เมนู

โวหารวคฺควณฺณนา

[424] อาปตฺติยา ปโยคํ น ชานาตีติ ‘‘อยํ อาปตฺติ กายปฺปโยคา, อยํ วจีปโยคา’’ติ น ชานาติฯ อาปตฺติยา วูปสมํ น ชานาตีติ ‘‘อยํ อาปตฺติ เทสนาย วูปสมติ, อยํ วุฏฺฐาเนน, อยํ เนว เทสนาย น วุฏฺฐาเนนา’’ติ น ชานาติฯ อาปตฺติยา น วินิจฺฉยกุสโล โหตีติ ‘‘อิมสฺมิํ วตฺถุสฺมิํ อยํ อาปตฺตี’’ติ น ชานาติ, โทสานุรูปํ อาปตฺติํ อุทฺธริตฺวา ปติฏฺฐาเปตุํ น สกฺโกติฯ

อธิกรณสมุฏฺฐานํ น ชานาตีติ ‘‘อิทํ อธิกรณํ อฏฺฐารส เภทกรวตฺถูนิ นิสฺสาย สมุฏฺฐาติ, อิทํ จตสฺโส วิปตฺติโย, อิทํ ปญฺจ วา สตฺต วา อาปตฺติกฺขนฺเธ, อิทํ จตฺตาริ สงฺฆกิจฺจานิ นิสฺสาย สมุฏฺฐาตี’’ติ น ชานาติฯ ปโยคํ น ชานาตีติ ‘‘อิทํ อธิกรณํ ทฺวาทสมูลปฺปโยคํ, อิทํ จุทฺทสมูลปฺปโยคํ, อิทํ ฉมูลปโยคํ, อิทํ เอกมูลปโยค’’นฺติ น ชานาติฯ อธิกรณานญฺหิ ยถาสกํมูลเมว ปโยคา นาม โหนฺติ, ตํ สพฺพมฺปิ น ชานาตีติ อตฺโถฯ วูปสมํ น ชานาตีติ ‘‘อิทํ อธิกรณํ ทฺวีหิ สมเถหิ วูปสมติ, อิทํ ตีหิ, อิทํ จตูหิ, อิทํ เอเกน สมเถน วูปสมตี’’ติ น ชานาติฯ น วินิจฺฉยกุสโล โหตีติ อธิกรณํ วินิจฺฉินิตฺวา สมถํ ปาเปตุํ น ชานาติฯ

กมฺมํ น ชานาตีติ ตชฺชนียาทิ สตฺตวิธํ กมฺมํ น ชานาติฯ กมฺมสฺส กรณํ น ชานาตีติ ‘‘อิทํ กมฺมํ อิมินา นีหาเรน กาตพฺพ’’นฺติ น ชานาติฯ กมฺมสฺส วตฺถุํ น ชานาตีติ ‘‘อิทํ ตชฺชนียสฺส วตฺถุ, อิทํ นิยสฺสาทีน’’นฺติ น ชานาติฯ วตฺตนฺติ สตฺตสุ กมฺเมสุ เหฏฺฐา จตุนฺนํ กมฺมานํ อฏฺฐารสวิธํ ติวิธสฺส จ อุกฺเขปนียกมฺมสฺส เตจตฺตาลีสวิธํ วตฺตํ น ชานาติฯ กมฺมสฺส วูปสมํ น ชานาตีติ ‘‘โย ภิกฺขุ วตฺเต วตฺติตฺวา ยาจติ, ตสฺส กมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ, อจฺจโย เทสาเปตพฺโพ’’ติ น ชานาติฯ

วตฺถุํ น ชานาตีติ สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ วตฺถุํ น ชานาติฯ นิทานํ น ชานาตีติ ‘‘อิทํ สิกฺขาปทํ อิมสฺมิํ นคเร ปญฺญตฺตํ, อิทํ อิมสฺมิ’’นฺติ น ชานาติฯ ปญฺญตฺติํ น ชานาตีติ ปญฺญตฺติอนุปญฺญตฺติอนุปฺปนฺนปญฺญตฺติวเสน ติวิธํ ปญฺญตฺติํ น ชานาติฯ ปทปจฺจาภฏฺฐํ น ชานาตีติ สมฺมุขา กาตพฺพํ ปทํ น ชานาติฯ ‘‘พุทฺโธ ภควา’’ติ วตฺตพฺเพ ‘‘ภควา พุทฺโธ’’ติ เหฏฺฐุปริยํ กตฺวา ปทํ โยเชติฯ

อกุสโล จ โหติ วินเยติ วินยปาฬิยญฺจ อฏฺฐกถายญฺจ อกุสโล โหติฯ

ญตฺติํ น ชานาตีติ สงฺเขปโต หิ ทุวิธา ญตฺติ – ‘‘เอสา ญตฺตี’’ติ เอวํ นิทฺทิฏฺฐา จ อนิทฺทิฏฺฐา จฯ ตตฺถ ยา เอวํ อนิทฺทิฏฺฐา, สา ‘‘กมฺมญตฺติ’’ นาม โหติฯ ยา นิทฺทิฏฺฐา, สา ‘‘กมฺมปาทญตฺติ’’ นาม, ตํ สพฺเพน สพฺพํ ญตฺติํ น ชานาติฯ