ทุติยคาถาสงฺคณิกํ

โจทนาทิปุจฺฉาวิสฺสชฺชนาวณฺณนา

[359] ทุติยคาถาสงฺคณิยํ โจทนาติ วตฺถุญฺจ อาปตฺติญฺจ ทสฺเสตฺวา โจทนาฯ สารณาติ โทสสารณาฯ สงฺโฆ กิมตฺถายาติ สงฺฆสนฺนิปาโต กิมตฺถายฯ มติกมฺมํ ปน กิสฺส การณาติ มติกมฺมํ วุจฺจติ มนฺตคฺคหณํ; ตํ กิสฺส การณาติ อตฺโถฯ

โจทนา สารณตฺถายาติ วุตฺตปฺปการา โจทนา, เตน จุทิตกปุคฺคเลน โจทกโทสสารณตฺถายฯ นิคฺคหตฺถาย สารณาติ โทสสารณา ปน ตสฺส ปุคฺคลสฺส นิคฺคหตฺถายฯ สงฺโฆ ปริคฺคหตฺถายาติ ตตฺถ สนฺนิปติโต สงฺโฆ วินิจฺฉยปริคฺคหณตฺถาย; ธมฺมาธมฺมํ ตุลนตฺถาย สุวินิจฺฉิตทุพฺพินิจฺฉิตํ ชานนตฺถายาติ อตฺโถฯ มติกมฺมํ ปน ปาฏิเยกฺกนฺติ สุตฺตนฺติกตฺเถรานญฺจ วินยธรตฺเถรานญฺจ มนฺตคฺคหณํ ปาเฏกฺกํ ปาเฏกฺกํ วินิจฺฉยสนฺนิฏฺฐาปนตฺถํฯ

มา โข ปฏิฆนฺติ จุทิตเก วา โจทเก วา โกปํ มา ชนยิฯ สเจ อนุวิชฺชโก ตุวนฺติ สเจ ตฺวํ สงฺฆมชฺเฌ โอติณฺณํ อธิกรณํ วินิจฺฉิตุํ นิสินฺโน วินยธโรฯ

วิคฺคาหิกนฺติ ‘‘น ตฺวํ อิมํ ธมฺมวินยํ อาชานาสี’’ติอาทินยปฺปวตฺตํฯ อนตฺถสํหิตนฺติ ยา อนตฺถํ ชนยติ, ปริสํ โขเภตฺวา อุฏฺฐาเปติ, เอวรูปิํ กถํ มา อภณิฯ สุตฺเต วินเย วาติอาทีสุ สุตฺตํ นาม อุภโตวิภงฺโคฯ วินโย นาม ขนฺธโกฯ อนุโลโม นาม ปริวาโรฯ ปญฺญตฺตํ นาม สกลํ วินยปิฏกํฯ อนุโลมิกํ นาม จตฺตาโร มหาปเทสาฯ

อนุโยควตฺตํ นิสามยาติ อนุยุญฺชนวตฺตํ นิสาเมหิฯ กุสเลน พุทฺธิมตา กตนฺติ เฉเกน ปณฺฑิเตน ญาณปารมิปฺปตฺเตน ภควตา นีหริตฺวา ฐปิตํฯ สุวุตฺตนฺติ สุปญฺญาปิตํฯ สิกฺขาปทานุโลมิกนฺติ สิกฺขาปทานํ อนุโลมํฯ

อยํ ตาว ปทตฺโถ, อยํ ปเนตฺถ สาธิปฺปายสงฺเขปวณฺณนา – ‘‘สเจ ตฺวํ อนุวิชฺชโก, มา สหสา ภณิ, มา อนตฺถสํหิตํ วิคฺคาหิกกถํ ภณิฯ ยํ ปน กุสเลน พุทฺธิมตา โลกนาเถน เอเตสุ สุตฺตาทีสุ อนุโยควตฺตํ กถํ สุปญฺญตฺตํ สพฺพสิกฺขาปทานํ อนุโลมํ, ตํ นิสามย ตํ อุปธาเรหี’’ติฯ คติํ น นาเสนฺโต สมฺปรายิกนฺติ อตฺตโน สมฺปราเย สุคตินิพฺพตฺติํ อนาเสนฺโต อนุโยควตฺตํ นิสามยฯ โย หิ ตํ อนิสาเมตฺวา อนุยุญฺชติ, โส สมฺปรายิกํ อตฺตโน คติํ นาเสติ, ตสฺมา ตฺวํ อนาเสนฺโต นิสามยาติ อตฺโถฯ อิทานิ ตํ อนุโยควตฺตํ ทสฺเสตุํ หิเตสีติอาทิมาหฯ ตตฺถ หิเตสีติ หิตํ เอสนฺโต คเวสนฺโต; เมตฺตญฺจ เมตฺตาปุพฺพภาคญฺจ อุปฏฺฐเปตฺวาติ อตฺโถฯ กาเลนาติ ยุตฺตปตฺตกาเลน; อชฺเฌสิตกาเลเยว ตว ภาเร กเต อนุยุญฺชาติ อตฺโถฯ

