ อาสวกฺขยญาณํ อปฺปมาณพหิทฺธานวตฺตพฺพารมฺมณํฯ อวเสสานํ อารมฺมณเภโท วิสุทฺธิมคฺเค วุตฺโตฯ อุตฺตริตรํ วา ปณีตตรํ วาติ เยน เกนจิ ปริยาเยน อิโต เสฏฺฐตรํ สามญฺญผลํ นาม นตฺถีติ ภควา อรหตฺตนิกูเฏน เทสนํ นิฏฺฐาเปสิฯ

อชาตสตฺตุอุปาสกตฺตปฏิเวทนากถา

[250] ราชา ตตฺถ ตตฺถ สาธุการํ ปวตฺเตนฺโต อาทิมชฺฌปริโยสานํ สกฺกจฺจํ สุตฺวา ‘‘จิรํ วตมฺหิ อิเม ปญฺเห ปุถู สมณพฺราหฺมเณ ปุจฺฉนฺโต, ถุเส โกฏฺเฏนฺโต วิย กิญฺจิ สารํ นาลตฺถํ, อโห วต ภควโต คุณสมฺปทา, โย เม ทีปสหสฺสํ ชาเลนฺโต วิย มหนฺตํ อาโลกํ กตฺวา อิเม ปญฺเห วิสฺสชฺเชสิฯ สุจิรํ วตมฺหิ ทสพลสฺส คุณานุภาวํ อชานนฺโต วญฺจิโต’’ติ จินฺเตตฺวา พุทฺธคุณานุสฺสรณสมฺภูตาย ปญฺจวิธาย ปีติยา ผุฏสรีโร อตฺตโน ปสาทํ อาวิกโรนฺโต อุปาสกตฺตํ ปฏิเวเทสิฯ ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘เอวํ วุตฺเต ราชา’’ติอาทิ อารทฺธํฯ

ตตฺถ อภิกฺกนฺตํ, ภนฺเตติ อยํ อภิกฺกนฺตสทฺโท ขยสุนฺทราภิรูปอพฺภนุโมทเนสุ ทิสฺสติฯ ‘‘อภิกฺกนฺตา ภนฺเต, รตฺติ, นิกฺขนฺโต ปฐโม ยาโม, จิรนิสินฺโน ภิกฺขุสงฺโฆ’’ติอาทีสุ (อ. นิ. 8.20) หิ ขเย ทิสฺสติฯ ‘‘อยํ เม ปุคฺคโล ขมติ, อิเมสํ จตุนฺนํ ปุคฺคลานํ อภิกฺกนฺตตโร จ ปณีตตโร จา’’ติอาทีสุ (อ. นิ. 4.100) สุนฺทเรฯ

‘‘โก เม วนฺทติ ปาทานิ, อิทฺธิยา ยสสา ชลํ;

อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน, สพฺพา โอภาสยํ ทิสา’’ติฯ (วิ. ว. 857);

อาทีสุ อภิรูเปฯ ‘‘อภิกฺกนฺตํ โภ, โคตมา’’ติอาทีสุ (ปารา. 15) อพฺภนุโมทเนฯ อิธาปิ อพฺภนุโมทเนเยวฯ ยสฺมา จ อพฺภนุโมทเน, ตสฺมา ‘สาธุ สาธุ ภนฺเต’ติ วุตฺตํ โหตีติ เวทิตพฺโพฯ

ภเย โกเธ ปสํสายํ, ตุริเต โกตูหลจฺฉเร;

หาเส โสเก ปสาเท จ, กเร อาเมฑิตํ พุโธติฯ