นีวรณปฺปหานกถา

[216] โส อิมินา จาติอาทินา กิํ ทสฺเสติ? อรญฺญวาสสฺส ปจฺจยสมฺปตฺติํ ทสฺเสติฯ ยสฺส หิ อิเม จตฺตาโร ปจฺจยา นตฺถิ, ตสฺส อรญฺญวาโส น อิชฺฌติฯ ติรจฺฉานคเตหิ วา วนจรเกหิ วา สทฺธิํ วตฺตพฺพตํ อาปชฺชติฯ อรญฺเญ อธิวตฺถา เทวตา – ‘‘กิํ เอวรูปสฺส ปาปภิกฺขุโน อรญฺญวาเสนา’’ติ เภรวสทฺทํ สาเวนฺติ, หตฺเถหิ สีสํ ปหริตฺวา ปลายนาการํ กโรนฺติฯ ‘‘อสุโก ภิกฺขุ อรญฺญํ ปวิสิตฺวา อิทญฺจิทญฺจ ปาปกมฺมํ อกาสี’’ติ อยโส ปตฺถรติฯ ยสฺส ปเนเต จตฺตาโร ปจฺจยา อตฺถิ, ตสฺส อรญฺญวาโส อิชฺฌติฯ โส หิ อตฺตโน สีลํ ปจฺจเวกฺขนฺโต กิญฺจิ กาฬกํ วา ติลกํ วา อปสฺสนฺโต ปีติํ อุปฺปาเทตฺวา ตํ ขยวยโต สมฺมสนฺโต อริยภูมิํ โอกฺกมติฯ อรญฺเญ อธิวตฺถา เทวตา อตฺตมนา วณฺณํ ภณนฺติฯ อิติสฺส อุทเก ปกฺขิตฺตเตลพินฺทุ วิย ยโส วิตฺถาริโก โหติฯ

ตตฺถ วิวิตฺตนฺติ สุญฺญํ, อปฺปสทฺทํ, อปฺปนิคฺโฆสนฺติ อตฺโถฯ เอตเทว หิ สนฺธาย วิภงฺเค – ‘‘วิวิตฺตนฺติ สนฺติเก เจปิ เสนาสนํ โหติ, ตญฺจ อนากิณฺณํ คหฏฺเฐหิ ปพฺพชิเตหิฯ เตน ตํ วิวิตฺต’’นฺติ วุตฺตํฯ เสติ เจว อาสติ จ เอตฺถาติ เสนาสนํ มญฺจปีฐาทีนเมตํ อธิวจนํฯ เตนาห – ‘‘เสนาสนนฺติ มญฺโจปิ เสนาสนํ , ปีฐมฺปิ, ภิสิปิ, พิมฺโพหนมฺปิ, วิหาโรปิ, อฑฺฒโยโคปิ, ปาสาโทปิ, หมฺมิยมฺปิ, คุหาปิ, อฏฺโฏปิ, มาโฬปิ เลณมฺปิ, เวฬุคุมฺโพปิ, รุกฺขมูลมฺปิ, มณฺฑโปปิ, เสนาสนํ, ยตฺถ วา ปน ภิกฺขู ปฏิกฺกมนฺติ, สพฺพเมตํ เสนาสน’’นฺติ (วิภ. 527)ฯ

อปิ จ – ‘‘วิหาโร อฑฺฒโยโค ปาสาโท หมฺมิยํ คุหา’’ติ อิทํ วิหารเสนาสนํ นามฯ ‘‘มญฺโจ ปีฐํ ภิสิ พิมฺโพหน’’นฺติ อิทํ มญฺจปีฐเสนาสนํ นามฯ ‘‘จิมิลิกา จมฺมขณฺโฑ ติณสนฺถาโร ปณฺณสนฺถาโร’’ติ อิทํ สนฺถตเสนาสนํ นามฯ ‘‘ยตฺถ วา ปน ภิกฺขู ปฏิกฺกมนฺตี’’ติ อิทํ โอกาสเสนาสนํ นามาติฯ เอวํ จตุพฺพิธํ เสนาสนํ โหติ, ตํ สพฺพํ เสนาสนคฺคหเณน สงฺคหิตเมวฯ

อิธ ปนสฺส สกุณสทิสสฺส จาตุทฺทิสสฺส ภิกฺขุโน อนุจฺฉวิกเสนาสนํ ทสฺเสนฺโต อรญฺญํ รุกฺขมูลนฺติอาทิมาหฯ