สหสา โวหารํ มา ปธาเรสีติ โย เอเตสํ สหสา โวหาโร โหติ, สหสา ภาสิตํ, ตํ มา ปธาเรสิ, มา คณฺหิตฺถฯ

ปฏิญฺญานุสนฺธิเตน การเยติ เอตฺถ อนุสนฺธิตนฺติ กถานุสนฺธิ วุจฺจติ, ตสฺมา ปฏิญฺญานุสนฺธินา การเย; กถานุสนฺธิํ สลฺลกฺเขตฺวา ปฏิญฺญาย การเยติ อตฺโถฯ อถ วา ปฏิญฺญาย จ อนุสนฺธิเตน จ การเย, ลชฺชิํ ปฏิญฺญาย การเย; อลชฺชิํ วตฺตานุสนฺธินาติ อตฺโถฯ ตสฺมา เอว ปฏิญฺญา ลชฺชีสูติ คาถมาหฯ ตตฺถ วตฺตานุสนฺธิเตน การเยติ วตฺตานุสนฺธินา การเย, ยา อสฺส วตฺเตน สทฺธิํ ปฏิญฺญา สนฺธิยติ, ตาย ปฏิญฺญาย การเยติ อตฺโถฯ

สญฺจิจฺจาติ ชานนฺโต อาปชฺชติฯ ปริคูหตีติ นิคูหติ น เทเสติ น วุฏฺฐาติฯ

สา อหมฺปิ ชานามีติ ยํ ตุมฺเหหิ วุตฺตํ, ตํ สจฺจํ, อหมฺปิ นํ เอวเมว ชานามิฯ อญฺญญฺจ ตาหนฺติ อญฺญญฺจ ตํ อหํ ปุจฺฉามิฯ

ปุพฺพาปรํ น ชานาตีติ ปุเรกถิตญฺจ ปจฺฉากถิตญฺจ น ชานาติฯ อโกวิโทติ ตสฺมิํ ปุพฺพาปเร อกุสโลฯ อนุสนฺธิวจนปถํ น ชานาตีติ กถานุสนฺธิวจนํ วินิจฺฉยานุสนฺธิวจนญฺจ น ชานาติฯ

สีลวิปตฺติยา โจเทตีติ ทฺวีหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ โจเทติฯ อาจารทิฏฺฐิยาติ อาจารวิปตฺติยา เจว ทิฏฺฐิวิปตฺติยา จฯ

อาจารวิปตฺติยา โจเทนฺโต ปญฺจหาปตฺติกฺขนฺเธหิ โจเทติ, ทิฏฺฐิวิปตฺติยา โจเทนฺโต มิจฺฉาทิฏฺฐิยา เจว อนฺตคฺคาหิกทิฏฺฐิยา จ โจเทติฯ อาชีเวนปิ โจเทตีติ อาชีวเหตุปญฺญตฺเตหิ ฉหิ สิกฺขาปเทหิ โจเทติฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

ทุติยคาถาสงฺคณิกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

โจทนากณฺฑํ

อนุวิชฺชกกิจฺจวณฺณนา

[360-361] อิทานิ เอวํ อุปฺปนฺนาย โจทนาย วินยธเรน กตฺตพฺพกิจฺจํ ทสฺเสตุํ อนุวิชฺชเกนาติอาทิ อารทฺธํฯ ตตฺถ ทิฏฺฐํ ทิฏฺเฐนาติ คาถาย อยมตฺโถ – เอเกเนโก มาตุคาเมน สทฺธิํ เอกฏฺฐานโต นิกฺขมนฺโต วา ปวิสนฺโต วา ทิฏฺโฐ, โส ตํ ปาราชิเกน โจเทติ, อิตโร ตสฺส ทสฺสนํ อนุชานาติฯ ตํ ปน ทสฺสนํ ปฏิจฺจ ปาราชิกํ น อุเปติ, น ปฏิชานาติฯ เอวเมตฺถ ยํ เตน ทิฏฺฐํ, ตํ ตสฺส ‘‘ทิฏฺโฐ มยา’’ติ อิมินา ทิฏฺฐวจเนน สเมติฯ ยสฺมา ปน อิตโร ตํ ทสฺสนํ ปฏิจฺจ โทสํ น ปฏิชานาติ, ตสฺมา อสุทฺธปริสงฺกิโต โหติ; อมูลกปริสงฺกิโตติ อตฺโถฯ ตสฺส ปุคฺคลสฺส ‘‘สุทฺโธ อห’’นฺติ ปฏิญฺญาย เตน สทฺธิํ อุโปสโถ กาตพฺโพฯ เสสคาถาทฺวเยปิ เอเสว นโยฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

อนุวิชฺชกกิจฺจวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