ทิฏฺฐาวิกมฺมวคฺควณฺณนา

[425] ทิฏฺฐาวิกมฺมวคฺเค – ทิฏฺฐาวิกมฺมาติ ทิฏฺฐีนํ อาวิกมฺมานิ; ลทฺธิปฺปกาสนานิ อาปตฺติเทสนาสงฺขาตานํ วินยกมฺมานเมตํ อธิวจนํฯ อนาปตฺติยา ทิฏฺฐิํ อาวิ กโรตีติ อนาปตฺติเมว อาปตฺตีติ เทเสตีติ อตฺโถ ฯ อเทสนาคามินิยาติ ครุกาปตฺติยา ทิฏฺฐิํ อาวิกโรติ; สงฺฆาทิเสสญฺจ ปาราชิกญฺจ เทเสตีติ อตฺโถฯ เทสิตายาติ ลหุกาปตฺติยาปิ เทสิตาย ทิฏฺฐิํ อาวิกโรติ; เทสิตํ ปุน เทเสตีติ อตฺโถฯ

จตูหิ ปญฺจหิ ทิฏฺฐินฺติ ยถา จตูหิ ปญฺจหิ ทิฏฺฐิ อาวิกตา โหติ, เอวํ อาวิกโรติ; จตฺตาโร ปญฺจ ชนา เอกโต อาปตฺติํ เทเสนฺตีติ อตฺโถฯ มโนมานเสนาติ มนสงฺขาเตน มานเสน ทิฏฺฐิํ อาวิกโรติ; วจีเภทํ อกตฺวา จิตฺเตเนว อาปตฺติํ เทเสตีติ อตฺโถฯ

นานาสํวาสกสฺสาติ ลทฺธินานาสํวาสกสฺส วา กมฺมนานาสํวาสกสฺส วา สนฺติเก ทิฏฺฐิํ อาวิกโรติ; อาปตฺติํ เทเสตีติ อตฺโถฯ นานาสีมายาติ สมานสํวาสกสฺสาปิ นานาสีมาย ฐิตสฺส สนฺติเก อาวิกโรติฯ มาฬกสีมาย หิ ฐิเตน สีมนฺตริกาย ฐิตสฺส สีมนฺตริกาย วา ฐิเตน อวิปฺปวาสสีมาย ฐิตสฺสาปิ อาปตฺติํ เทเสตุํ น วฏฺฏติฯ อปกตตฺตสฺสาติ อุกฺขิตฺตกสฺส วา, ยสฺส วา อุโปสถปวารณา ฐปิตา โหนฺติ, ตสฺส สนฺติเก เทเสตีติ อตฺโถฯ

[430] นาลํ โอกาสกมฺมํ กาตุนฺติ น ปริยตฺตํ กาตุํ; น กาตพฺพนฺติ อตฺโถฯ อิธาปิ อปกตตฺโต อุกฺขิตฺตโก จ ฐปิตอุโปสถปวารโณ จฯ จาวนาธิปฺปาโยติ สาสนโต จาเวตุกาโมฯ

[432] มนฺทตฺตา โมมูหตฺตาติ มนฺทภาเวน โมมูหภาเวน วิสฺสชฺชิตมฺปิ ชานิตุํ อสมตฺโถ, เกวลํ อตฺตโน โมมูหภาวํ ปกาเสนฺโตเยว ปุจฺฉติ อุมฺมตฺตโก วิยฯ ปาปิจฺโฉติ ‘‘เอวํ มํ ชโน สมฺภาเวสฺสตี’’ติ ปาปิกาย อิจฺฉาย ปุจฺฉติฯ ปริภวาติ ปริภวํ อาโรเปตุกาโม หุตฺวา ปุจฺฉติฯ อญฺญพฺยากรเณสุปิ เอเสว นโยฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ อตฺตาทานวคฺเค จ ธุตงฺควคฺเค จ ยํ วตฺตพฺพํ สิยา, ตํ สพฺพํ เหฏฺฐา วุตฺตเมวฯ

ทิฏฺฐาวิกมฺมวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

มุสาวาทวคฺควณฺณนา

[444] มุสาวาทวคฺเค – ปาราชิกํ คจฺฉตีติ ปาราชิกคามี; ปาราชิกาปตฺติภาวํ ปาปุณาตีติ อตฺโถฯ อิตเรสุปิ เอเสว นโยฯ ตตฺถ อสนฺตอุตฺตริมนุสฺสธมฺมาโรจนมุสาวาโท ปาราชิกคามี, อมูลเกน ปาราชิเกน อนุทฺธํสนมุสาวาโท สงฺฆาทิเสสคามี, ‘‘โย เต วิหาเร วสตี’’ติอาทินา ปริยาเยน ชานนฺตสฺส วุตฺตมุสาวาโท ถุลฺลจฺจยคามี, อชานนฺตสฺส ทุกฺกฏคามี, ‘‘สมฺปชานมุสาวาเท ปาจิตฺติย’’นฺติ อาคโต ปาจิตฺติยคามีติ เวทิตพฺโพฯ

อทสฺสเนนาติ วินยธรสฺส อทสฺสเนนฯ กปฺปิยากปฺปิเยสุ หิ กุกฺกุจฺเจ อุปฺปนฺเน วินยธรํ ทิสฺวา กปฺปิยากปฺปิยภาวํ ปฏิปุจฺฉิตฺวา อกปฺปิยํ ปหาย กปฺปิยํ กเรยฺย, ตํ อปสฺสนฺโต ปน อกปฺปิยมฺปิ กปฺปิยนฺติ กโรนฺโต อาปชฺชติฯ เอวํ อาปชฺชิตพฺพํ อาปตฺติํ วินยธรสฺส ทสฺสเนน นาปชฺชติ, อทสฺสเนเนว อาปชฺชติ, เตน วุตฺตํ ‘‘อทสฺสเนนา’’ติฯ อสฺสวเนนาติ เอกวิหาเรปิ วสนฺโต ปน วินยธรสฺส อุปฏฺฐานํ คนฺตฺวา กปฺปิยากปฺปิยํ อปุจฺฉิตฺวา วา อญฺเญสญฺจ วุจฺจมานํ อสุณนฺโต อาปชฺชติเยว, เตน วุตฺตํ ‘‘อสฺสวเนนา’’ติฯ ปสุตฺตกตาติ ปสุตฺตกตายฯ สหคารเสยฺยญฺหิ ปสุตฺตกภาเวนปิ อาปชฺชติฯ อกปฺปิเย กปฺปิยสญฺญิตาย อาปชฺชนฺโต ปน ตถาสญฺญี อาปชฺชติฯ สติสมฺโมสา เอกรตฺตาติกฺกมาทิวเสน อาปชฺชิตพฺพํ อาปชฺชติฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

มุสาวาทวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ภิกฺขุโนวาทวคฺควณฺณนา

[450] ภิกฺขุนิวคฺเค – อลาภายาติ จตุนฺนํ ปจฺจยานํ อลาภตฺถาย; ยถา ปจฺจเย น ลภนฺติ, ตถา ปริสกฺกติ วายมตีติ อตฺโถฯ อนตฺถายาติ อนตฺถํ กลิสาสนํ อาโรเปนฺโต ปริสกฺกติฯ อวาสายาติ อวาสตฺถาย; ยสฺมิํ คามเขตฺเต วสนฺติ, ตโต นีหรณตฺถายฯ สมฺปโยเชตีติ อสทฺธมฺมปฏิเสวนตฺถาย สมฺปโยเชติฯ