เมนู

[451] ‘‘กติหิ นุ โข ภนฺเต องฺเคหิ สมนฺนาคตาย ภิกฺขุนิยา กมฺมํ กาตพฺพ’’นฺติ สตฺตนฺนํ กมฺมานํ อญฺญตรํ สนฺธาย ปุจฺฉติฯ

[454] น สากจฺฉาตพฺโพติ กปฺปิยากปฺปิยนามรูปปริจฺเฉทสมถวิปสฺสนาทิเภโท กถามคฺโค น กเถตพฺโพฯ ยสฺมา ปน ขีณาสโว ภิกฺขุ น วิสํวาเทติ, ตถารูปสฺส กถามคฺคสฺส สามี หุตฺวา กเถติ, น อิตโร; ตสฺมา ปฐมปญฺจเก ‘‘น อเสกฺเขนา’’ติ ปฏิกฺขิปิตฺวา ทุติยปญฺจเก ‘‘อเสกฺเขนา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ

น อตฺถปฏิสมฺภิทาปตฺโตติ อฏฺฐกถาย ปฏิสมฺภิทาปตฺโต ปเภทคตญาณปฺปตฺโต น โหติฯ น ธมฺมปฏิสมฺภิทาปตฺโตติ ปาฬิธมฺเม ปฏิสมฺภิทาปตฺโต น โหติฯ น นิรุตฺติปฏิสมฺภิทาปตฺโตติ โวหารนิรุตฺติยํ ปฏิสมฺภิทาปตฺโต น โหติฯ น ปฏิภานปฏิสมฺภิทาปตฺโตติ ยานิ ตานิ ปฏิภานสงฺขาตานิ อตฺถปฏิสมฺภิทาทีนิ ญาณานิ, เตสุ ปฏิสมฺภิทาปตฺโต น โหติฯ ยถาวิมุตฺตํ จิตฺตํ น ปจฺจเวกฺขิตาติ จตุนฺนํ ผลวิมุตฺตีนํ วเสน ยถาวิมุตฺตํ จิตฺตํ เอกูนวีสติเภทาย ปจฺจเวกฺขณาย น ปจฺจเวกฺขิตา โหติฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

ภิกฺขุโนวาทวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อุพฺพาหิกวคฺควณฺณนา

[455] อุพฺพาหิกวคฺเค – น อตฺถกุสโลติ น อฏฺฐกถากุสโล; อตฺถุทฺธาเร เฉโก น โหติฯ น ธมฺมกุสโลติ อาจริยมุขโต อนุคฺคหิตตฺตา ปาฬิยํ น กุสโล, น ปาฬิสูโรฯ นิรุตฺติกุสโลติ ภาสนฺตรโวหาเร น กุสโลฯ น พฺยญฺชนกุสโลติ สิถิลธนิตาทิวเสน ปริมณฺฑลพฺยญฺชนาโรปเน กุสโล น โหติ; น อกฺขรปริจฺเฉเท นิปุโณติ อตฺโถฯ น ปุพฺพาปรกุสโลติ อตฺถปุพฺพาปเร ธมฺมปุพฺพาปเร นิรุตฺติปุพฺพาปเร พฺยญฺชนปุพฺพาปเร ปุเรกถาปจฺฉากถาสุ จ น กุสโล โหติฯ

โกธโนติอาทีนิ ยสฺมา โกธาทีหิ อภิภูโต การณาการณํ น ชานาติ, วินิจฺฉิตุํ น สกฺโกติ, ตสฺมา วุตฺตานิฯ

ปสาเรตา โหติ โน สาเรตาติ โมเหตา โหติ, น สติอุปฺปาเทตา; โจทกจุทิตกานํ กถํ โมเหติ ปิทหติ น สาเรตีติ อตฺโถฯ เสสเมตฺถ อุพฺพาหิกวคฺเค อุตฺตานเมวาติฯ

อุพฺพาหิกวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อธิกรณวูปสมวคฺควณฺณนา

[457] อธิกรณวูปสมวคฺเค – ปุคฺคลครุ โหตีติ ‘‘อยํ เม อุปชฺฌาโย, อยํ เม อาจริโย’’ติอาทีนิ จินฺเตตฺวา ตสฺส ชยํ อากงฺขมาโน ‘‘อธมฺมํ ธมฺโม’’ติ ทีเปติฯ สงฺฆครุ โหตีติ ธมฺมญฺจ วินยญฺจ อมุญฺจิตฺวา วินิจฺฉินนฺโต สงฺฆครุโก นาม โหติฯ จีวราทีนิ คเหตฺวา วินิจฺฉินนฺโต อามิสครุโก นาม โหติ, ตานิ อคฺคเหตฺวา ยถาธมฺมํ วินิจฺฉินนฺโต สทฺธมฺมครุโก นาม โหติฯ

[458] ปญฺจหุปาลิ อากาเรหีติ ปญฺจหิ การเณหิ สงฺโฆ ภิชฺชติ – กมฺเมน, อุทฺเทเสน, โวหรนฺโต, อนุสฺสาวเนน, สลากคฺคาเหนาติฯ เอตฺถ กมฺเมนาติ อปโลกนาทีสุ จตูสุ กมฺเมสุ อญฺญตเรน กมฺเมนฯ อุทฺเทเสนาติ ปญฺจสุ ปาติโมกฺขุทฺเทเสสุ อญฺญตเรน อุทฺเทเสนฯ โวหรนฺโตติ กถยนฺโต; ตาหิ ตาหิ อุปปตฺตีหิ ‘‘อธมฺมํ ธมฺโม’’ติอาทีนิ อฏฺฐารส เภทกรวตฺถูนิ ทีเปนฺโต อนุสฺสาวเนนาติ ‘‘นนุ ตุมฺเห ชานาถ มยฺหํ อุจฺจากุลา ปพฺพชิตภาวํ พหุสฺสุตภาวญฺจ, มาทิโส นาม อุทฺธมฺมํ อุพฺพินยํ สตฺถุ สาสนํ คาเหยฺยาติ จิตฺตมฺปิ อุปฺปาเทตุํ ตุมฺหากํ ยุตฺตํ, กิํ มยฺหํ อวีจิ นีลุปฺปลวนมิว สีตโล, กิมหํ อปายโต น ภายามี’’ติอาทินา นเยน กณฺณมูเล วจีเภทํ กตฺวา อนุสฺสาวเนนฯ สลากคฺคาเหนาติ เอวํ อนุสฺสาเวตฺวา เตสํ จิตฺตํ อุปตฺถมฺเภตฺวา อนิวตฺติธมฺเม กตฺวา ‘‘คณฺหถ อิมํ สลาก’’นฺติ สลากคฺคาเหนฯ

เอตฺถ จ กมฺมเมว อุทฺเทโส วา ปมาณํ, โวหารานุสฺสาวนสลากคฺคาหา ปน ปุพฺพภาคาฯ