มุสาวาทวคฺควณฺณนา

[444] มุสาวาทวคฺเค – ปาราชิกํ คจฺฉตีติ ปาราชิกคามี; ปาราชิกาปตฺติภาวํ ปาปุณาตีติ อตฺโถฯ อิตเรสุปิ เอเสว นโยฯ ตตฺถ อสนฺตอุตฺตริมนุสฺสธมฺมาโรจนมุสาวาโท ปาราชิกคามี, อมูลเกน ปาราชิเกน อนุทฺธํสนมุสาวาโท สงฺฆาทิเสสคามี, ‘‘โย เต วิหาเร วสตี’’ติอาทินา ปริยาเยน ชานนฺตสฺส วุตฺตมุสาวาโท ถุลฺลจฺจยคามี, อชานนฺตสฺส ทุกฺกฏคามี, ‘‘สมฺปชานมุสาวาเท ปาจิตฺติย’’นฺติ อาคโต ปาจิตฺติยคามีติ เวทิตพฺโพฯ

อทสฺสเนนาติ วินยธรสฺส อทสฺสเนนฯ กปฺปิยากปฺปิเยสุ หิ กุกฺกุจฺเจ อุปฺปนฺเน วินยธรํ ทิสฺวา กปฺปิยากปฺปิยภาวํ ปฏิปุจฺฉิตฺวา อกปฺปิยํ ปหาย กปฺปิยํ กเรยฺย, ตํ อปสฺสนฺโต ปน อกปฺปิยมฺปิ กปฺปิยนฺติ กโรนฺโต อาปชฺชติฯ เอวํ อาปชฺชิตพฺพํ อาปตฺติํ วินยธรสฺส ทสฺสเนน นาปชฺชติ, อทสฺสเนเนว อาปชฺชติ, เตน วุตฺตํ ‘‘อทสฺสเนนา’’ติฯ อสฺสวเนนาติ เอกวิหาเรปิ วสนฺโต ปน วินยธรสฺส อุปฏฺฐานํ คนฺตฺวา กปฺปิยากปฺปิยํ อปุจฺฉิตฺวา วา อญฺเญสญฺจ วุจฺจมานํ อสุณนฺโต อาปชฺชติเยว, เตน วุตฺตํ ‘‘อสฺสวเนนา’’ติฯ ปสุตฺตกตาติ ปสุตฺตกตายฯ สหคารเสยฺยญฺหิ ปสุตฺตกภาเวนปิ อาปชฺชติฯ อกปฺปิเย กปฺปิยสญฺญิตาย อาปชฺชนฺโต ปน ตถาสญฺญี อาปชฺชติฯ สติสมฺโมสา เอกรตฺตาติกฺกมาทิวเสน อาปชฺชิตพฺพํ อาปชฺชติฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

มุสาวาทวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ภิกฺขุโนวาทวคฺควณฺณนา

[450] ภิกฺขุนิวคฺเค – อลาภายาติ จตุนฺนํ ปจฺจยานํ อลาภตฺถาย; ยถา ปจฺจเย น ลภนฺติ, ตถา ปริสกฺกติ วายมตีติ อตฺโถฯ อนตฺถายาติ อนตฺถํ กลิสาสนํ อาโรเปนฺโต ปริสกฺกติฯ อวาสายาติ อวาสตฺถาย; ยสฺมิํ คามเขตฺเต วสนฺติ, ตโต นีหรณตฺถายฯ สมฺปโยเชตีติ อสทฺธมฺมปฏิเสวนตฺถาย สมฺปโยเชติฯ

[451] ‘‘กติหิ นุ โข ภนฺเต องฺเคหิ สมนฺนาคตาย ภิกฺขุนิยา กมฺมํ กาตพฺพ’’นฺติ สตฺตนฺนํ กมฺมานํ อญฺญตรํ สนฺธาย ปุจฺฉติฯ

[454] น สากจฺฉาตพฺโพติ กปฺปิยากปฺปิยนามรูปปริจฺเฉทสมถวิปสฺสนาทิเภโท กถามคฺโค น กเถตพฺโพฯ ยสฺมา ปน ขีณาสโว ภิกฺขุ น วิสํวาเทติ, ตถารูปสฺส กถามคฺคสฺส สามี หุตฺวา กเถติ, น อิตโร; ตสฺมา ปฐมปญฺจเก ‘‘น อเสกฺเขนา’’ติ ปฏิกฺขิปิตฺวา ทุติยปญฺจเก ‘‘อเสกฺเขนา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ

น อตฺถปฏิสมฺภิทาปตฺโตติ อฏฺฐกถาย ปฏิสมฺภิทาปตฺโต ปเภทคตญาณปฺปตฺโต น โหติฯ น ธมฺมปฏิสมฺภิทาปตฺโตติ ปาฬิธมฺเม ปฏิสมฺภิทาปตฺโต น โหติฯ น นิรุตฺติปฏิสมฺภิทาปตฺโตติ โวหารนิรุตฺติยํ ปฏิสมฺภิทาปตฺโต น โหติฯ น ปฏิภานปฏิสมฺภิทาปตฺโตติ ยานิ ตานิ ปฏิภานสงฺขาตานิ อตฺถปฏิสมฺภิทาทีนิ ญาณานิ, เตสุ ปฏิสมฺภิทาปตฺโต น โหติฯ ยถาวิมุตฺตํ จิตฺตํ น ปจฺจเวกฺขิตาติ จตุนฺนํ ผลวิมุตฺตีนํ วเสน ยถาวิมุตฺตํ จิตฺตํ เอกูนวีสติเภทาย ปจฺจเวกฺขณาย น ปจฺจเวกฺขิตา โหติฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

ภิกฺขุโนวาทวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อุพฺพาหิกวคฺควณฺณนา

[455] อุพฺพาหิกวคฺเค – น อตฺถกุสโลติ น อฏฺฐกถากุสโล; อตฺถุทฺธาเร เฉโก น โหติฯ น ธมฺมกุสโลติ อาจริยมุขโต อนุคฺคหิตตฺตา ปาฬิยํ น กุสโล, น ปาฬิสูโรฯ น นิรุตฺติกุสโลติ ภาสนฺตรโวหาเร น กุสโลฯ น พฺยญฺชนกุสโลติ สิถิลธนิตาทิวเสน ปริมณฺฑลพฺยญฺชนาโรปเน กุสโล น โหติ; น อกฺขรปริจฺเฉเท นิปุโณติ อตฺโถฯ น ปุพฺพาปรกุสโลติ อตฺถปุพฺพาปเร ธมฺมปุพฺพาปเร นิรุตฺติปุพฺพาปเร พฺยญฺชนปุพฺพาปเร ปุเรกถาปจฺฉากถาสุ จ น กุสโล โหติฯ

โกธโนติอาทีนิ ยสฺมา โกธาทีหิ อภิภูโต การณาการณํ น ชานาติ, วินิจฺฉิตุํ น สกฺโกติ, ตสฺมา วุตฺตานิฯ